Szkło awenturynowe
.jpg)
Szkło awenturynowe[1][2] nazywane także kamieniem tysiąca słońc (ang. Goldstone[3], Goldglass, niem. Goldfluss, Goldichte[4]) – rodzaj syntetycznego szkła o kolorze połyskującego brązu używany do wytwarzania ozdób. Materiał ten nie występuje w przyrodzie, jest wytwarzany sztucznie.
Historia tego syntetyku sięga XVII-wiecznej Wenecji, gdzie rodzina Miottich otrzymała go po raz pierwszy, uzyskując jednocześnie wyłączne prawo do produkcji[5]. W XIX w. szkło awenturynowe zyskało popularność jako jeden z głównych syntetyków używanych w produkcji przycisków do papieru[6]. Było też wytwarzane w śląskich hutach szkła[1].
Pierwotnie wytwarzane było przez dodanie opiłków miedzi lub żelaza do stopionej masy szklanej, a następnie powolne jej ostudzenie bez dostępu powietrza. W późniejszych czasach opracowano technologię tworzenia przesyconego roztworu tlenku metalu (np. miedzi lub chromu) w szkle i studzeniu w atmosferze redukującej, co powodowało wytrącanie się kryształów metalu wystarczająco dużych, by mogły odbijać światło i dawać efekt skrzenia się. Przykładowe proporcje składników zielonego szkła awenturynowego to 8 części wagowych sody, 15 – potażu, 45 – tlenku ołowiu, 23 – boraksu, 5 – saletry i 25 tlenku chromu na 100 części piasku kwarcowego[7].
Użycie tlenku miedzi daje kamień czerwony, tlenku niklu(II) i tlenku manganu – ciemnogranatowy lub czarny[8]. Ewentualne użycie kobaltu powoduje zmianę barwy na ciemnoniebieską z zachowaniem struktury krystalicznej materiału.
Handlowa nazwa złotoczerwonego, miedziowego szkła awenturynowego to piasek pustyni; odmiana ciemnoniebieska nazywana jest nocą Kairu[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b S. Żelasko. Śląski sposób wytwarzania szkła awenturynowego – miedziowego i chromowego stosowany przez Franza Pohla w hucie szkła Józefina – Josephinenhutte na Śląsku, w drugiej połowie XIX wieku. „Szkło i Ceramika”. 52, s. 39–41, 2001. ISSN 0039-8144.
- ↑ awenturynowe szkło, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-10-28].
- ↑ Krzysztof Turniak: Programy komputerowe w praktyce gemmologicznej – program Gemdata 4. W: Michał Sachanbiński: Prace geologiczno-mineralogiczne. Wybrane zagadnienia z gemmologii. Wyd. 2. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1996, s. 90. ISBN 83-229-1332-X. (Zestawienie indeksów i nazw kamieni jubilerskich oraz ich zamienników dostępnych w programie Gemdata 4).
- ↑ Dictionary of Mining, Mineral, and Related Terms. American Geological Institute, 2003.
- ↑ Margaret Ann Lembo: All about Smudging. Llewellyn Worldwide, 2011.
- ↑ Paul M. Hollister: The Encyclopedia of Glass Paperweights. New York: Bramhall House, 1969, s. 14, 242.
- ↑ Aventurine glass. W: Charles Bray: Dictionary of Glass: Materials and Techniques. Filadelfia: University of Pennsylvania Press, 2001, s. 38. ISBN 0-8122-3619-X.
- ↑ a b Noc Kairu – Właściwości. [w:] Minerały [on-line]. Emmix. [dostęp 2013-10-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- M.J. Pelouze. On a new aventurine, with chrome as a base. „Philosophical Magazine Series 4”. 30 (205), s. 455–456, 1865. DOI: 10.1080/14786446508644014.