Tomasz Aleksandrowicz

Tomasz Walerian Aleksandrowicz
	; Aleksandrowicz
Rodzina	Aleksandrowiczowie herbu własnego
Data urodzenia	ok. 1732
Data i miejsce śmierci	29 września 1794 ; Warszawa
Ojciec	Marcin Aleksandrowicz
Matka	Helena Bachmińska
Żona	Marianna Ledóchowska
Dzieci	Stanisław Witold Aleksandrowicz
	Odznaczenia

Tomasz Walerian Aleksandrowicz inna forma nazwiska: Alexandrowicz herbu własnego (ur. około 1732, zm. 29 września 1794 w Warszawie) – marszałek dworu króla, wojewoda podlaski w latach 1790–1794, kasztelan podlaski w latach 1779–1790, kasztelan wiski w latach 1775–1779^[1], szambelan Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku^[2], internuncjusz Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w latach 1746–1766^[3], polityk, tłumacz.

Życiorys

Syn Marcina z przydomkiem rodowym Witold (chorąży bracławski), i Heleny z Bachmińskich, bratem Jana Alojzego. Wykształcenie odebrał w Akademii Rycerskiej w Lunéville. Już za czasów króla Augusta III miał dosłużyć się (według Seweryna Uruskiego) szarży pułkownika i funkcji szambelana królewskiego, a w roku 1764 wyróżniono go rosyjskim orderem Św. Anny. W roku 1765 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława^[4]. W latach 1764–1766 został wyznaczony przez Senatus Consilium na posła Rzeczypospolitej do Turcji z tytułem internuncjusza. Miał skłonić Turcję do niemieszania się do spraw polskich i nastawić ją pozytywnie do Stanisława Poniatowskiego (uzyskać pozytywną notyfikację na elekcję królewską). Na wjazd delegacji na teren Turcji czekał na granicy do 7 marca roku 1766. Mimo iż jego pobyt trwał tylko 8 miesięcy (do listopada roku 1766), jeszcze w październiku założył w Stambule szkołę polską, z 4 młodzieńców dla uczenia się języków orientalnych ustanowioną (wkrótce został jej protektorem). Swoją wyprawę do Turcji opisał w nie wydanym diariuszu: "Uwagi nad teraźniejszym stanem Porty Ottomańskiej". Po powrocie Polski otrzymał urząd podkomorzego nadwornego. Od roku 1775 marszałek dworski (do śmierci w 1794) i kasztelan wiski (po Kazimierzu Karasiu)^[5]. W tym samym roku otrzymał w postaci dzierżawy wieczystej, królewszczyznę Koszowatą w Kijowszczyźnie. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku^[6]. W roku 1777 wykupił starostwo łosickie i ożenił się z Marcjanną Ledóchowską, wojewodzianką czernihowską (rozwód w roku 1792). W 1778 roku był członkiem Departamentu Sprawiedliwości Rady Nieustającej^[7]. W roku 1779 odznaczony Orderem Orła Białego, mianowany kasztelanem, a w 1789 wojewodą podlaskim. W latach 1780–1784 był członkiem Rady Nieustającej (zasiadał w Departamencie Sprawiedliwości). Członek Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej w 1783 roku^[8]. Jako marszałek dworu towarzyszył królowi w kilku podróżach (do: Wiśniowca w roku 1781, Nieświeża w 1785 i Kaniowa w 1787). Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego^[9]. Podpisał Konstytucję 3 Maja, lecz nie należał do jej stronników. W roku 1792 nabył znaczne dobra na Podlasiu (Konstantynów). Członek konfederacji targowickiej^[10]. Na Sejmie Grodzieńskim roku 1793 przewodniczył Departamentowi i Komisji Wojskowej przywróconej Rady Nieustającej. Członek z Senatu Komisji Wojskowej Koronnej w 1793 roku^[11].

Zmarł 29 września 1794 w Warszawie (w czasie insurekcji kościuszkowskiej).

Ojciec Stanisława Witolda Aleksandrowicza (1781-1826)^[12].

Twórczość

Diariusz

Uwagi nad teraźniejszym stanem Porty Ottomańskiej, powst. 1766, niewydane (informacja: Polskie słownik biograficzny).

Przekłady

P. Corneille: Herakliusz. Tragedia z francuskiego na polski wytłomaczona. Jaśnie Wielmożnej Annie z Rzewuskich Humieckiej, miecznikowej koronnej... dedykowana, (Lwów) 1749, (w Przestrodze do czytelnika wykład teorii przekładania)
Kleomira, albo igrzysko fortuny na cudownych szczęścia i nieszczęścia granicach fundowane, najprzód francuskim, potem angielskim językiem do druku przez pewną damę w roku 1449 podane, a na polski tłumaczone przez rzetelnego i prawdziwego podściwych Polaków syna, Warszawa 1754, (dedykowany Augustowi III i jego żonie, Marii Józefie; na s. 314-346: Tragedia Arselin i Kleomira; w tekście i przypisach uwagi teoretyczne o teatrze).

Listy i materiały

Do Stanisława Augusta, rękopisy Biblioteki Czartoryskich, sygn. 654, 699
Akta poselstwa do Turcji, rękopisy Biblioteki Czartoryskich, sygn. 624-626
Diariusz legacji JW. Imćpana Tomasza Aleksandrowicza, podkomorzego nadwornego i posła extraordynaryjnego do Porty Ottomańskiej, w r. 1766 odprawionej, rękopis Ossolineum, sygn. 1615/III.

Przypisy

↑ Urzędnicy podlascy XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Ewa Dubas-Urwanowicz, Włodzimierz Jarmolik, Michał Kulecki, Jerzy Urwanowicz. Kórnik 1994, s. 159.
↑ Antoni Magier, Estetyka miasta stołecznego Warszawy, 1963, s. 433.
↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 140.
↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 178.
↑ Dzieje osady i jej kolejnych właścicieli.. Gmina Konstantynów (Web Archive). [dostęp 2020-03-11].
↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 528.
↑ Kolęda warszawska na rok 1778, Warszawa 1778, [b.n.s]
↑ Kolęda warszawska na rok przybyszowy 1783, Warszawa 1783, [b.n.s]
↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 309.
↑ Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 111.
↑ Kalendarz wilenski na rok ... 1794, s. 67.
↑ Rafał Zubkowicz, Elena Vetrova, Aleksadnr Pańko, Andriej Abramczuk: Biała Podlaska - Brześć. Niedokryty wschód. Kraków: Amistad Sp. z o.o - Program PolskaTurystycza.pl, 2008, s. 105. ISBN 978-83-7560-023-0.

Bibliografia

Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572-1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN, Warszawa 1982, s. 541
Aleksandrowicz Tomasz Walerian. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-05)].
T. 4: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966, s. 210-211.

Linki zewnętrzne

Władysław Konopczyński: Tomasz Walerjan Aleksandrowicz (vel Alexandrowicz). T. I. Polski Słownik Biograficzny, 1935. [dostęp 2020-12-31].

[1] Urzędnicy podlascy XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Ewa Dubas-Urwanowicz, Włodzimierz Jarmolik, Michał Kulecki, Jerzy Urwanowicz. Kórnik 1994, s. 159.

[2] Antoni Magier, Estetyka miasta stołecznego Warszawy, 1963, s. 433.

[3] Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 140.

[4] Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 178.

[5] Dzieje osady i jej kolejnych właścicieli.. Gmina Konstantynów (Web Archive). [dostęp 2020-03-11].

[6] Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 528.

[7] Kolęda warszawska na rok 1778, Warszawa 1778, [b.n.s]

[8] Kolęda warszawska na rok przybyszowy 1783, Warszawa 1783, [b.n.s]

[9] Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 309.

[10] Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 111.

[11] Kalendarz wilenski na rok ... 1794, s. 67.

[12] Rafał Zubkowicz, Elena Vetrova, Aleksadnr Pańko, Andriej Abramczuk: Biała Podlaska - Brześć. Niedokryty wschód. Kraków: Amistad Sp. z o.o - Program PolskaTurystycza.pl, 2008, s. 105. ISBN 978-83-7560-023-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]