Trędownik bulwiasty

Trędownik bulwiasty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	trędownikowate
Rodzaj	trędownik
Gatunek	trędownik bulwiasty
	Nazwa systematyczna
	Scrophularia nodosa L.; Sp. pl. 2:619. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Trędownik bulwiasty (Scrophularia nodosa L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny trędownikowatych. Występuje na terenie całej Europy oraz w Turcji, na Kaukazie i na Syberii^[3]. W Polsce jest pospolity na całym terenie.

Morfologia

Łodyga: Prosta, wzniesiona, naga, czterokanciasta. Osiąga wysokość do 120 cm.
Kłącze: Bulwiasto zgrubiałe (stąd pochodzi gatunkowa nazwa rośliny).
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście duże, stopniowo zmniejszające się ku szczytowi łodygi. Dolne liście mają blaszkę zaokrągloną, górne zaostrzoną^[4]. Wszystkie są ząbkowane, nagie, mają brudnozielony kolor i czterokanciaste ogonki liściowe.
Kwiaty: Zebrane w wiechę na szczycie łodygi. Są to kwiaty grzbieciste, dwuwargowe, o beczułkowatym kształcie. Korona o długości 5–8 mm, górą brunatna, dołem zielonkawa. Słupek górny z pojedynczym znamieniem, pręciki 4, dwusilne oraz jeden szczątkowy, przyrośnięty do korony prątniczek. Działki kielicha są wąsko obrzeżone. Pierścieniowate miodniki znajdują się u podstawy słupka.
Owoce: Pękająca dwoma klapami dwukomorowa torebka.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zapylana jest przez błonkówki. Po zapłodnieniu szyjka słupka najpierw wydłuża się, potem zagina, a w końcu odpada. Roślina trująca o niemiłej woni^[4]. Rośnie w lasach liściastych, zaroślach, na brzegach potoków, w rowach, porębach, siedliskach ruderalnych. Preferuje świeże i próchniczne gleby. W górach występuje po regiel dolny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Fagetalia.

Zastosowanie

Roślina lecznicza. Surowcem są liście – Scrophulariae Folium, które zawierają flawony (diosmina), o działaniu przeciwobrzękowym. Diosmina hamuje ponadto wydzielanie histaminy. Z tego powodu stosowany jest w niewydolności krążenia żylnego. Surowiec zawiera również irydoidy (harpagozyd) działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
Roślina miododajna. Przez pszczelarzy trędownik bulwiasty uważany jest za jedną z najbardziej wydajnych krajowych bylin miododajnych.
Bywa uprawiany jako roślina ozdobna. Nadaje się na rabaty.

Uprawa

Strefy mrozoodporności 5-10, źle toleruje mokre zimy. Wymaga słonecznego lub nieco tylko zacienionego stanowiska i przepuszczalnych gleb. Rozmnaża się bardzo łatwo przez bulwy lub podział kęp. Można też przez nasiona wysiewane wiosną lub późnym latem (zaraz po zbiorze)^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 924-925. ISBN 83-214-1305-6.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Bibliografia

Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Stanisław Kohlmunzer: Farmakognozja Podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wyd. Lekarskie PZWL, 2003. ISBN 83-200-2846-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[Szweykowscy-4] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 924-925. ISBN 83-214-1305-6.

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]