Urząd do Spraw Wyznań

Urząd do Spraw Wyznań
Data utworzenia	1950
Data likwidacji	1989
brak współrzędnych

Urząd do Spraw Wyznań^[a] – jednostka administracji państwowej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołana ustawą z dnia 19 kwietnia 1950 roku o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej^[1], po podpisaniu porozumienia z 14 kwietnia między rządem a Episkopatem Polski. 27 maja 1950 roku nadano Urzędowi tymczasowy statut^[2]. Urząd został zlikwidowany przez Sejm ustawą z dnia 23 listopada 1989 roku zmieniającą ustawę o zmianach w organizacji oraz zakresie działania niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej^[3].

Struktura

Wydziały:

ogólny
wyznania rzymskokatolickiego
wyznań nierzymskokatolickich

Samodzielne referaty:

nadzoru stowarzyszeń wyznaniowych
nadzoru Funduszu Kościelnego (powołanego 20 marca 1950, włączonego w struktury Urzędu).

Urząd miał swoje komórki na szczeblu wojewódzkim (Wydziały do Spraw Wyznań^[4]^[5]^[6]), a do 1957 także powiatowym i miejskim.

Zadania

Urząd był częścią aparatu kontroli i represji państwa wobec kościołów i związków wyznaniowych. Współpracował w tym celu z niemal wszystkimi ministerstwami, w tym: z Ministerstwem Oświaty (nauczanie religii, szkół wyznaniowych, seminariów duchownych), Ministerstwem Finansów (polityka podatkowa), Ministerstwo Budownictwa (budownictwo sakralne). Ściśle współpracował także ze Służbą Bezpieczeństwa.

Szefowie Urzędu

1950–1954 – Antoni Bida – dyrektor
1954–1955 – Jan Izydorczyk – dyrektor
1955–1956 – Marian Zygmanowski – dyrektor^[7]
1956–1961 – Jerzy Sztachelski – dyrektor (jednocześnie minister bez teki^[8])
1961–1965 – Tadeusz Żabiński – dyrektor
1967–1974 – Aleksander Skarżyński – kierownik
1974–1980 – Kazimierz Kąkol – minister-kierownik
1980–1982 – Jerzy Kuberski – minister-kierownik
1982–1987 – Adam Łopatka – minister-kierownik
1987–1989 – Władysław Loranc – minister-kierownik

Inni czołowi funkcjonariusze Urzędu

Serafin Kiryłowicz – naczelnik Wydziału Wyznań Nierzymskokatolickich (1950–1959 i 1965–1971), naczelnik Wydziału Ogólnego (1959–1962), naczelnik Wydziału Zakonów (1962–1965)
Józef Siemek – zastępca dyrektora od 1950^[9]
Jan Lech – zastępca dyrektora do 1962^[10]
Edward Kotowski – dyrektor Wydziału Wyznania Rzymskokatolickiego od 1984^[11]
Aleksander Merker – zastępca dyrektora (1972–1983), dyrektor generalny (1983–1989)

W Urzędzie do Spraw Wyznań pracował w latach sześćdziesiątych były zakonnik Jan Wierusz-Kowalski^[12].

Uwagi

↑ W czasie istnienia PRL nazwę urzędu zapisywano – Urząd do Spraw Wyznań (skrót UdSW) lub czasami stosowano nieprawidłowy zapis – Urząd Spraw Wyznań (USW). W myśl obecnie obowiązujących zasad ortografii należałoby stosować zapis – Urząd do spraw Wyznań lub krócej – Urząd ds. Wyznań (UdsW).

Przypisy

↑ Dz.U. z 1950 r. nr 19, poz. 156
↑ M.P. z 1950 r. nr 78, poz. 905.
↑ Dz.U. z 1989 r. nr 64, poz. 387
↑ JarosławJ. Durka JarosławJ., Sprawy wyznaniowe województwa częstochowskiego na podstawie sprawozdań Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Częstochowie i Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie z lat 1982-1984, [w:] JarosławJ. Durka (red.), Państwo-religia. Instytucje państwowe i obywatele wobec religii w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku, t. I, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2014, s. 255-278, ISBN 978-83-62689-33-0 .
↑ JarosławJ. Durka JarosławJ., Sprawozdania oraz plan pracy Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koninie z okresu stanu wojennego, „Polonia Maior Orientalis”, 1, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2014, s. 119-132, ISSN 2392-0106 .
↑ JarosławJ. Durka JarosławJ., Wydział do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koninie i sytuacja Kościoła katolickiego w województwie konińskim w pierwszych latach po zniesieniu stanu wojennego w świetle materiałów Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie, „Polonia Maior Orientalis”, 2, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2015, s. 119-133, ISSN 2392-0106 .
↑ TadeuszT. Mołdawa TadeuszT., Ludzie władzy 1944-1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 239, ISBN 83-01-10386-8, OCLC 69290887 .
↑ MichałM. Czajka MichałM., MarcinM. Kamler MarcinM., WitoldW. Sienkiewicz WitoldW., Leksykon Historii Polski, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1995, s. 739, ISBN 83-214-1042-1, OCLC 69545827 .
↑ Józef Antoni Siemek. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-11-27].
↑ Tomasz Gajowniczek, pdf Urząd do Spraw Wyznań wobec kościelnych prób pojednania polsko-niemieckiego w latach 1965–1966, [w:] Oblicze olsztyńskiej politologii, t. IV, red. Janusz Filipkowski i 3 in., Olsztyn 2011, ISBN 978-83-89559-14-2, s. 48.
↑ D. Rosiak, Wielka odmowa. Agent, filozof, antykomunista, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014 ISBN 978-83-7536-765-2 s.155, 204-206. Por. B. Górowska, G. Rydlewski, Regulacje prawne stosunków wyznaniowych w Polsce. Zbiór przepisów i dokumentów, Warszawa 1992 ISBN 83-900780-1-5 s. 209.
↑ Dominik Zamiatała "Zakony męskie w polityce władz komunistycznych w Polsce w latach 1945-1989, wyd. LTW, Łomianki 2011, str. 52

[1] W czasie istnienia PRL nazwę urzędu zapisywano – Urząd do Spraw Wyznań (skrót UdSW) lub czasami stosowano nieprawidłowy zapis – Urząd Spraw Wyznań (USW). W myśl obecnie obowiązujących zasad ortografii należałoby stosować zapis – Urząd do spraw Wyznań lub krócej – Urząd ds. Wyznań (UdsW).

[2] Dz.U. z 1950 r. nr 19, poz. 156

[3] M.P. z 1950 r. nr 78, poz. 905.

[4] Dz.U. z 1989 r. nr 64, poz. 387

[5] JarosławJ. Durka JarosławJ., Sprawy wyznaniowe województwa częstochowskiego na podstawie sprawozdań Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Częstochowie i Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie z lat 1982-1984, [w:] JarosławJ. Durka (red.), Państwo-religia. Instytucje państwowe i obywatele wobec religii w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku, t. I, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2014, s. 255-278, ISBN 978-83-62689-33-0 .

[6] JarosławJ. Durka JarosławJ., Sprawozdania oraz plan pracy Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koninie z okresu stanu wojennego, „Polonia Maior Orientalis”, 1, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2014, s. 119-132, ISSN 2392-0106 .

[7] JarosławJ. Durka JarosławJ., Wydział do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Koninie i sytuacja Kościoła katolickiego w województwie konińskim w pierwszych latach po zniesieniu stanu wojennego w świetle materiałów Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie, „Polonia Maior Orientalis”, 2, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2015, s. 119-133, ISSN 2392-0106 .

[8] TadeuszT. Mołdawa TadeuszT., Ludzie władzy 1944-1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 239, ISBN 83-01-10386-8, OCLC 69290887 .

[9] MichałM. Czajka MichałM., MarcinM. Kamler MarcinM., WitoldW. Sienkiewicz WitoldW., Leksykon Historii Polski, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1995, s. 739, ISBN 83-214-1042-1, OCLC 69545827 .

[10] Józef Antoni Siemek. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-11-27].

[11] Tomasz Gajowniczek, pdf Urząd do Spraw Wyznań wobec kościelnych prób pojednania polsko-niemieckiego w latach 1965–1966, [w:] Oblicze olsztyńskiej politologii, t. IV, red. Janusz Filipkowski i 3 in., Olsztyn 2011, ISBN 978-83-89559-14-2, s. 48.

[12] D. Rosiak, Wielka odmowa. Agent, filozof, antykomunista, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014 ISBN 978-83-7536-765-2 s.155, 204-206. Por. B. Górowska, G. Rydlewski, Regulacje prawne stosunków wyznaniowych w Polsce. Zbiór przepisów i dokumentów, Warszawa 1992 ISBN 83-900780-1-5 s. 209.

[13] Dominik Zamiatała "Zakony męskie w polityce władz komunistycznych w Polsce w latach 1945-1989, wyd. LTW, Łomianki 2011, str. 52

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]