Wikipedystka:Loraine/M

Mikołaj II Romanow

Mikołaj II Romanow
Car Rosji
Okres	od 1 listopada 1894 do 15 marca 1917
Poprzednik	Aleksander III Romanow
Następca	Michał II Romanow
Wielki Książę Finlandii
Okres	od 1894 do 1917
Poprzednik	Aleksander III Romanow
Następca	król Väinö I Heski
Król Królestwa Polskiego
Okres	od 1894 do 1916
Poprzednik	Aleksander III Romanow
Dane biograficzne
Dynastia	Romanowowie
Data i miejsce urodzenia	18 maja 1868 Sankt Petersburg
Data i miejsce śmierci	17 lipca 1918 Jekaterynburg
Ojciec	Aleksander III Romanow
Matka	Maria Fiodorowna
Żona	Aleksandra Fiodorowna
Dzieci	Olga Nikołajewna Romanowa Tatiana Nikołajewna Romanowa Maria Nikołajewna Romanowa Anastazja Nikołajewna Romanowa Aleksy Nikołajewicz Romanow
Odznaczenia

Mikołaj II Aleksandrowicz Romanow, ros. Николай II, Николай Александрович Романов (ur. 18 maja [6 maja s.s.] 1868 w Sankt Petersburgu, zm. w nocy z 16 na 17 lipca 1918 w Jekaterynburgu) – ostatni car Rosji, panujący w latach 1894-1917. Koronowany w Moskwie 26 maja [14 maja s.s.] 1896; syn Aleksandra III z dynastii Romanowów i jego żony carycy Marii Fiodorowny. Święty prawosławny.

Drzewo genealogiczne i dziedzictwo hemofilii

4. car Aleksander III Romanow
			2. car Mikołaj Romanow
5. caryca Maria Heska
						1. carewicz Aleksy (hemofilia-chory)
6. książę Ludwik IV
			3. Aleksandra Fiodorowna (hemofilia-nosicielka)
7. Alicja Koburg (hemofilia-nosicielka)

Biografia

Dzieciństwo

Przyszły car Mikołaj II (stoi w środku) z rodzicami i rodzeństwem.

Mikołaj Aleksandrowicz Romanow urodził się 6 maja 1868 w pałacu carskim w Petersburgu jako pierwsze z pięciorga dzieci następcy tronu carskiego Aleksandra Aleksandrowicza Romanowa i jego żony Marii Fiodorowny. W dniu jego urodzin w Rosyjskim Kościele Prawosławnym przypadało wspomnienie św. Hioba, co Mikołaj II traktował w dorosłym życiu jako złą wróżbę, często powtarzając urodziłem się w dniu cierpiącego Hioba. Zgodnie z rosyjskim prawem, w momencie urodzenia otrzymał majątek osobisty w wysokości miliona rubli oraz najwyższe ordery państwowe: Order św. Anny I stopnia, Order św. Andrzeja i Order św. Aleksandra Newskiego. Automatycznie przysługiwał mu tytuł Jego Cesarskiej Wysokości, wielkiego księcia. Po dwóch tygodniach od urodzenia Mikołaj został ochrzczony w kaplicy Wielkiego Pałacu w Carskim Siole. Z okazji jego przyjścia na świat car Aleksander II ogłosił częściową amnestię.

Miał trzech braci: Aleksandra (zmarłego jako roczne dziecko), Jerzego i Michała oraz siostry Ksenię i Olgę. Dzieci Aleksandra III, na jego osobiste życzenie, były wychowywane z największą możliwą prostotą. Następca tronu, a od 1881 car twierdził, iż chce „mieć normalne rosyjskie dzieci, a nie cieplarniane roślinki”. Następca tronu i jego rodzeństwo spali na twardych łóżkach i myli się w zimnej wodzie, zaś plan każdego dnia był szczegółowo opracowany przez rodziców. Aleksander III w niewielkim stopniu zajmował się wychowaniem dzieci, o wiele więcej czasu poświęcała im caryca Maria, która w pierwszym okresie życia najstarszego syna w ogóle nie dopuszczała do niego innych opiekunek. Mikołaj dorastał w poczuciu głębokiego respektu wobec ojca, podczas gdy matka bywała wobec niego nadopiekuńcza. Mimo tego Mikołaj miał do matki bezgraniczne zaufanie, co utrzymało się u niego przez całe życie. Dominująca pozycja ojca w rodzinie mogła skutkować wyrobieniem u Mikołaja postawy ukrywania swoich uczuć i niezdolności do samodzielnego podejmowania decyzji, zwłaszcza że to jemu, jako najstarszemu, Aleksander stawiał największe wymagania.

Dzieci Aleksandra III były wychowywane w prawie całkowitej izolacji od świata zewnętrznego. Zwłaszcza Mikołaj (zwany Niki), chorowity w pierwszych latach życia, pozostawał pod szczególną opieką matki i osobistej niani. Do trzynastego roku życia mieszkał z rodziną w Pałacu Aniczkowskim w Petersburgu, następnie – w pałacu w Gatczynie. Z rodzeństwa najbliższy był mu o trzy lata młodszy Jerzy Aleksandrowicz Romanow. Jako dziecko Mikołaj wykazywał zdolności plastyczne, uczył się również języka angielskiego, francuskiego i niemieckiego. Mikołaj wykazywał duże chęci do nauki i chętnie czytał, chociaż zdaniem prywatnych nauczycieli większe zdolności wykazywał jedynie w dziedzinie historii i języków obcych, miał natomiast niechętnie odnosić się do faktu bycia najstarszym synem carewicza Aleksandra, a więc potencjalnym następcą tronu po śmierci swojego dziadka Aleksandra II.

W 1881 Aleksander II zginął w zamachu; Mikołaj został w tym momencie następcą tronu. Program jego prywatnego kształcenia został rozszerzony o matematykę, ekonomię polityczną, historię, literaturę, geografię, podstawy prawa, teoretyczną wiedzę o wojskowości, a od 1887 także ćwiczenia wojskowe. Dotychczasowi nauczyciele Mikołaja zostali zastąpieni przez starannie wybranych specjalistów w tym dziedzinach: historyka Wasilija Kluczewskiego, ministra finansów Nikołaja Bunge i profesora prawa Michaiła Kapustina, zaś głównym wychowawcą carewicza został Konstantin Pobiedonoscew. W 1890 jego edukację uznano za zakończoną; pod względem wszechstronności dyscyplin, w jakich carewicz poszerzał wiedzę, był najstaranniej wykształconym z carów rosyjskich.

Mikołaj od pierwszych lat wychowywany był w duchu głęboko religijnym i miał szczerze interesować się doktryną prawosławną. Z dzieciństwa wyniósł również zainteresowanie literaturą rosyjską; jako nastolatek sam pisał opowiadania, głównie o charakterze satyrycznym. Ponadto od 1 stycznia 1882 do końca życia regularnie prowadził pamiętnik.

Mając szesnaście lat Mikołaj został formalnie uznany za pełnoletniego. 6 maja 1884 w czasie stosownej uroczystości w Pałacu Zimowym carewicz złożył przysięgę wierności ojcu-carowi, a następnie przysięgę wojskową na sztandar pułku kozackiego, którego był członkiem tytularnym.

Młodość

Trzy lata później carewicz Mikołaj otrzymał stopień wojskowy porucznika i został włączony do składu Preobrażeńskiego Pułku Gwardii. Przez dwa miesiące mieszkał razem z innymi żołnierzami w koszarach. W kolejnych latach otrzymywał honorowo kolejne wysokie tytuły wojskowe: został komendantem I Baterii Kawalerii Gwardyjskiej i dowódcą Szwadronu Huzarów Gwardyjskiego Pułku Carskiej Wysokości. Był również tytularnym dowódcą V Austriacko-Węgierskiego Pułku Ułanów, którą to rangę otrzymał od cesarza Franciszka Józefa I. 17 października 1888 wyszedł cało z wypadku kolejowego, w czasie którego wykoleił się carski pociąg (zginęły 22 osoby).

Młody Mikołaj Aleksandrowicz prowadził ożywione życie towarzyskie, natomiast nie przejawiał żadnego zainteresowania polityką. Chcąc wdrożyć następcę tronu do jego przyszłych obowiązków, Aleksander III powołał go w dniu jego 21. urodzin do rady ministrów i do Rady Państwa. Mikołaj uczestniczył w posiedzeniach tych ciał, jednak rzadko zabierał głos, a wielu przekazywanych mu dokumentów – jak zanotował w pamiętniku – w ogóle nie czytał.

W 1890 dwudziestodwuletni Mikołaj nawiązał znajomość z tancerką Matyldą Krzesińską. Według Elisabeth Heresch był to pierwszy traktowany przez niego serio związek z kobietą. Carewicz poznał Krzesińską w czasie dyplomowego spektaklu wychowanków dworskiego teatru, po zakończeniu którego występujące artystki zostały zaproszone do stołu razem z rodziną carską. Mikołaj był zauroczony młodą kobietą, jednak szczegóły ich znajomości nie są znane. Wiadomo jedynie, że kilkakrotnie spotykali się za kulisami Teatru Maryjskiego. Według Edwarda Radzinskiego sam Aleksander III zainspirował tę znajomość. Uznając, że dorastający syn – podobnie jak jego bracia – prędzej czy później nawiąże romans z kobietą, z którą nie będzie mógł się ożenić, sam znalazł odpowiednią kandydatkę. Również ojciec nakazał jednak carewiczowi przerwać tę znajomość, co Mikołaj uczynił. Według większości biografów Mikołaja już w tym okresie był on poważnie zainteresowany księżniczką heską Alicją, którą poznał w 1884 na ślubie wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza z jej siostrą Elżbietą. Mikołaj miał wtedy szesnaście lat i był cztery lata starszy od Alicji. Po raz drugi Mikołaj widział ją dopiero trzy lata później, jednak w swoim dzienniku zapisał, że jest zakochany w księżniczce heskiej. Jego zainteresowanie Alicją zostało dostrzeżone i skrytykowane przez rodziców, którzy uważali ją za niezbyt dobrą partię.

Podróż wschodnia

Chcąc dopełnić edukacji syna, Aleksander III wysłał go w październiku 1890 w podróż zagraniczną przez Egipt, Indie, Cejlon, Syjam, Singapur i Japonię, gdzie carewicz miał poznawać kulturę odwiedzanych państw i odbywać oficjalne wizyty. Car świadomie zdecydował się nie wysyłać syna na Zachód Europy, lecz na obszar, który uważał za cel rosyjskiego oddziaływania cywilizacyjnego. Podróż została przerwana w Japonii, gdzie Mikołaj został zaatakowany przez policjanta mieczem samurajskim i ranny w głowę.

Mikołaj II w 1905 roku

Car Mikołaj II
Portret pędzla Borysa Kustodijewa, 1915

Rządy

Początek panowania Mikołaja II jest związany z masową tragedią, jaką była w czasie ceremonii koronacji w Moskwie 18 maja 1896 roku panika na Chodynce, która pochłonęła życie prawie 1400 osób.

W polityce wewnętrznej usiłował utrzymać samowładztwo – na początku panowania określał powołanie jakiegokolwiek przedstawicielstwa narodowego jako "nieziszczalne marzenie". W polityce zagranicznej nie bez wahań kontynuował zawarte przez ojca przymierze z Francją i dążył do rozszerzenia wpływów rosyjskich na Bałkanach i w Azji. Nie godził się na żadną formę autonomii dla Kraju Nadwiślańskiego, jak od 1867 określano Królestwo Polskie.

W 1904 r. wypowiedział Japonii wojnę, która była pasmem klęsk wojsk carskich i zakończyła się w 1905 zwycięstwem Japonii. Wywołało to protesty społeczne i żądania przeprowadzenia reform. 22 stycznia 1905 wojsko krwawo rozproszyło pokojową demonstrację w Petersburgu, zorganizowaną przez agenta i prowokatora Ochrany, popa Gieorgija Gapona. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, podawane są dane o zabitych i rannych od 400 do 5000. Car przebywający podczas zajść poza Petersburgiem, w Carskim Siole, po powrocie przyjął 19 stycznia zorganizowaną przez władze delegację robotników, którą według cytatu z gazety Nowosti dnia "uszczęśliwił" określeniem zdarzeń jako bolesnych, ale i buntowniczych. Zajścia Krwawej niedzieli bezpośrednio poprzedziły wybuch rewolucji roku 1905. W konsekwencji Mikołaj II zmuszony był poczynić pewne ustępstwa. 6 sierpnia 1905 wydał manifest powołujący do życia Dumę Państwową, która w założeniu miała być jedynie organem doradczym cara. 30 października wydał tzw. manifest październikowy, znoszący część ustaw represyjnych, m.in. pozwolił wtedy na przywrócenie języka polskiego w szkolnictwie Kongresówki. Wprowadził też wolności obywatelskie, m.in. wolność wyznania, wolność słowa, wolność stowarzyszeń. 23 kwietnia 1906 nadał Rosji konstytucję, która gwarantowała carowi prawo weta ustaw głosowanych w Dumie.

Od 1907 coraz większe wpływy na dworze Mikołaja zdobywał Grigorij Rasputin, który miał w opinii pary carskiej ratować życie choremu na hemofilię następcy tronu.

Zmuszony przez Dumę Państwową i część wyższej generalicji armii czynnej do abdykacji 15 marca 1917 zrobił to w imieniu swoim i syna carewicza Aleksego na rzecz swojego brata, wielkiego księcia Michaiła, który jednak tronu nie przyjął (później został zamordowany, prawdopodobnie przez CzeKa).

Uwięzienie i śmierć rodziny carskiej

Po abdykacji Mikołaj Romanow wraz ze swoją rodziną przebywał w areszcie domowym, początkowo w Carskim Siole, potem w Tobolsku, a w końcu w Jekaterynburgu. W mieście tym zostali uwięzieni w domu inżyniera Nikołaja Ipatiewa – tzw. domu specjalnego przeznaczenia, otoczonym wysokim drewnianym płotem.

Car Mikołaj II po abdykacji

Decyzję o egzekucji rodziny carskiej podjęło kierownictwo bolszewików prawdopodobnie na początku lipca 1918. 12 lipca formalną decyzję o rozstrzelaniu cara podejmuje kontrolowany przez bolszewików Urałsowiet. 16 lipca zgodę wydaje na polecenie Lenina – Jakow Swierdłow, przewodniczący Ogólnorosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad. W tym czasie spodziewano się rychłego wejścia do Jekaterynburga wojsk Korpusu czeskiego i wojsk białej armii.

16 lipca 1918 cała rodzina położyła się spać około godziny 23. Krótko po północy, już 17 lipca, dowódca domu – Jakow Jurowski obudził całą rodzinę i kazał wszystkim zejść do piwnicy, rzekomo z powodu grożącego im niebezpieczeństwa. Zgodnie z poleceniem Jurowskiego cała carska rodzina – car, jego żona, cztery córki oraz syn, a także przyboczny lekarz doktor Jewgienij Botkin oraz trzy osoby z dobrowolnej służby: kucharz Iwan Charitonow, kamerdyner Aloizij Trupp i pokojówka Anna Demidowa, znaleźli się w małym pokoiku w piwnicy domu Ipatiewa.

Jurowski zgodził się nawet przynieść dwa krzesła, na których zasiedli Aleksandra Fiodorowna oraz słabowity carewicz Aleksy. Po odczytaniu przez Jurowskiego uzgodnionego wcześniej tekstu podanego jako wyrok, wszystkie zgromadzone osoby zostały zastrzelone przez Jurowskiego, M. A. Miedwiediewa (członek kolegium Uralskiego Komitetu Centralnego), G. P. Nikulina (zastępca Jurowskiego), P. Z. Jermakowa (komendanta ochrony) i szeregowych ochroniarzy, prawdopodobnie Węgrów lub Łotyszy. Według niektórych źródeł jednym z członków plutonu egzekucyjnego był były jeniec armii austro-węgierskiej – Imre Nagy – identyfikowany czasem jako przyszły premier Węgier podczas rewolucji budapeszteńskiej w 1956 roku. Informacja ta często jest podawana w wątpliwość ze względu na popularność nazwiska Nagy na Węgrzech.

Ciała zostały następnie załadowane na samochód ciężarowy i wywiezione do lasu, na uroczysko "czterej bracia". Tam zwłoki zostały rozebrane (w czasie tej czynności na ziemię wysypywało się wiele drogocennych kamieni zaszytych w ubraniach członków rodziny carskiej), oblane kwasem, poćwiartowane i wrzucone do nieczynnych szybów, które znajdowały się na polanie. Według relacji z ekshumacji prowadzonych pod koniec XX w. w kopalni, po odkryciu w niej szczątków, nie znaleziono ludzkich kości wskazujących na złożenie w niej ciał Aleksego i Anastazji lub Marii, najmłodszych potomków cara. Szczątki Aleksego i Marii zostały znalezione w 2007 roku w Rosji, potwierdziły to testy DNA zrobione w USA. Zostały pochowane z resztą rodziny carskiej.

Na jednej ze ścian piwnicznego pokoiku domu Ipatiewa znaleziono później napisany ołówkiem następujący, nieco zmodyfikowany, dwuwiersz z Heinego : "Belsatzar war in selbiger Nacht von seinen Knechten umgebracht" (Baltazar został tej nocy przez sługi swe zabity).

Wywód rodowy

Prapradziadkowie	car Rosji Paweł I Romanow (1754-1801) ∞ 1776 Zofia Wirtemberska (1759-1828)	król Prus Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern (1770-1840) ∞ 1793 Luiza Mecklemburg-Strelitz (1776-1810)	wielki książę Hesji Ludwik I Heski (1753-1830) ∞ 1777 Luiza Henrietta Heska (1761–1829)	Karol Ludwik Badeński (1755-1801) ∞ 1774 Amalia Fryderyka Heska (1754-1832)	Fryderyk Karol Schleswig-Holstein-Sonderburg-Beck (1757-1816) ∞1780 Fryderyka Amalia Schlieben (1757-1827)	Luiza Oldenburg (1750-1831) ∞1766 Karol Hessen-Kassel (1744-1836) ∞1766	Fryderyk Hessen-Kassel (1747-1837) ∞1786 Karolina Polyxena Nassau-Usingen (1762-1823)	Fryderyk Oldenburg (1753-1805) ∞1774 Zofia Mecklenburg-Schwerin (1758-1794)
Pradziadkowie	car Rosji Mikołaj I Romanow (1796-1855) ∞ 1817 Charlotta Hohenzollern (1798-1860)		wielki książę Hesji Ludwik II Heski (1777–1848) ∞ 1804 Wilhelmina Badeńska (1788-1836)		Fryderyk Wilhelm Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg (1785-1831) ∞1810 Luiza Karolina Hessen-Kassel (1789-1867)		Wilhelm Heski (1787-1867) ∞1810 Luiza Charlotta Oldenburg (1789-1864)
Dziadkowie	car Rosji Aleksander II Romanow (1818-1881) ∞ 1841 Maria Heska (1824-1880)				Król Danii Chrystian IX Glücksburg (1818-1906) ∞1842 Luiza Hessen-Kassel (1817-1898)
Rodzice	car Rosji Aleksander III Romanow (1845 – 1894) ∞ 1866 Dagmara Glücksburg (1847-1928)
Mikołaj II Romanow (ur.6 maja 1868 – zm. 17 lipca 1918) car Rosji
Żona	∞ 1894 Alicja Wiktoria Heska (ur. 6 czerwca 1872 – zm. 17 lipca 1918)
Dzieci	Olga Nikołajewna Romanowa (ur. 15 listopada 1895 – zm. 17 lipca 1918)		Tatiana Nikołajewna Romanowa (ur. 10 czerwca 1897 – zm. 17 lipca 1918)		Maria Nikołajewna Romanowa (ur. 26 czerwca 1899 – zm. 17 lipca 1918)	Anastazja Nikołajewna Romanowa (ur. 18 czerwca 1901 – zm. 17 lipca 1918)		Aleksy Mikołajewicz Romanow (ur. 12 sierpnia 1904 – zm. 17 lipca 1918)

Galeria

• 
  Portret Mikołaja II aut. Earnsta Lipgarta
• 
  Portret Mikołaja II autorstwa Borisa Kustodijewa
• 
  Moneta
• 
  Moneta

Film

• 1971 – Mikołaj i Aleksandra.

Bibliografia

• Jurij Buranow , Władimir Chrustalow, Zagłada dynastii Romanowów: 1917-1919, Wyd. Bellona, 1995, ISBN 83-11-08433-5
• Pierre Gilliard, Tragiczny los cara Mikołaja II i jego rodziny, Wyd. Rój, 1990, ISBN 83-85049-08-8
• Łarysa Jermiłowa, Ostatni car, Wyd. Muza, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7495-223-1.
• Janusz Kutta, Pamiętnik Mikołaja II, 2006, ISBN 83-89667-55-X.
• Robert K. Massie, Mikołaj i Aleksandra, Wyd. Bellona, 1995, ISBN 83-11-08418-1.
• Robert K. Massie, Romanowowie: ostatni rozdział, Wyd. Amber, 2007, ISBN 978-83-241-2890-7.
• Andriej Maylunas , Siergiej Mironenko, Mikołaj II i Aleksandra: Nieznana korespondencja, Wyd. Amber, 1998, ISBN 83-7169-547-0
• Shay McNeal, Ocalić cara Mikołaja II, Wyd. Świat Książki, 2004, ISBN 83-7311-895-0.
• Jan Sobczak, Mikołaj II - Ostatni Car Rosji, Wyd. Bellona, 2009, ISBN 978-83-11-11639-9
• Charlotte Zeepvat, Zmierzch Romanowów. Ostatni wiek imperialnej Rosji, Wyd. Bellona, 2008, ISBN 978-83-11-11166-0