Wiskitno (gmina)

Wiskitno
	gmina wiejska
	1867–1954
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: łódzkie (II RP); 1945–54: łódzkie
Powiat	łódzki
Siedziba	Stefanów
Populacja (1924); • liczba ludności	; 4868
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	12
Liczba miejscowości	29
brak współrzędnych

Wiskitno – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku w woj. łódzkim. Nazwa gminy pochodzi od wsi Wiskitno (obecnie osiedle Łodzi), lecz siedzibą władz gminy był Stefanów^[2].

Za Królestwa Polskiego gmina należała do powiatu łodzińskiego (łódzkiego) w guberni piotrkowskiej^[3].

W okresie międzywojennym gmina Wiskitno należała do powiatu łódzkiego w woj. łódzkim. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. 1 września 1933 gminę Radogoszcz podzielono na 14 gromad (sołectw)^[4].

Bronisin – wieś Bronisin;
Bronisin folwark-drobni właściciele (później Bronisin Dworski) – folwark-drobni właściciele Bronisin; kolonia Część Folwarku Wisitno A;
Feliksin – wieś i folwark Bolesławów, wieś Bolesławów A;
Giemzów – wieś i folwark Giemzów;
Giemzówek A folwark-drobni właściciele (później Giemzówek A) – folwark-drobni właściciele Giemzówek A, Giemzów Towarzystwo, wieś Przypusta;
Grodzisko – wieś Grodzisko, folwark Ganaszew, wieś Konstantyna;
Huta Szklana – wieś i folwark Huta Szklana;
Huta Wiskicka – wieś i folwark Huta Wiskicka, wieś Tadzin;
Jędrzejów – wieś i parcela Jędrzejów, wieś Jędrzejów Młynek;
Kalino – wieś i osada pokarczemna Kalino;
Olechów – wieś Olechów i wieś Ustronie;
Stefanów – wieś Stefanów, wieś Posada, wieś Budy Wandalińskie, wieś Wandalin;
Wiskitno – wieś, folwark i osada młynarska Wiskitno, wieś Wiskitno Nr 2, wieś Wiskitno Nr 5, Miasto Ogród Wiskitno;
Wiskitno A. Las – wieś i folwark Wiskitno A. Las;

Po wybuchu II wojny światowej, gminę włączono do III Rzeszy. Po wojnie gmina powróciła do powiatu łódzkiego woj. łódzkim. 13 lutego 1946 roku część obszaru gminy Wiskitno przyłączono do Łodzi:

gromadę Jędrzejów w całości (wsie Jędrzejów, Jędrzejów-Młynek, Jędrzejów-Parcele);
pół gromady Olechów (wieś Olechów); Ustronie włączono do gromady Wiskitno A-Las;
część gromady Wiskitno (wsie Wiskitno II i Wiskitno-Miasto Ogród)^[b]^[6]. Ponadto gromadę Giemzówek A przekształcono w gromadę Przypusta.

Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 12 gromad: Bronisin Dworski, Bronisin Wieś, Feliksin, Giemzów, Grodzisko, Huta Szklana, Huta Wiskicka, Kalino, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las^[7].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[8]. Obszar gminy Wiskitno rozdzielone między następującegromady^[9]

gromada Andrzejów – dotychczasowa gromada Feliksin oraz tereny PKP (z Ustroniem) z dotychczasowej gromady Wiskitno A;
gromada Rzgów – – dotychczasowa gromad Grodzisko;
gromada Wiskitno – dotychczasowe gromady Bronisin Dworski, Bronisin Wieś, Giemzów, Grodzisko, Huta Szklana, Huta Wiskicka, Kalino, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las (bez terenów włączonych do nowej gromady Andrzejów).

Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku gminy Wiskitno nie przywrócono^[10], a jej dawny obszar wszedł w skład^[11]:

gminy Andrespol – Feliksin i Huta Szklana;
gminy Brójce – Giemzów, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las;
gminy Rzgów – Bronisin, Bronisin Dworski, Grodzisko, Huta Wiskicka i Kalino.

1 stycznia 1988 sołectwa Bronisin (300,19 ha), Feliksin (596,89 ha), Huta Szklana (263,84 ha), Wiskitno (568,55 ha) i Wiskitno A-Las (208,81 ha) wyłączono z powyższych gmin, włączając je do Łodzi^[12]

Uwagi

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Faktycznie obszar części gminy Wiskitno został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 9 listopada 1945 roku^[5].

Przypisy

↑ Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
↑ Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 18, poz. 229.
↑ Czesław Gumkowski. Wielka Łódź. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 6, s. 5 (PDF – 3), grudzień 1945. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-04-13]. Cytat: [...] W dniu 9 listopada 1945 roku [...] dokonany został akt przyłączenia do granic administracyjnych Łodzi części Gminy Wiskitno [...].
↑ Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35, s. 66 (PDF – 2), kol. 1.
↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa 1952, s. 96 (wersja cyfrowa – 178), kol. 2–3.
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
↑ Uchwała Nr 34/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łódzkiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185)
↑ M.P. z 1987 r. nr 25, poz. 205

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[uwaga2-7] Faktycznie obszar części gminy Wiskitno został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 9 listopada 1945 roku^[5].

[skor-2] Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.

[4] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)

[5] Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 18, poz. 229.

[6] Czesław Gumkowski. Wielka Łódź. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 6, s. 5 (PDF – 3), grudzień 1945. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-04-13]. Cytat: [...] W dniu 9 listopada 1945 roku [...] dokonany został akt przyłączenia do granic administracyjnych Łodzi części Gminy Wiskitno [...].

[8] Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35, s. 66 (PDF – 2), kol. 1.

[9] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa 1952, s. 96 (wersja cyfrowa – 178), kol. 2–3.

[10] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.

[11] Uchwała Nr 34/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łódzkiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)

[12] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.

[13] Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185)

[14] M.P. z 1987 r. nr 25, poz. 205

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[5]

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Aleksandrów (Łódzki) (do 1870 i od 1924) Andrespol (1915–1919) Kazimierz (do 1870) Konstantynów (Łódzki) (do 1870 i od 1924) Łódź (do 1928 →) Ruda Pabianicka (1923–46) Rzgów (do 1870 i 1915-1919) Tuszyn (do 1870 i od 1924) Zgierz (do 1951 →)
Osiedla (1954–72)	Andrespol (od 1963)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów Łódzki (od 1973) Andrespol (od 1973) Babice (do 1953) Bełdów (do 1954) Brójce Brus (do 1946) Brużyca (do 1924) Brużyca Wielka (1924–54) Chojny (do 1946) Czarnocin Dzierżązna (do 1915) Gospodarz (do 1953) Górki (do 1924) Kazimierz (1953–54) Kruszów (1925–54) Ksawerów (od 1973) Lućmierz (do 1954) Lutomiersk (od 1973) Łagiewniki (do 1946) Nakielnica (do 1924) Nowosolna (do 1954) Puczniew (do 1954) Radogoszcz (do 1946) Rąbień (do 1954) Rszew (do 1927) Rzgów (od 1953) Stoki (do 1868) Tuszyn (od 1973) Wiskitno (do 1954) Zgierz (od 1973) Żeromin (do 1924)
Gromady (1954–72)	Andrespol (← 1958–63) Andrzejów (1954–63) Bełdów (1954–72) Biała (← 1956–72) Brójce (1954–72) Brużyca Wielka (1954–72) Czarnocin (1954–72) Dalków (1954–57) Emilia (1954–68) Gospodarz (1954–68) Górki Małe (1954–68) Grotniki (← 1956–72) Kalinko (1954–57) Kazimierz (1954–72) Kruszów (1954–68) Ksawerów (← 1959–72) Kuciny (1954–68) Kurowice (1954–72) Lutomiersk (← 1958–72) Nowosolna (1954–72) Proboszczewice (1954–69) Puczniew (1954–57) Rąbień (1954–72) Ruda-Bugaj (1954–57) Rzgów (1954–72) Słowik (1970–72) Smardzew (← 1956–72) Sobień (← 1958) Szydłów (1954–72) Szynczyce (1954–57) Tuszyn (1968–72) Wiskitno (1954–72) Wiśniowa Góra (1954–57) Wodzin (1954–58) Zofiówka (← 1956–57)