Wołodymyr Wynnyczenko

Wołodymyr Wynnyczenko
Data i miejsce urodzenia	16 lipca?/28 lipca 1880 ; Jelizawetgrad, gubernia katerynosławska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	6 marca 1951 ; Mougins, Francja
	Premier Ukraińskiej Republiki Ludowej
Okres	od 28 czerwca 1917 (jako przewodniczący Generalnego Sekretariatu Ukraińskiej Centralnej Rady, od 20 listopada 1917 rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej); do 30 stycznia 1918
Przynależność polityczna	Ukraińska Socjal-Demokratyczna Partia Robotnicza
Poprzednik	funkcja utworzona
Następca	Wsewołod Hołubowycz
	Przewodniczący Dyrektoriatu (prezydent) Ukraińskiej Republiki Ludowej
Okres	od 14 grudnia 1918; do 13 lutego 1919
Poprzednik	funkcja utworzona, Pawło Skoropadski jako hetman Państwa Ukraińskiego
Następca	Symon Petlura
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wołodymyr Kyryłowycz Wynnyczenko (ukr. Володимир Кирилович Винниченко, ur. 16 lipca^?/28 lipca 1880 w Jelizawetgradzie, zm. 6 marca 1951 w Mougins) – ukraiński polityk lewicowy, pisarz. Przewodniczący Sekretariatu Generalnego Ukraińskiej Centralnej Rady (1917), pierwszy premier Ukraińskiej Republiki Ludowej i sekretarz (minister) spraw wewnętrznych. Po jej restytucji od 14 grudnia 1918 do 13 lutego 1919 przewodniczący Dyrektoriatu (prezydent) URL. Autor pierwszej ukraińskiej powieści fantastycznej Сонячна машина (pol. Słoneczna maszyna) (1928).

Biografia i działalność polityczna

Urodził się w rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu gimnazjum i zdaniu egzaminów rozpoczął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Kijowskiego. W 1902 wstąpił do Ukraińskiej Partii Rewolucyjnej (RUP). Zajmował się w niej pracą propagandową wśród chłopstwa i robotników. W 1903 został aresztowany i usunięty z uniwersytetu. Dwukrotnie udało mu się uciec z więzienia. Udał się na emigrację. W 1914 wrócił do Rosji i pod przybranym nazwiskiem mieszkał w Moskwie do 1917 roku.

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu został wybrany zastępcą przewodniczącego Centralnej Rady. Od 15 czerwca 1917 do 22 stycznia 1918 był szefem Generalnego Sekretariatu Ukraińskiej Republiki Ludowej – organu wykonawczego Centralnej Rady. 22 stycznia 1918 w swoim czwartym uniwersale Rada ogłosiła pełną niepodległość Ukrainy. 30 stycznia 1918 podał się do dymisji wraz z całym swym gabinetem.

W okresie Hetmanatu stał w opozycji do hetmana Pawła Skoropadskiego. Po jego obaleniu, od 14 grudnia 1918 był przewodniczącym Dyrektoriatu URL. Zdobycie Kijowa przez Armię Czerwoną (5 lutego 1919 r.) i konflikt z Symonem Petlurą doprowadziły do dymisji Wynnyczenki 13 lutego 1919.

Wyemigrował wtedy do Austrii. W Wiedniu zorganizował emigracyjną grupę ukraińskich komunistów. W maju 1920 udał się do Moskwy, gdzie zaproponowano mu stanowisko wiceprzewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej wraz z posadą komisarza ludowego do spraw polityki zagranicznej, jednak odmówił. Po upadku Francji i jej okupacji przez III Rzeszę trafił do obozu koncentracyjnego. Zmarł w 1951 roku w Prowansji.

Dorobek literacki

Wynnyczenko wprowadził do swojej prozy i dramatu innowacyjne koncepcje modernistyczne. Debiutował w 1902 roku nowelą Krasa i syła, wydana na łamach kijowskiego czasopisma Kijewskaja Starina.

Dorobek literacki Wynnyczenki to między innymi:

Dramaty:

Memento (1909), Bazar (1910), Brechnia (1910), Czorna pantera i biłyj wedmid' (1911)

Powieści:

Zapysky kyrpatoho Mefistofela (1917), Choczu (1917), Soniaszna maszyna (1928) – powieść utopijna, Słowo za toboju, Staline (1971) – powieść rozrachunkowa, wydana po śmierci autora.

Zobacz też

Ukraińskie gabinety rządowe 1917-1926

Bibliografia, linki

Biografia na oficjalnej stronie rządu Ukrainy
Юрій Шаповал Винниченко без брому, День 25.03.2011 Nr 52, (2011)

[a-1] Przewodniczący Sekretariatu Generalnego.

[b-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Przewodniczący Rady Ministrów Ludowych.

[c-3] Hetman Rady Ministrów Ludowych.

[d-4] W latach 1922–1991 republika związkowa ZSRR.

[e-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych.

[f-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Przewodniczący Rady Ministrów.

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

Zachodnioukraińska Republika Ludowa 1918–1919	Jewhen Petruszewycz (1919)
Ukraińska Republika Ludowa i Hetmanat 1917–1921 (na emigracji 1921–1992)	Mychajło Hruszewski (1917–1918) Pawło Skoropadski (1918) Wołodymyr Wynnyczenko (1918–1919) Symon Petlura (1919–1926) Andrij Liwycki (1926–1954) Stepan Wytwycki (1954–1965) Mykoła Liwycki (1967–1989) Mykoła Pławjuk (1989–1992)
Ukraina od 1991	Łeonid Krawczuk (1991–1994) Łeonid Kuczma (1994–2005) Wiktor Juszczenko (2005–2010) Wiktor Janukowycz (2010–2014) Ołeksandr Turczynow (2014; p.o.) Petro Poroszenko (2014–2019) Wołodymyr Zełenski (od 2019)

Ukraińska Republika Ludowa (1917–1918)	Wołodymyr Wynnyczenko (1917)^[A] Dmytro Doroszenko (p.o., 1917)^[A] Wołodymyr Wynnyczenko (1917–1918)^[A] Wołodymyr Wynnyczenko (1918)^[B] Wsewołod Hołubowycz (1918)^[B]
Państwo Ukraińskie (1918)	Mykoła Sachno-Ustymowycz (p.o., 1918)^[C] Mykoła Wasyłenko (p.o., 1918)^[C] Fedir Łyzohub (1918)^[C] Serhij Herbel (1918)^[C]
Ukraińska Republika Ludowa (1918–1921)	Wołodymyr Czechiwski (1918–1919)^[B] Serhij Ostapenko (1919)^[B] Borys Martos (1919)^[B] Isaak Mazepa (1919–1920)^[B] Wiaczesław Prokopowycz (1920)^[B] Andrij Liwycki (p.o., 1920) Andrij Liwycki (1920–1921)
Zachodnioukraińska Republika Ludowa	Kost Łewycki (1918-1919) Sydir Hołubowycz (1919) Jewhen Petruszewycz (jako dyktator) (1919)
Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka (1921–1991)^[D]	Christian Rakowski (1921–1923)^[E] Włas Czubar (1923–1934)^[E] Panas Lubczenko (1934–1937)^[E] Mychajło Bondarenko (1937)^[E] Mykoła Marczak (p.o., 1937–1938)^[E] Demjan Korotczenko (1938–1939)^[E] Łeonid Kornijec (1939–1944)^[E] Nikita Chruszczow (1944–1946)^[E] Nikita Chruszczow (1946–1947)^[F] Demjan Korotczenko (1947–1954)^[F] Nikifor Kalczenko (1954–1961)^[F] Wołodymyr Szczerbycki (1961–1963)^[F] Iwan Kazaniec (1963–1965)^[F] Wołodymyr Szczerbycki (1965–1972)^[F] Ołeksandr Laszko (1972–1987)^[F] Witalij Masoł (1987–1990)^[F] Witold Fokin (1990–1991)^[F]
Ukraińska Republika Ludowa na Emigracji (1920–1992)	Andrij Liwycki (1920–1921) Wiaczesław Prokopowycz (1921) Andrij Liwycki (1921) Pyłyp Pyłypczuk (1921–1922) Andrij Liwycki (1922–1926) Wiaczesław Prokopowycz (1926–1939) Ołeksandr Szulhyn (1939–1940) Andrij Jakowliw (1944–1945) Kost Pankiwski (1945–1948) Isaak Mazepa (1948–1952) Stepan Baran (1952–1953) Spyrydon Dowhal (1954) Symon Sozontiw (1954–1957) Mykoła Liwycki (1957–1967) Atanas Figol (1967–1969) Spyrydon Dowhal (1969–1972) Wasyl Fedoronczuk (1972–1974) Teofil Łeontij (1974–1980) Jarosław Rudnycki (1980–1989) Iwan Samijłenko (1989–1992)
Ukraina (od 1991)	Witold Fokin (1991–1992) Wałentyn Symonenko (p.o., 1992) Łeonid Kuczma (1992–1993) Juchym Zwiahilski (p.o., 1993–1994) Witalij Masoł (1994–1995) Jewhen Marczuk (p.o., 1995) Jewhen Marczuk (1995–1996) Pawło Łazarenko (1996–1997) Wasyl Durdyneć (p.o., 1997) Wałerij Pustowojtenko (1997–1999) Wiktor Juszczenko (1999–2001) Anatolij Kinach (2001–2002) Wiktor Janukowycz (2002–2004) Mykoła Azarow (p.o., 2004) Wiktor Janukowycz (2004–2005) Mykoła Azarow (p.o., 2005) Julia Tymoszenko (p.o., 2005) Julia Tymoszenko (2005) Jurij Jechanurow (p.o., 2005) Jurij Jechanurow (2005–2006) Wiktor Janukowycz (2006–2007) Julia Tymoszenko (2007–2010) Ołeksandr Turczynow (p.o., 2010) Mykoła Azarow (2010–2014) Serhij Arbuzow (p.o., 2014) Arsenij Jaceniuk (2014–2016) Wołodymyr Hrojsman (2016–2019) Ołeksij Honczaruk (2019–2020) Denys Szmyhal (od 2020)