Przejdź do zawartości

Wyspa Spichrzów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy wyspy w Gdańsku. Zobacz też: Wyspa Spichrzów – dzielnica Elbląga.
Wyspa Spichrzów
Ilustracja
Spichlerze nad Motławą, część południowa wyspy
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Akwen

Motława

Powierzchnia

0,24 km²

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wyspa Spichrzów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Wyspa Spichrzów”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Wyspa Spichrzów”
Ziemia54°20′47,32″N 18°39′27,58″E/54,346478 18,657661
Mapa wyspy
Multimedia w Wikimedia Commons

Wyspa Spichrzów (niem. Speicherinsel[1], kaszub. Spichrze[2]) – wyspa w Gdańsku na rzece Motławie, położona w dzielnicy Śródmieście.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Wyspa jest położona pomiędzy Motławą a jej przekopem – Nową Motławą. Leży w centrum Śródmieścia, od wschodu połączona z Długimi Ogrodami poprzez Most Stągiewny, od południa ze Starym Przedmieściem, od zachodu poprzez Most Krowi i Most Zielony z Głównym Miastem. Ponadto przez jej środek przebiega Trasa W-Z. Od północy wyspa sąsiaduje z wyspą Ołowianką. Dodatkowo południowa część wyspy, na której składowano niegdyś towary łatwopalne, została odcięta od głównej części wyspy poprzez powstały sztucznie Kanał Smolny (na północ od ul. Toruńskiej).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Dawne nazwy: Speicherinsel, Speichern (1843), Spichlerze (1988)[3].

Wyspa Spichrzów, 1765 r.

Około 1330 powstały tutaj pierwsze spichlerze Głównego Miasta, folwark miejski, rzeźnia, Dwór Popielny i składy[3]. Wyspa została utworzona w 1576 po przekopaniu kanału Nowej Motławy. Od XIII w. była to dzielnica przemysłowa z licznymi spichlerzami, w XVI w. było ich już około 340. Były to duże i przestronne magazyny, z wieloma piętrami, zbudowane z drewna, cegły, gliny, kamieni. Spichlerze położone nad brzegami rzek posiadały drewniane pomosty służące do załadunku lub wyładowywania towarów. Nie posiadały numerów, ale nazwy[4].

Wykopanie kanału i utworzenie wyspy ułatwiło ochronę spichrzów przed częstymi grabieżami. Na wyspie wprowadzono całkowity zakaz przebywania w nocy, dodatkowo w nocy spuszczano watahy psów. Rabunek karano śmiercią[5].

W 1540, podczas powodzi, Wyspa Spichrzów została całkowicie zalana i znajdowała się pod wodą przez dwa tygodnie[6].

Widok Motławy z Mostu Krowiego w Gdańsku od strony Wyspy Spichrzów, 1765 r.
Widok Motławy z Mostu Krowiego obecnie, 2013 r.

Od 1885 towary były dostarczane do spichlerzy również koleją[7]. Na wyspie istniała rozwinięta sieć torowisk, biegnących z dworca Gdańsk Brama Nizinna. Ze względu na bezpieczeństwo przeciwpożarowe na terenie wyspy wagony kolejowe były ciągnięte przez konie, a nie przez parowozy, które miały zakaz wjazdu na teren wyspy[8]. Zachowały się brukowane ulice i pozostałości na nich torów kolejowych, z obrotnicami kolejowymi, które służyły do skręcania wagonami w poprzeczne ulice (dzięki czemu zmiana kierunku jazdy nie wymagała zajęcia torowiskami znacznej powierzchni niewielkiej wyspy).

W 1914 na wyspie było 294 budynki, z których 121 nadal pełniło funkcję magazynów[9].

W 1945 wyspa została prawie całkowicie zniszczona podczas walk między Wehrmachtem i Armią Czerwoną. Wojnę przetrwały tylko trzy spichlerze: Steffen, Deo i Wisłoujście. Odbudowy doczekało się 36 (18 z nich, zlokalizowanych przy ul. Stągiewnej, pełniło funkcję mieszkalną). Najważniejszym ocalałym zabytkiem są Stągwie Mleczne (Brama Stągiewna), powstałe w latach 1517–1519, które zostały podczas ostrzału miasta w dużej części zburzone i spalone. Do dnia dzisiejszego odbudowano tylko kilkanaście budynków nad Motławą. Powstał też kwartał nowych budynków w stylu istniejących tam przed wojną zabytkowych kamienic przy ul. Stągiewnej, w środkowej części wyspy.

Północna część wyspy znajduje się w niemal całkowicie niezmienionej formie od 1945. Istnieją tam jedynie niezagospodarowane ruiny i resztki bardzo gęstej i zwartej, przedwojennej zabudowy. W 2007 miasto Gdańsk rozpisało konkurs na wybór inwestora[10]. 17 sierpnia 2013 uruchomiono nocną iluminację ruin[11]. W 2014 kosztem 23 mln zł udostępniono dla pieszych nabrzeże w północnej części wyspy, składające się z odcinków o długości 258,65 m (naprzeciw Długiego Pobrzeża) i 325,64 m (naprzeciwko Szafarni)[12]. Jednocześnie dokonana została rozbiórka spichrza „Woli Łeb”, oficjalnie z powodu złego stanu technicznego. Konserwator zabytków nakazał przy tym zachowanie jego płyty inskrypcyjnej, klińca z herbem Woli Łeb oraz części materiału do ponownego wbudowania pod nową inwestycję.

31 grudnia 2009 miasto Gdańsk podpisało nieprawnie utajnioną umowę z firmą Polnord SA na zabudowę Wyspy Spichrzów. Na jej mocy Gdańsk i Polnord SA miały utworzyć spółkę celową w celu zabudowy 2,6-hektarowej działki na północnym cyplu wyspy. W nowej spółce Gdańsk miał objąć 49% udziałów, wnosząc do niej aportem grunty na wyspie, wycenione na 59 mln zł. Polnord SA miał objąć 51% udziałów w spółce, a jego zadaniem miało być zdobycie finansowania i zabudowa tego terenu[13], z czego firma ta się nie wywiązała, a kwestia upublicznienia zapisów umowy stała się przedmiotem postępowania administracyjnego wszczętego na wniosek jednej z miejskich radnych.

W południowej części wyspy, przez którą przebiega Podwale Przedmiejskie wraz z linią tramwajową, trwa i jest zaplanowana realizacja kilku inwestycji (m.in. Aura Gdańsk i Chmielna Park)[14][15]. Ta część wyspy rozwija się, ponieważ jest zabudowywana jako prywatne przedsięwzięcia[16].

Zabudowa północnego cypla Wyspy Spichrzów (wrzesień 2018)

19 marca 2015 rozstrzygnięto konkurs na zagospodarowanie północnego cypla Wyspy Spichrzów. Partnerem miasta w realizacji inwestycji szacowanej na blisko 400 mln zł zostało konsorcjum firm Multibud W. Ciurzyński S.A oraz Immobel Poland[17]. 9 marca 2017 r. wmurowano akt erekcyjny pod zabudowę części wyspy należącej do miasta[18]. Realizowany w rejonie ulic Chmielnej i Pożarniczej kompleks hotelowo-mieszkaniowy nosić będzie nazwę Granaria (łac. granarium – spichlerz), a jego realizacja ma się zakończyć w końcu 2023 roku[19]. Realizowany tu hotel ze 129 pokojami będzie funkcjonować pod marką Holiday Inn. Zabudowa w pozostałej części północnego cypla wyspy zostanie zrealizowana na podstawie projektów biura Mąka Sojka Architekci[20] między wiosną 2019 a listopadem 2022 roku. W ramach inwestycji powstanie ok. 500 mieszkań, hotel oraz powierzchnie biurowe, handlowe i usługowe. Do tego czasu deweloper zrealizuje wszystkie założone inwestycje celu publicznego, w tym m.in. przebudowę ul. Motławskiej i Pożarniczej, przebudowę mostu Stągiewnego na most zwodzony, budowę nowej kładki, remont Długiego Pobrzeża i rozbudowę mariny[21].

Przystań jachtowa Marina Gdańsk - widok z północnej części wyspy

Równolegle, w latach 2016–2019 nad Motławą powstał kompleks apartamentowo-hotelowy Deo Plaza z 360 pokojami hotelowymi (Radisson cztery gwiazdki) i 120 apartamentami w budynkach usytuowanych na 13 historycznych parcelach po starych spichlerzach, zniszczonych podczas II wojny światowej[22]. Znajduje się tu m.in. największe w Gdańsku centrum konferencyjne na 800 osób[23].

11 maja 2018 – z półrocznym opóźnieniem – rozpoczęła się budowa obrotowej kładki łączącej północną część wyspy z Długim Pobrzeżem[24][25] o długości 57 m, szerokości 4,5 m i masie ok. 100 ton, zrealizowana według wybranego w międzynarodowym konkursie projektu Studia Bednarski z Londynu[26]. Konstrukcja obracana jest przy użyciu pilota, na żądanie kapitanatu gdańskiego portu jachtowego, a czas otwierania wynosi dwie minuty. Oddanie kładki do użytku miało nastąpić na przełomie 2018/2019, a następnie w końcu pierwszego kwartału 2019[27]. 6 maja 2019, w związku z budową, doszło do zapadnięcia części nawierzchni Długiego Pobrzeża[28], co spowodowało kolejne przesunięcie terminu uruchomienia na koniec 2019. Sama konstrukcja kładki dotarła na miejsce drogą wodną z Elbląga dopiero w końcu sierpnia 2019[29]. 24–25 grudnia 2019 kładkę udostępniono dla pieszych w ramach dnia otwartego, ale faktyczne zakończenie robót budowlanych i termin oddania do użytku przesunięto ponownie na kwiecień 2020[30], a następnie czerwiec-lipiec 2020[31][32]. Ostatecznie oddano ją do użytku 1 sierpnia 2020, a uroczyste otwarcie wraz z nadaniem nazwy kładka św. Ducha nastąpiło 3 września 2020[33]. Koszt realizacji inwestycji przez spółkę Granaria wyniósł ok. 10 mln zł[34].

Jesienią 2018 Grupa Supernova Development zaprezentowała plany przekształcenia do początku 2021 opuszczonych, zabytkowych spichlerzy Wielki (Duży) i Mały Groddeck na rogu Chmielnej i Podwala Przedmiejskiego na hotel ze spa. Stojące nad Starą Motławą spichlerze, poważnie zniszczone w pożarze w 1914 roku, zostały odbudowane dopiero w latach 80. z przeznaczeniem dla Akademii Muzycznej. W 1993 wraz z pozostałościami po przylegających spichrzach odkupił je Bank Handlowy. W 2005 jeden z kolejnych właścicieli – niemiecki inwestor – zapowiedział budowę hotelu Motława na 200 pokoi, do czego jednak nie doszło[35].

W 2016 r. w trakcie modernizacji i przebudowy północnego cypla Wyspy Spichrzów odkryto unikatowy destrukt żeliwnej armaty z przełomu XVIII i XIX wieku[36][37].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dawne nazwy geograficzne. danzig-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-13)].
  2. ↑ Florjan Cenôva, Skôrb Kaszébskosłovjnskjè mòvè, s. 84, Svjecè, 1866.
  3. ↑ a b Jednostki morfogenetyczne Gdańska. gdansk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-20)]..
  4. ↑ Gdzie gdańszczanie przechowywali skarby?. trojmiasto.pl, 21 lutego 2011. [dostęp 2011-02-21].
  5. ↑ Ołów w spichlerzach i gdański skrzypek na dachu. trojmiasto.pl, 28 stycznia 2010. [dostęp 2010-01-28].
  6. ↑ Gdańsk przez stulecia pod wodą. trojmiasto.pl, 10 grudnia 2009. [dostęp 2009-12-10].
  7. ↑ Disputatio Tom V – Gdańsk. scribd.com.
  8. ↑ Brunon Zwarra, Wspomnienia gdańskiego bówki – tom I, s. 73.
  9. ↑ Ewa Karendys Wyspa Spichrzów. Tu będzie biło serce śródmieścia Gdańska.
  10. ↑ Czas na Wyspę Spichrzów, serwis UM Gdańsk. gdansk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)]..
  11. ↑ Wyspa Spichrzów w Gdańsku już mieni się kolorami [dostęp 2013-08-19].
  12. ↑ Już w lipcu będzie można spacerować nabrzeżem Wyspy Spichrzów.
  13. ↑ Nowe oblicze Wyspy Spichrzów, serwis UM Gdańsk. gdansk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-11)]..
  14. ↑ Śródmieście Gdańska zmienia oblicze. trojmiasto.pl, 6 października 2011. [dostęp 2011-10-06].
  15. ↑ Wyspa Spichrzów się rozwija. Inwestycje w części południowej. trojmiasto.gazeta.pl, 15 lutego 2013.
  16. ↑ Wyspa Spichrzów. Po kawałku, ale budować. trojmiasto.gazeta.pl, 22 listopada 2011.
  17. ↑ Ewelina Oleksy Zagospodarowanie Wyspy Spichrzów w Gdańsku. Wyniki konkursu.
  18. ↑ Ewa Karendys Tak rośnie serce Gdańska.
  19. ↑ Granaria, konsorcjum Immobel i Multibud.
  20. ↑ Pół tysiąca mieszkań, hotel i pasaż. Mamy wizualizacje kolejnych budynków na Wyspie Spichrzów.
  21. ↑ Miejski konserwator zmienił wygląd budynków na Wyspie Spichrzów.
  22. ↑ Maciej Dzwonnik Kontrowersyjne elewacje nowych spichlerzy na Wyspie Spichrzów pozostaną bez zmian.
  23. ↑ Hotel Radisson w nowych spichlerzach na Wyspie Spichrzów od środka
  24. ↑ Ewa Karendys Kładka za kładką. Jesienią ruszy budowa przeprawy na gdańską Wyspę Spichrzów.
  25. ↑ Ewa Karendys Obrotowa kładka na Wyspę Spichrzów już w budowie. Wiemy kiedy będzie gotowa.
  26. ↑ Kładka na Wyspę Spichrzów w Wigilię i Boże Narodzenie otwarta dla spacerowiczów
  27. ↑ Wyspa Spichrzów. Deo Plaza, Granaria i nowa kładka.
  28. ↑ Na Wyspie Spichrzów powstają budynki, rośnie kładka przez Motławę. A co z przebudową Długiego Pobrzeża?
  29. ↑ Kładka na Wyspę Spichrzów już przypłynęła. Pierwszy spacer dopiero jesienią
  30. ↑ W Wigilię i Boże Narodzenie pospacerujemy kładką na Wyspę Spichrzów
  31. ↑ Latem przejdziemy po pieszej kładce na Wyspę Spichrzów
  32. ↑ Uruchomienie kładki św. Ducha w Gdańsku opóźnia się. Nowy termin - do końca lipca
  33. ↑ Kładka św. Ducha na Wyspę Spichrzów uroczyście otwarta
  34. ↑ Mieszkańcy i turyści od dziś spacerują obrotową kładką przez Motławę
  35. ↑ Ewa Karendys Nowe życie starych spichlerzy. Na Wyspie Spichrzów powstanie hotel.
  36. ↑ Armata odnaleziona na Wyspie Spichrzów, „trojmiasto.pl” [dostęp 2017-06-02] (pol.).
  37. ↑ DETEKT – Nadzór archeologiczny Gdańsk, Wyspa Spichrzów, przebudowa ul. Stągiewnej (etap 1 i 2) [online], detekt.com.pl [dostęp 2017-06-02] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Śródmieście w Gdańsku

Wyspy Gdańska

Jednostki morfogenetyczne okręgu Gdańsk
Jednostki
Podjednostki

Herb Gdańska

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wyspa_Spichrzów&oldid=74113891”