Zelwa (osiedle typu miejskiego)

Zelwa
	; Widok na kościół Trójcy Przenajświętszej
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Wysokość	134 m n.p.m.
Populacja (2010); • liczba ludności	; 7400
Nr kierunkowy	+375 1564
Kod pocztowy	231940
Tablice rejestracyjne	4
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Zelwa
	Położenie na mapie Białorusi Zelwa
	Położenie na mapie Polski w 1939 Zelwa
	53°09′N 24°49′E/53,150000 24,816667
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zelwa (biał. Зэльва) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, położone nad rzeką Zelwą w obwodzie grodzieńskim, siedziba władz rejonu zelwieńskiego, 132 km od Grodna; 7,4 tys. mieszkańców (2010).

Historia

Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1460 roku w związku z fundacją kościoła katolickiego^[2]. W XVI wieku własność rodziny Ilniczów, a następnie własność królewska (Królewszczyzna). W XVII wieku własność Sapiehów. Od 1720 roku Zelwa posiadała przywilej na jarmarki organizowane w dzień św. Trójcy, co bardzo rozwinęło handel^[2]. W XVIII wieku założono tu klasztor pijarów^[2]. W 1786 roku wzmiankowano o wielkiej popularności jarmarków w Zelwie^[2]. Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Zelwa została włączona do Rosji. W 1 połowie XIX wieku zmniejszyło się znaczenie tutejszych jarmarków. Podczas I wojny światowej pod okupacją niemiecką. W dniu 6 grudnia 1920 roku w Zelwie Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, marszałek Polski Józef Piłsudski udekorował Krzyżami Srebrnymi Orderu Virtuti Militari chorągwie pułków 14 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej^[3]. Po wojnie polsko-bolszewickiej i podpisaniu Traktatu ryskiego w 1921 roku, Zelwa znalazła się w granicach II Rzeczypospolitej.

W okresie II RP siedziba wiejskiej gminy Zelwa oraz Sądu Grodzkiego. W 1921 mieszkały tu 2064 osoby.

W 1929 były tu dwa kościoły katolickie, zbór baptystów, cerkiew, synagoga i trzy murowane domy modlitw^[4]^[5].

Po ataku Niemiec na Polskę, we wrześniu 1939 roku bojówka komunistyczna zamordowała w Zelwie księdza Jana Kryńskiego – proboszcza parafii rzymskokatolickiej, księdza Dawida Jakubsona – proboszcza parafii prawosławnej w Zelwie, Jana Naumczyka oraz Oskara Meysztowicza – właściciela majątku Rohoźnica^[6]. W 1941 roku miejscowość zajęły wojska niemieckie.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lecie 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4000 osób. 2 listopada 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince^[7].

Po 1945 roku włączona do ZSRR. Od 1991 roku w granicach Republiki Białoruś.

Religia

Prawosławie

Miejscowość jest siedzibą dekanatu zelwieńskiego eparchii grodzieńskiej i wołkowyskiej; znajduje się tu parafialna cerkiew pw. Świętej Trójcy^[8].

Katolicyzm

Parafia Trójcy Przenajświętszej w Zelwie leży w dekanacie słonimskim diecezji grodzieńskiej. Prowadzona jest przez misjonarzy klaretynów^[9]. Kościołem parafialnym jest kościół Trójcy Przenajświętszej.

Galeria

Plac w centrum Zelwy
Kościół Trójcy Przenajświętszej
Cerkiew Świętej Trójcy
Ochotnicza straż pożarna w Zelwie w czasach II Rzeczypospolitej
Zniszczony młyn wodny podczas II wojny światowej
Synagoga w Zelwie, fot. Szymon Zajczyk

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
↑ ^a ^b ^c ^d Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIV – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-04-15] .
↑ Siuda 1929 ↓, s. 42.
↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 167 .
↑ Domy modlitwy w Zelwie | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05] .
↑ Instytut PamięciI.P. Narodowej Instytut PamięciI.P., Śledztwa zakończone wydaniem postanowienia o umorzeniu [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-29] (pol.).
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 987 .
↑ Храмы Зельвенского благочиния. orthos.org. [dostęp 2018-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-15)]. (ros.).
↑ Białoruś [online], www.klaretyni.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).

Bibliografia

Stanisław Siuda: Zarys historii wojennej 56-go Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

Linki zewnętrzne

Zelwa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 566 .
Historia (ang.)
Zelwa w Radzima.org

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).

[:0-2] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIV – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-04-15] .

[CITEREFSiuda192942-3] Siuda 1929 ↓, s. 42.

[4] Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 167 .

[5] Domy modlitwy w Zelwie | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05] .

[6] Instytut PamięciI.P. Narodowej Instytut PamięciI.P., Śledztwa zakończone wydaniem postanowienia o umorzeniu [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-29] (pol.).

[7] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 987 .

[8] Храмы Зельвенского благочиния. orthos.org. [dostęp 2018-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-15)]. (ros.).

[9] Białoruś [online], www.klaretyni.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Przynależność wojewódzka	gubernia słonimska (1795-96) gubernia litewska (1797–1801) gubernia grodzieńska (1801-1915) okręg brzeski pod ZCZW (1919-20) i TZTPiE (1920) okręg nowogródzki (1920-21) woj. białostockie (1921-39)
Miasta (1919-39)	Świsłocz Wołkowysk Zelwa (do 1926)
Gminy wiejskie (1919-39)	Biskupice Izabelin Jałówka Krzemienica Łysków Międzyrzecz Mścibów Piaski Podorosk Porozów Roś Słowatycze (do 1922) Szydłowice (od 1922) Święcica (do 1922) Świsłocz Tarnopol Tereszki Zelwa Zelzin (do 1922)