Zofia Żelska-Mrozowicka
 Ogończyk | |
| dziennikarka, działaczka społeczna | |
| Rodzina |
Żelscy herbu Ogończyk |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
14 kwietnia 1888 |
| Data i miejsce śmierci |
27 września 1970 |
| Ojciec |
Józef Artur Konstanty Żelski |
| Matka |
Klementyna Brzeska |
| Mąż |
Adam Kazimierz Mrozowicki |
| Dzieci |
Jan Klemens, Kazimierz Artur, Józef Michał |
| Rodzeństwo |
Aleksander, Maria Anna |
Zofia Janina z Żelskich Mrozowicka (ur. 14 kwietnia 1888 w Husiatynie, zm. 27 września 1970 roku w Gdyni) – dziennikarka, działaczka społeczna.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się 14 kwietnia 1888 w Husiatynie, majątku rodziców, jako córka Józefa Artura Konstantego Żelskiego herbu Ogończyk i Klementyny Brzeskiej herbu Bończa[1]. Jej babka Aleksandra z Dwernickich była córką generała Józefa Dwernickiego[2]. Odebrała staranne wychowanie domowe w rodzinnym Husiatynie na Podolu rosyjskim, następnie uczyła się na Pensji Jadwigi Sikorskiej w Warszawie oraz w Szkole Pracy Domowej Kobiet generałowej Jadwigi Zamoyskiej w Zakopanem[3].
W 1909 roku, po ślubie z Adamem Kazimierzem Mrozowickim, zamieszkała w majątku męża, Korabnikach koło Skawiny. Poza wychowywaniem synów, zajmowała się wówczas również działalnością oświatową wśród włościan, pełniła m.in. funkcję sekretarza Koła Pań Wiejskich w Krakowie[4]. W 1910 roku została przewodniczącą nowo powstałego Związku Niewiast Katolickich w Skawinie[5]. W czasie I wojny światowej czynnie włączyła się w działalność charytatywną organizacji katolickich pod auspicjami biskupa Adama ks. Sapiehy, skupionych w Książęco-Biskupim Komitecie Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny; była obok: Klary Jelskiej, Marii hr. Tarnowskiej, Karoliny Kupskiej, Emilii z Fihauserów Korostyńskiej i Teresy Marii Kazimierzowej ks. Lubomirskiej, jedną z najbardziej zasłużonych osób biorących udział w tej działalności[6]. M. in. organizowano z jej inicjatywy w Skawinie zbiór składek na Legiony i Czerwony Krzyż; jesienią 1915 roku zorganizowano pomoc dla głodującej Warszawy, matki i dziewczęta z okolic Krakowa zbierały po wsiach dary w naturze i organizowano loterie fantowe, z których dochód został przekazany do Komitetu w Krakowie z przeznaczeniem dla Warszawy, zorganizowano opiekę nad ubogimi w parafiach, zwłaszcza nad sierotami. 24 lipca 1917 roku na pierwszym zjeździe Związku Katolickich Stowarzyszeń Kobiet i Dziewcząt Pracujących w Krakowie została wybrana na członka Wydziału Głównego tej organizacji. Na drugim zjeździe związku 30 czerwca 1918 roku wygłosiła referat programowy pod tytułem: „Budowanie ducha narodowego w Stowarzyszeniu – przygotowaniem kobiety polskiej do pracy w Ojczyźnie”[7][8][9].
Po I wojnie światowej, w której poległ jej mąż, oficer rez. artylerii armii Austrio-Węgier, zdecydowała się sprzedać majątek Korabniki i zajęła się działalnością dziennikarską. Mieszkała z synami w: Rabce, Krakowie, Oksywiu obok Gdyni, Poznaniu i Toruniu[10][11]. Od 1933 roku zamieszkała w Gdyni, gdzie jej syn Jan Klemens studiował w Szkole Morskiej[12].
Od 1929 roku była członkiem Związku Dziennikarzy Polskich; jako dziennikarka używała nazwiska Żelska-Mrozowicka oraz inicjałów: Z.Ż.M., Żel., Z.Mr., Z.M., Ż.M, Z.Z.-M., zzM, Mr. Od 1933 roku, po przeniesieniu się do Gdyni, publikowała w „Kurierze Bałtyckim”, była również korespondentką i felietonistką „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, „As Ilustrowanego Magazynu Tygodniowego", „Dziennika Bydgoskiego” i „Gazety Ludowej”. Jej artykuły z tego okresu stanowią cenne źródło do dziejów budowanej w latach 30. Gdyni[13]. Uczestniczyła w „czwartkowych wieczorach” ówczesnego Klubu Literackiego w Gdyni[3].
W czasie okupacji została wysiedlona z Gdyni, jak wielu jej mieszkańców, którzy nie zostali zesłani do obozów koncentracyjnych i zamordowani w Piaśnicy i Stutthofie; zamieszkała w Warszawie, gdzie współpracowała z podziemiem dziennikarskim[14].
Po wojnie, jako jedna z pierwszych wysiedlonych, wróciła do Gdyni i była razem z Józefem Iżyckim i Marią Mikulską, jedną z współorganizatorów pierwszej codziennej gazety w Gdyni „Biuletynu Bałtyckiego”, następnie wzięła udział w tworzeniu „Dziennika Bałtyckiego”[13]. Kiedy w 1949 roku redakcja przeniesiona została do Gdańska, a Egzekutywa Komitetu Wojewódzkiego PZPR oceniła gazetę, jako „…zarażoną kwiatkowszczyzną i drobnomieszczaństwem”, która „..opanowana została przez strukturalne zdeformowane elementy sanacyjne”, i nastąpiła czystka, została usunięta z grona piszących dziennikarzy[15]. Poza pracą w „Dzienniku Bałtyckim” do początków lat 50. była również korespondentką gazety emigracyjnej wydawanej w Londynie „Jutro Polski”. Publikowała również w: „Gazecie Lubelskiej”, „Słowie Powszechnym”, „Ilustrowanym Kurierze Polskim”, „Gazecie Ludowej”, „Polsce Zachodniej” i „Gazecie Morskiej”[3].
Poślubiła 16 stycznia 1909 roku w Krakowie ziemianina Adama Kazimierza Mrozowickiego, z którym pozostawiła synów: Jana Klemensa[12], Kazimierza Artura oraz Józefa Michała[3].
Zmarła 27 września 1970 roku w Gdyni i została pochowana na cmentarzu Witomińskim tamże[3] (kwatera 57-10-68)[16].
Wywód przodków
[edytuj | edytuj kod]| 4. Józef Artur Żelski | ||||||
| 2. Józef Artur Konstanty Żelski | ||||||
| 5. Aleksandra Dwernicka | ||||||
| 1. Zofia Żelska | ||||||
| 6. Wincenty Brzeski | ||||||
| 3. Klementyna Brzeska | ||||||
| 7. Maria Czajkowska | ||||||
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ http://www.genesis.jaxasoft.se/genesis/genesis.aspx?id=338 [dostęp: 2018-12-04]
- ↑ Seweryn Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 3, Warszawa 1906, s. 304.
- ↑ a b c d e Encyklopedia Gdyni, (biogram: Żelska-Mrozowicka Zofia Janina), Gdynia, s. 984, 2006.
- ↑ Kalendarz krakowski Józefa Czecha na rok 1913, Kraków, 1913.
- ↑ Oświata Ludowa. Organ Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej, nr III/1911, s. 110
- ↑ "Sprawozdanie z ruchu religijnego, naukowego i społecznego" z dnia 18 lipca 1916 roku, Kraków, 1916.
- ↑ Kobieta Polska. Pismo Stowarzyszeń Katolickich Kobiet i Dziewcząt Pracujących, Kraków, nr 6/1917, czerwiec 1917.
- ↑ Kobieta Polska. Pismo Stowarzyszeń Katolickich Kobiet i Dziewcząt Pracujących, Kraków, nr 9/1917, wrzesień 1917.
- ↑ Kobieta Polska. Pismo Stowarzyszeń Katolickich Kobiet i Dziewcząt Pracujących, Kraków, nr 6/1918, czerwiec 1918.
- ↑ Edward Muszalski, Mrozowicki Józef Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XXII, s. 205-206, 1977.
- ↑ Księga Adresowa i Informacyjna miasta Torunia, Toruń, s. 187, 1932.
- ↑ a b Encyklopedia Gdyni (biogram: Mrozowicki Jan Klemens), Gdynia, s. 481, 2006.
- ↑ a b Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza1945 – 2005, Gdańsk, s. 197, 2008.
- ↑ Eugeniusz Rudziński, Wojna i konspiracja. Wspomnienia dziennikarzy polskich, Warszawa, 1987.
- ↑ Encyklopedia Gdyni, Gdynia, s. 162-163, 2006.
- ↑ https://gdynia.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=66736&inni=0&cinki=1 [dostęp 2020-06-03]
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia Gdyni, (biogram: Żelska-Mrozowicka Zofia Janina), Gdynia, 2006.
- Encyklopedia Gdyni (biogram: Mrozowicki Jan Klemens), Gdynia, 2006.
- Edward Muszalski, Mrozowicki Józef Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII, 1977.
- Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945 – 2005, Gdańsk 2008, s. 197.