Organizacja Rady Najwyższej Narodowej doczesnej dla Polski i Litwy
| Organizacja Rady Najwyższej Narodowej doczesnej dla Polski i Litwy Tadeusz Kościuszko |
|||
| 10 maja 1794, obóz pod Połańcem |
Tadeusz Kościuszko, Najwyższy Naczelnik siły zbrojnej narodowej. Gdy już wola większej części narodu przez uroczyste Aktu Powstania Narodowego przyjęcie jest deklarowana, przeto dopełniając woli obywatelów i powinności mojej, wyrażonej pod artykułem II w tymże Akcie, nominuję Radę Najwyższą Narodową, następujące dając jej urządzenie i przepisy:
1° Co do składu Rady, 2° Co do ogólnych Rady obowiązków, 3° Co do podziału pracy między członki Rady i ich szczególnych obowiązków, 4° Co do sposobu postępowania w Radzie.
§ I. Skład Rady Najwyższej Narodowej.
1º Ośmiu radców i jeden Naczelnik siły zbrojnej narodowej składać będą Radę Najwyższą Narodową.
2º Będzie trzydziestu dwóch zastępców, którzy w przypadkach niżej opisanych zastępować mają miejsca radców. Naczelnik siły zbrojnej nie będzie miał zastępcy swego w Radzie.
3º Na radców nominuję: Ignacego Zakrzewskiego prezydenta warszawskiego, Tomasza Wawrzeckiego, Wielowiejskiego generała-majora, Franciszka Myszkowskiego prezydenta krakowskiego, Aloizego Sulistrowskiego, Ignacego Potockiego, Jana Jaśkiewicza, ks. Hugona Kołłątaja podkanclerzego koronnego. Na zastępców nominuję: Jana Kilińskiego, Michała Kochanowskiego, Eliasza Aloego, Józefa Weyssenhoffa, ks. Michała Tomaszewskiego, Wilhelma Horalika, Aleksandra Linowskiego, Franciszka Wasilewskiego, Józefa Sierakowskiego, Ignacego Zajączka, Jana Buchowieckiego, Jana Małachowskiego, Jana Horaina, ks. Franciszka Dmochowskiego, Daniela Buczyńskiego, Jędrzeja Kapostasa, Piotra Billinga, Franciszka Friebes, Tomasza Umiastowskiego, Antoniego Dzieduszyckiego, Krzysztofa Medeckiego prezydenta łuckiego, Augustyna Debolego, Tadeusza Mostowskiego, Franciszka Gautier, Ksawerego Działyńskiego, Józefa Dziarkowskiego, Antoniego Tykla, Józefa Szymanowskiego, Tadeusza Matuszewicza, Klemensa Węgierskiego, Józefa Wybickiego, ks. Sabę Palmowskiego prezesa Konsystorza greko-oryentalnego.
4º Gdyby który z radców lub zastępców stał się słusznie podejrzanym Naczelnikowi siły zbrojnej przez naród obranemu lub Radzie Najwyższej Narodowej o niewierność zamiarowi powstania, obywatelów w wzmiankowanym ich Akcie wyrażonemu lub o złamanie przepisów tegoż Aktu, Rady obowiązkiem będzie oddalić go ze składu swego większością głosów, a jeżeli gatunek przestępstwa okaże się większy, odesłany być ma większością głosów do Sądu Najwyższego Kryminalnego. Na miejsce zaś tego radcy jeden z zastępców obrany zostanie.
5º Gdyby który z radców dla choroby lub nieprzytomności w miejscu Rady lub wezwany do innej jakiej publicznej posługi nie mógł w niej zasiadać, Rada weźmie tymczasowo jednego z zastępców na miejsce jego.
§ II. Ogólne obowiązki Rady.
1° Ogólne obowiązki Rady Najwyższej Narodowej są wyrażone w Acie Powstania obywatelów pod artykułem V, VI, VI, VIII, XII, XIII i XIV. One są prawidłem nieprzestępnem dla Rady we wszystkich jej czynach.
2° Rada przepisze natychmiast organizacyę komisyi porządkowych, sądów kryminalnych, jako też Deputacyi Centralnej dla prowincyi Wielkiego Księstwa Litewskiego, której konieczna jest potrzeba dla bliższego dozoru i egzekucyi. Deputacya Centralna, do której wybranie osób w Radzie powierzam, będzie narzędziem wykonawczem Naczelnika siły zbrojnej i Rady Najwyższej Narodowej tak, jak inne pośrednicze władze podług Aktu Powstania.
3° Rada Narodowa Najwyższa chronić się będzie takowych czynów, które są z pod jej władzy przez artykuł XI w Akcie Powstania narodowego wyjęte. Równie dostrzegać będzie, aby żadna z władz wykonawczych w najmniejszym punkcie przeciw temuż artykułowi nie wykraczała.
4° Gdy szczęśliwie cel Powstania Narodowego uskuteczniony zostanie, Rada wraz z Naczelnikiem zwoła obywatelów, przepisze im tymczasowo sposób wybrania reprezentantów na sejm walny, który odbierze rachunek ze wszystkich postępków od Naczelnika siły zbrojnej, od Rady Najwyższej, od wszystkich władz doczesnych, i który o konstytucyi narodowej stanowić będzie, jak jest rzeczono w Akcie Powstania obywatelów pod artykułem XII.
5° Rada Najwyższa Narodowa dla przesyłania swych rezolucyi i odbierania raportów będzie utrzymywała ciągłą i dostateczną korespondencyę z komisyami porządkowemi i sądami kryminalnymi wszystkich województw, ziem i powiatów.
6° Opatrzy całość i bezpieczeństwo narodowych archiwów i mieć je będzie pod dozorem swoim.
7° Przesyłać będzie co tydzień, a gdy będzie trzeba i częściej, nieprzytomnemu Naczelnikowi siły zbrojnej dokładny raport o wszelkich deliberacyach i rezolucyach swoich.
§ III. Podział pracy między radców Rady Najwyższej Narodowej i ich szczególne obowiązki.
1° Rada Najwyższa Narodowa podzielone mieć będzie prace swoje na ośm wydziałów, t.j.
- Wydział Porządku,
- Bezpieczeństwa,
- Sprawiedliwości,
- Skarbu,
- Żywności,
- Potrzeb wojskowych,
- Interesów zagranicznych,
- Instrykcyi narodowej.
2° Do Wydziału Porządku przeznaczam Alojzego Sulistrowskiego. Do Wydziału Bezpieczeństwa Tomasza Wawrzeckiego. Do Wydziału Sprawiedliwości Franciszka Myszkowskiego, prezydenta krakowskiego. Do Wydziału Skarbu ks. Hugona Kołłątaja, podkanclerzago koronnego. Do Wydziały Żywności Ignacego Zakrzewskiego, prezydenta warszawskiego. Do Wydziału Potrzeb wojskowych Wielowiejskiego, genarała-majora. Do Wydziału Interesów zagranicznych Ignacego Potockiego. Do Wydziału Instrukcyi narodowej Jana Jaśkiewicza.
3° Każdy radca z tych ośmiu wydziałów będzie szczególniej zawiadywał wydziałem sobie powierzonym.
4° Do każdego wydziału Rada Narodowa wezwie zastępców odemnie nominowanych, którzy niedostępnie w swoich wydziałach, do których wezwanymi zostaną, pod dozorem radcy swego pracować obowiązani będą, innych zaś użyje na wysyłanie ich do ziem, województw i powiatów, aby na miejscu dopilnowali skutku zaleceń odemnie lub Rady wychodzących, do czego ich potrzebnemi instrukcyami opatrywać będzie.
5° Do Wydziału Porządku należeć będą:
- drogi,
- poczta listowa i wozowa,
- gońce,
- przewozy czyli transporty ziemią i wodą,
- ogłaszanie i przesyłanie wszelkich urządzeń i rezolucyi Naczlnika siły zbrojnej i Rady Najwyższej Narodowej.
6° Do Wydziału Bezpieczeństwa należeć będą:
- rewizya papierów podejrzanych,
- rewizya domów podejrzanych,
- paszporty,
- śledzenie oraz egzaminowanie ludzi podejrzanych i swawolnych,
- aresztacye,
- odsyłanie obwinionych do sądów kryminalnych,
- więzienia publiczne i opatrzenie potrzeb więźniów.
7° Do Wydziału Sprawiedliwości należeć będzie:
- opieka nad więźniami,
- dozór postępowania sądów kryminalnych,
- dozór egzekucyi wyroków sądowych.
8° Do Wydziału Skarbu należeć będą:
- dozór całości i użycia dobrowolnych ofiar obywatelskich,
- sekwestracya dóbr zdrajców ojczyzny, przekonanych sądownie, i dozór administracyi onych,
- dozór administracyi dóbr narodowych i wszelkich przychodów publicznych,
- dozór administracyi papierów narodowych, jeśli przez Radę Najwyższą Narodową ustanowione będą,
- sposób zrobienia pożyczki na potrzeby narodu, bądź w kraju, bądź zagranicą,
- opłacania procentu od długów narodowych,
- dozór administracyi Kasy narodowej, tak co do jej przychodu, jak i wydatku,
- zarządzenie Mennicą.
9° Do Wydziału Żywności należeć będzie:
- dozór gospodarstwa rolniczego i staranie się, aby ziemia odłogiem nie zostawała,
- wiadomość dostateczna o wielości i gatunku żywności,
- założenie magazynów żywności i furażów, oraz dozór konserwacyi onych,
- przygotowanie wszelkich furażów
i żywności do użycia,
- dozór nad młynami, wiatrakami, piekarniami i browarami,
- zapomożenie publiczne dla obywateli żywności potrzebujących,
- handel wewnętrzny i zewnętrzny z produktów krajowych.
10° Do Wydziału Potrzeb wojskowych należeć będzie:
- uskutecznienie rekwizycyi ludzi do wojska, żądanej przez Naczelnika siły zbrojnej,
- dozór ćwiczenia wojskowego miejscowego podług przepisów Najwyższego Naczelnika,
- dozór uzbrojenia i ćwiczenia wszystkich obywatelów, mieszkańców ziemi polskiej, po wsiach, miasteczkach i miastach podług przepisów tegoż Naczelnika,
- dozór fabryk i rękodzieł potrzebnych do zapewnienia żołnierzowi wszelkiego odzienia, oraz broni i wszelkiej amunicyi wojennej,
- zakupywanie broni, odzienia, amunicyi itd.,
- składy wojenne i
zbrojownie,
- dostarczenie koni wojennych,
- dostarczenie dla wojska narodowego wszelkich jego potrzeb podług rekwizycyi Naczelnika siły zbrojnej,
- opatrzenie we wszystko miejsc obronnych
podług rekwizycyi tegoż Naczelnika.
11° Do Wydziału Interesów zagranicznych należeć będzie:
- korespondencya zagraniczna,
- wysyłanie posłów i ajentów dyplomatycznych za granicę,
- traktowanie z obcemi mocarstwami,
- zawieranie umów i ugód tymczasowych.
12° Do Wydziału Instrukcyi należeć będzie:
- dozór oświecenia powszechnego, tj. dozór nad szkołami głównemi, wydziałowemi, podwydziałowemi i parafialnemi, tudzież nad wszystkiemi ustanowieniami do edukacyi ściągającemi się, tak duchownemi, jako i świeckiemi,
- rozszerzenie ducha narodowego przez gazety i inne pisma, przez nauki ludowi dawać się mające, tak w kościołach, jako i na wszelkich publicznych schadzkach, przez zabawy i ćwiczenia, które w tym celu Rada ustanowi,
- administracya i dozór wszelkiego funduszu edukacyjnego.
13° Każdy z radców, wyznaczonych do jednego z tych ośmiu wydziałów, będzie miał dozór szczególny nad osobami do tego wydziału użytemi i sam za ich przestępstwa i złe sprawowanie się będzie w odpowiedzi, gdyby mu dowiedzionem było, że, wiedząc o tem, nie doniósł winnych Radzie Narodowej. Co się ma rozumieć równie o zastępcach, gdy który z nich miejsce radcy zasiądzie.
14° Każdy będzie uwiadamiał Radę o stanie rzeczy do wydziału jemu powierzonego należących, oraz będzie podawał przygotowane projekta rezolucyi i dyspozycyi Rady Narodowej.
15° Każdy z nich w wydziale sobie poruczonym utrzymywać i dozierać będzie korespondencyę, do której obowiązana jest Rada Narodowa podług artykułu II w punkcie Organizacyi.
§ IV. Sposób postępowania w Radzie Narodowej.
1° Komplet Rady składać się będzie z pięciu osób najmniej.
2° Radcy prezydować będą na sesyach kolejno porządkiem starszeństwa wieku. Prezydencya każdego trwać będzie przez tydzień jeden.
3° Wszystko w Radzie stanowione będzie większością zdań głośnych; równość zdań prezydujący rozwiąże.
4° Gdy przechodzić będą w Radzie takie materye, któreby na czas wyciągały sekretu, Rada ścisłe jego zachowanie przez osobną decyzyę radcom zaleci, a ktoby sekret wydał, oddalony będzie z Rady i jako zdrajca do Sądu Najwyższego Kryminalnego oddany.
5° Rada mieć będzie tyle osobnych protokółów na zapisywanie dyspozycyi i rezolucyi swoich, ile jest wydziałów jej pracy. Nadto mieć będzie jeden protokół ogólny, w którym krótko treść wszystkich jej dyspozycyi i rezolucyi zapisywana będzie, z wyrażaniem radców przytomnych na każdej sesyi i zdań ich w każdej materyi decydowanej w Radzie.
6° Osoby do Rady wezwane, jako i zastępcy, wykonują przysięgę na następującą rotę: Ja, N. N., przysięgam w obliczu Boga całemu narodowi polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka Syna Jego.
7° Inne wszystkie szczególne urządzenie Rada sama przepisze tak dla siebie, jak dla wydziałów i kancelaryi swojej.
8° Zachowuję sobie rozszerzenie i wyszczególnienie tej organizacyi, jako też przydatnie osób do Rady, gdy albo z żądania obywatelów, albo ze zdania Rady, albo z mego własnego przekonania ujrzę w tem istotną potrzebę narodu.
Dan w obozie pod Połańcem dnia 10 maja 1794 roku.
T. Kościuszko
