Jan Wils
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 Architet. Vita[modìfica | modifiché la sorgiss]Jan Wils a l'era 'l fieul pì grand dl'antrapreneur dl'edilissia Evert Wils e 'd soa fomna Jannetje Blankman. Dal 1903 al 1907 a l'ha studià a la scòla seiran-a d'Alkmaar, anté ch'a l'ha prontà soa tesi sl'argoment dl'architetura Jugendstil. Dël 1908 a l'ha arseivù 'l diplòma liceal e a l'ha ancaminà l'esperiensa da volontari comunal. Sò pare a l'ha peui pagaje 'n viagi-studi për l'Olanda e l'Almagna për ranforsé j'anteresse dël giovo për l'architetura e Jan a l'é stàit ablì dzortut da la progetassion e la costrussion ëd vile privà. Dal 1910 Wils a l'é già angagià ant j'afé 'd famija. Bele ch'as chërdìa ch'a l'avìa studià al Politécnich ëd Delft, sò nòm ant le liste djë student a l'é nen trovasse. Dël 1913 Wils a l'ha arseivù n'oferta 'd travaj ant në studi d'architet a L'Aja. N'ann dòp a l'ha marià n'assistenta 'd na farmacìa ëd Winschoten ch'as ciamava Gepke van der Veen e la cobia a l'ha tramudà a L'Aja. Un fàit amportant dla vita 'd Wils a l'é stàit soa partissipassion a la nòbia ëd franch-masson. Dal 1916 anviron a l'ha dësvlupà n'anteresse për vàire corent filosòfiche, dont l'ermetism, la teosofìa, l'antuissionism ëd Brouwer e a l'é angagiasse ant l'arserca ëd geometrìe stërmà ant j'euvre ëd Raffaello, Dürer, Cranach, Rembrandt e Vermeer. Wils, bele ch'a l'é stàit un dij fondator dl'architetura neoplasticista e dl'arvista De Stijl a l'é sémper restà da banda dij diretor artìstich: Georges Vantongerloo, Theo Van Doesburg e Piet Mondrian. As consìdera Wils 'me n'architet dj'avanguardie 'd prima dla sconda guèra mondial, bele se chiel a l'ha travajà vàire ëdcò dòp, arpetend pì o men lòn ch'a l'avìa fàit an precedensa. Architetura[modìfica | modifiché la sorgiss]Dël Giugn 1912 Wils a l'ha pijà part a na competission pr'un proget architetural an mon, a l'ha vagnà lë scond pòst e a l'ha tirà su chiel l'atension. Travajand a soa prima amportanta comission, la progetassion dla bòita d'un carossé, Wils a l'ha unì d'element clàssich a l'usagi dël ciman armà. Dël 1913 Wils a l'ha vagnà lë scond pòst al concors dl'Associassion dj'Architet Olandèis ("Architectura et Amicitia"), anté soe capassità a son ëstàite arconossùa da 'n mèmber anfluent an giurìa, l'avosà Hendrik Berlage. Con la conossensa 'd Berlage, Wils a l'é stàit anfluensà da soe convinsion sossialiste për la trasformassion dla sossietà. Dël 1919 a l'ha fàit part dl'architetura neoplasticista, dont a l'é maj stàit fra ij mèmber pì anfluent, ma mach n'arpresentant anfluensà. Dël 1920 a l'ha vagnà 'l prim prémit al Salon ëd L'Aja con sò travaj antitolà Ël Nùmer d'Òr. Com arpresentant dl'architetura espressionista olandèisa a l'é arconossù 'me un dij pì 'd sucess dal 1915 al 1935. A l'é agiornasse a le neuve tendense fonsionaliste e rassionaliste, oltra a antroduve an Olanda l'architetura orgànica ëd Frank Lloyd Wright, ansema al concet d'architetura a mzura d'òm. A l'era n'espert decorator dj'interior. Sò proget pì famos a resta ël Fotoatelier d'Henri Berssenbrügge a L'Aja, anté ch'a l'ha travajà giutà da l'ungherèis Hung Vilmos Huszár. Dòp la sconda guèra mondial Wils a l'ha arseivù 'd comission ëdcò da jë Stat Unì, batiend dzortut ëd cà. Sta part ëd soa euvra a l'é nen tant considerà. Dij sò pì che dosent proget spatarà ant ël mond ël pì avosà a l'é 'd sigura lë Stadi Olìmpich d'Àmsterdam, dël 1928, ch'a l'é stàit pròpe l'euvra ch'a l'ha faje vagnè la midaja d'òr për l'architetura ai gieugh d'Àmsterdam. Dacant l'intrada prinsipal dlë stadi a-i è la tor ëslansà da chiel studià con na copa andoa anvisché la fiama olìmpica: a l'ha batì a pòsta sòn për arnové l'antica tradission greca d'armemorié 'l coragi ëd Prométeo ch'a l'avìa robà 'l feu ai de e dòp lë stadi d'Àmsterdam tùit jë stadi fin-a ancheuj a son batì con n'àuta fiama da anvisché durant ij gieugh.
|
.jpg)
