آنند وردھن

آنندوردھن
جم	سنہ 820   کشمیر، بھارت
وفات	سنہ 890 (69–70 سال)  بھارت
شہریت	بھارت
عملی زندگی
پیشہ	فلسفی ،  شاعر
پیشہ ورانہ زبان	سنسکرت

آنندوردھن(سنسکرت: آنندوردھن 820-890) بھارت دے سبھ توں وڈے دارشنکاں، رشیاں اتے سہج-ساشتریاں وچوں اک سی۔ بھرت منی توں بعد سبھ توں ودھ باصلاحیت اتے مولک ساہت مفکر نوویں صدی دے شروع وچ دھونیکار آنندوردھن ہوئے۔ اوہ شعری شاستر وچ دھنی قوم سوتربدھّ کرن والے آچاریہ وجوں مشہور ہن۔ ایہناں نے نمن گرنتھاں دی رچنا کیتی اے -

• وشمبانلیلا
• ارجنچرت
• دیویشتک
• دھنیالوک

٭تتوالوک

انفرادی جیون اتے سماں

آچاریہ آنندوردھن دے انفرادی جیون اتے ایہناں دے ویلے بارے کجھ نشان ضرور حاصل ہن۔کرتاں دی بنیاد تے آنند وردھن اک شاعر، سمالوچک،فلسفی اتے کشمیر دا رہن والا سی۔ایہناں نے اپنی ودوتا دے بنیاد تے 'راجانک' دی اپادھی حاصل کیتی سی۔ ایہہ کیہا جاندا اے کہ ایہہ 'نون' اتھوا 'نونوپادھیائ' نام والے انسان دے پتر سن۔ آنندوردھن نے اپنی رچنا 'دیویشکت' دے اک سلوک وچ اپنے آپ نوں 'نونست' کیہا اے۔

اوہ لکھدے ہن -

دھنی اصول دا ستھاپک اتے سنچالک

آنندوردھن دھنی اصولی دے ستھاپک اتے سنچالک ہن۔ اسدا کہنا اے کہ "جتھے شبد اتے مطلب اپنے عامَ کھیتر توں اتانہ اٹھکے شبد طاقت دے راہیں کسے انوکھے وینگ مطلب نوں ظاہر کردے ہن اوہ شعری دھنی شعری اے۔" بھارتی شعری شاستر دے اتہاس وچ آنندوردھن دا 'دھنیالوک' اک یگ پرورتک کاوشعورت گرنتھ منیا جاندا اے، جسدی رچنا ولوں دھنی-اصول دی ادبھاونا اتے قیام کرکے آنندورتن بھارتی کاو-شاستر دے کھیتر وچ سرووچ ستھان تے وراجمان ہن۔ آچاریہ جگن ناتھ دا ایہہ کتھن بالکل ٹھیک ہی جاپدا اے کہ، "دھنیکار نے النکارکاں دا مارک ووواقع اتے پرتشٹھت کیتا اے۔"

آنند وردھن نوں بھارتی شعری شاستر دے اتہاس وچ اوہی ستھان اتے مان حاصل اے جہڑا سنسکرت ویاکرنشاستر دے کھیتر وچ 'پاننِ منی' نوں اتے ویدانت (درشنشاستر) دے کھیتر وچ اچاریہ شنکر نوں۔

دھونیالوک

بھارتی شعری شاستر دیاں چھ قوماں وچ دھونِ قوم دا خاص مہتوّ اے۔ دھونیالوک اس قوم دا ادھار بھوت گرنتھ اے۔ اس دے دو نامانتر وی ہن- سہردیالوک،کاویالوک۔ اس وچ دھونِ دے سارے پکھاں اتے جھات پائی گئی اے۔اس وچ چار ادیوت ہن جہناں وچو پہلے وچ 19،دجے وچ 33،تیجے وچ 48، چوتھے وچ 17، کل 117 کارکاواں ہن۔ کارکاواں توں علاوہ اس گرنتھ دے ہور حصے ہن - ورتی اتے اداہرن۔

اس گرنتھ دے رچنتا دا تعلقات آچاریہ آنندوردھن نال جوڑیا جاندا اے۔ آنندوردھن نے دھونیالوک وچ دھونِ اصول دی قیام کر کے شعری دے ہورناں تتاں اتے اس دی حاکمیت درسائی اے اتے دھنی نوں ہی شعری دی روح منیا اے۔ 'دھون' دھاتُ وچ 'اِ' پرتیی لگن نال 'دھونِ' شبد نسمپن ہندا اے۔ اس دا عامَ مطلب کناں وچ پین والی آواز اے، پر شعری شاستر وچ اس شبد نوں خاص معنےآں وچ ورتیا جاندا اے۔ پرانے شاسرترکاراں ولوں ایہہ پنج معنےآں وچ ورتیا ویکھیا جا سکدا اے -- وئنجک شبد، وئنجک مطلب، وینگ وئنجنا، ویاپار، وینگ پردھان شعری۔ آنندوردھن نے وینگ مطلب دی پردھانتا والے شعری نوں دھنی منیا اے۔

آنندوردھن دے کتھن مطابق،" جدوں شبد اتے مطلب خود اپنے آ آپ نوں گنیبھوت جاں گون کرکے خاص مطلب نوں ظاہر کرے تاں اوہ پرتییمان مطلب اے۔ آنندوردھن دے اس اصول نوں لے کے تنقید ودواناں نے اس دے پکھ اتے وپکھّ وچ وستار سمیت وچار ظاہر کیتے، جس دے فلسروپ دھنی نوں شعری دی روح منن والا اک آزاد قوم دا ترقی ہویا۔

حوالے