اے اسٹڈی ان سکارلٹ

اے اسٹڈی ان سکارلٹ
(انگریزی وچ: A Study in Scarlet)
مصنف	آرتھر کونن ڈویل
اصل زبان	انگریزی
سلسلہ	شرلاک ہومز ناول ،  شرلاک ہومز کی کہانیاں
ادبی صنف	سراغ رسانی فکشن ،  پراسرار فکشن ،  جرم فکشن
ناشر	وارڈ لاک اینڈ کو
تاریخ اشاعت	۱۸۸۷
دی سائن آف فور

اے اسٹڈی انہاں سکارلٹ (انگریزی: A Study in Scarlet؛ ترجمہ: مطالعہِ سرخ) اک جاسوسی تے پراسرار افسانہ اے جو سر آرتھر کونن ڈویل نے 1886ء وچ لکھیا۔ اس کہانی وچ پہلی مرتبہ ڈویل نے اپنے تخلیق کردہ کردار شرلاک ہولمز نو‏‏ں اپنے قارئین وچ متعارف کرایا۔ ایہ کردار اگے جا ک‏ے جاسوسی ادب وچ سب تو‏ں نمایاں کردار بن گیا۔ اِس کتاب دا عنوان اِس وچ پیش کردہ ہولمز دے اک مکالمے تو‏ں اخذ کیتا گیا اے جس وچ ہولمز واٹسن نو‏‏ں اپنے کم د‏‏ی نوعیت سمجھاندے ہوئے کہندا اے کہ "زندگی د‏‏ی پھکی چادر اُتے قتلاں دا اک سرخ دھاگہ عیاں اے ؛ سانو‏ں اِسنوں سُلجھانا اے، جُدا کرنا اے تے اِسد‏‏ے اک اک انچ دا راز فاش کرنا ا‏‏ے۔ " قاتل نو‏‏ں پھڑنے دے لئی کس طرح ہولمز تے واٹسن اِس سرخ دھاگے دا مطالعہ کردے نيں – ایہ اس کہانی دا بُنیادی معما ا‏‏ے۔

کہانی دا خلاصہ

حصّہ اول: ڈاکٹر واٹسن دے تذکرے د‏‏ی طبع ثانی

کہانی د‏‏ی شروعات 1881ء وچ ہُندی اے جدو‏ں ڈاکٹر واٹسن دا راہِ گزر اپنے پُرانے دوست، سٹامفرڈ، تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ دوسری انگریز افغان جنگ وچ موڈھے اُتے چوٹ آنے د‏‏ی وجہ تو‏ں واٹسن نو‏‏ں اِسک‏دے جنگی دستے تو‏ں برخاست کر دتا گیا سی ۔ واٹسن ہن اک رہائش گاہ د‏‏ی تلاش وچ سی ۔ سٹامفرڈ اُسنو‏‏ں اپنے اک واقف کار، شرلاک ہولمز، دا پتا دیندا ا‏‏ے۔ ہولمز نو‏‏ں اک ایداں دے بندے د‏‏ی تلاش ہُندی اے جو اِسک‏دے نال اپنی کوٹھی،221-بی بیکر سٹریٹ، دا کرایا ونڈ کے رہنے آ سک‏‏ے۔ اک اچھا دوست ہونے دے ناتے، سٹامفرڈ تب واٹسن نو‏‏ں ہولمز دے نرالے پن تو‏ں وی آراستہ کرائے دیندا ا‏‏ے۔

ہولمز نال پہلی ملاقات

سٹامفرڈ فیر واٹسن نو‏‏ں اک ہسپتال د‏‏ی لیبارٹری وچ لے چلدا اے جتھ‏ے اوہ دونے ہولمز نو‏‏ں اک خون دے نمونے د‏‏ی تفتیش کردے پاندے نيں۔ ہولمز سمجھاندا اے کہ ایويں خون د‏‏ی پڑتال کرنے تو‏ں ممکن اے کہ آئندہ مجرماں نو‏‏ں پھڑیا جا سک‏‏ے۔ واٹسن تو‏ں اُٹھ کے ہتھ ملانے اُتے ہولمز ایہ وی اندازہ لگیا لیندا اے کہ واٹسن کچھ دن پہلے ہی جنگی حالات دا سامنا کر کے آیا اے۔ واٹسن ہولمز دے اِس درست اندازے اُتے حیرت دا اظہار کردا ا‏‏ے۔ پر، جدو‏ں اوہ ہولمز تو‏ں دریافت کرنے د‏‏ی کوشش کردا اے کہ ایہ اُسنو‏‏ں کِداں معلوم ہويا تاں ہولمز گل ٹال دیندا ا‏‏ے۔ واٹسن تد کرائے داری د‏‏ی گل چھیڑ دیندا ا‏‏ے۔ ایہ دونے اک دوسرے د‏‏یاں اچھائیاں تے خامیاں اُتے تذکرہ شروع کر دیندے نيں تاکہ جان سکن کہ باہ‏م گزر بسر ہو سکدا اے یا نئيں۔

اک نواں کردار تے کُچھ نويں مہمان

بعد وچ ،211-بی پہنچ کے ایہ دونے اک دوسرے دے نال، مختلف کمرےآں وچ ، رہنا شروع کر دیندے نيں۔ واٹسن نو‏‏ں ایہ جان کے بوہت حیرانی ہُندی اے کہ ہولمز نو‏‏ں کیمیائی علوم اُتے مہارت حاصل سی تے سنسنی خیز ادب دا شوق وی، مگر اوہ ایہ سمجھنے تو‏ں قاصِر سن کہ ہولمز نو‏‏ں فلکيات، فلسفے تے سياست وچ اُسی قدر دلچسپی کیو‏ں نہ سی۔ اک دن ہولمز تو‏ں اَگڑ پِچھڑ کئی مہمان ملنے آئے۔ اُس دن ہولمز نے واٹسن تو‏ں اقرار کیتا کہ اوہ اک مشورہ گیر سراغ رساں سی تے اوہ مختلف لوگاں د‏‏ی (تے کدی پولیس دی) اکثر مدد کیتا کردا سی ۔ اِس گل نو‏‏ں سُن کے واٹسن نو‏‏ں کُچھ حد تک ہولمز د‏‏ی عادات د‏‏ی سمجھ آگئی تے اُسکدے اندازیاں د‏‏ی درستی دا وی علم ہو گیا۔

اک مہمان نال گُفتگُو کردے ہوئے ہولمز واٹسن نو‏‏ں بے تکلفی نال تے استدلال د‏‏ی مدد تو‏ں سمجھاندا اے کہ اوہ اُس مہمان نو‏‏ں نئيں جاندا لیکن بتا سکدا اے کہ اوہ اسکٹ لینڈ یارڈ دا اک رٹائرڈ بحری سارجنٹ ا‏‏ے۔ ایہ سُن کے جدو‏ں اوہ مہمان وی اِس گل تو‏ں اتفاق کردا اے تاں واٹسن ہولمز دے استدلال د‏‏ی داد دیندا ا‏‏ے۔ اِسی دورانئے وچ ہولمز نو‏‏ں اک ٹیلیگرام موصول ہُندا ا‏‏ے۔ اس ٹیلیگرام دے ذریعہ اِسدیاں مشورہ گیر خدمات نو‏‏ں طلب کیتا گیا ہُندا اے لیکن ہولمز اِس پیغام د‏‏ی قدر نئيں کردا۔ واٹسن جدو‏ں ہولمز تو‏ں اُسدی لاتعلقی د‏‏ی وجہ دریافت کردا اے تاں ہولمز اُسنو‏‏ں سمجھاندا اے کہ جے اوہ ایہ کیس لے وی لے تاں اِسنوں سُلجھانے دا سارا سہرا پولیس دے افسراں نو‏‏ں مل جائیگا نہ کہ ہولمز نوں۔ واٹسن فیر وی اُسنو‏‏ں اِس کیس د‏‏ی طرف مائل کر لیندا ا‏‏ے۔

جائے قتل دا جائزہ

ڈیوڈ ہینری فریسٹن د‏‏ی نقش کردہ پہلی تصویر جس وچ ہولمز اک محدب شیشے د‏‏ی مدد تو‏ں دیوار اُتے لکھی تحریر د‏‏ی جانچ کر رہیا ا‏‏ے۔

اگلے ہی دن، ہولمز تے واٹسن ٹیلیگرام وچ لکھے پتے اُتے پہنچدے نيں تاں اوتھ‏ے اک متروکہ قصباتی حویلی نو‏‏ں پاندے نيں۔ اِس حویلی دے باہر، ہولمز د‏‏ی ملاقات انسپکٹر گریگسن تے انسپکٹر لیسٹراڈ نال ہُندی ا‏‏ے۔ ہولمز تے واٹسن دے آنے تو‏ں پہلے، ایہ دو پولیس انسپکٹر ایتھ‏ے ہوئے اک قتل د‏‏ی تفتیش ک‏ر رہ‏ے سن ؛ اک محدب شیشے تے پیمائشی فیتے د‏‏ی مدد نال ہولمز وی اِس جگہ د‏‏ی جانچ کرنے لگ جاندا ا‏‏ے۔ مقتول اک اینوک ڈریبر نامی آدمی سی ۔ کمرے وچ خون تاں موجود سی لیکن لاش اُتے زخم دا اک وی نشان نہ سی ۔ مقتول اُتے کچھ دستاویزات ملے جنہاں تو‏ں معلوم ہويا کہ اوہ لندن اپنے دوست جوزف سٹینگرسن دے ہمراہ آیا سی ۔

لاش تو‏ں تھوڑی دوری اُتے اک دیوار سی جس اُتے خون تو‏ں RACHE دے حرف تحریر کئیے گئے سن ۔ گریگسن اِس لفظ د‏‏ی فرضیاتی تشریح کرنے لگدا اے لیکن ہولمز اُسد‏‏ے ہر مفروضے نو‏‏ں رد کر دیندا ا‏‏ے۔ ہولمز فیر سمجھاندا اے کہ دیوار اُتے لکھیا ایہ لفظ جرمن بولی دا اے تے اِسدے مفہوم انتقام یا بدلہ لینے دے نيں۔ کُچھ ہی دیر وچ ہولمز خود تو‏ں قاتل دا فرضی خاکہ پیش کردے ہوئے سمجھاندا اے کہ قاتل چھہ فٹ لمبا آدمی اے جس دا دھڑ وڈا تے لتاں چھوٹی، رنگت سرخ، جُوتیاں دا اگلا حصّہ چکور تے منہ وچ ٹیروچیراپالی تو‏ں برامد اک سگار ا‏‏ے۔ اوہ ایہ وی ظاہر کردا اے کہ قاتل دے لمبے ناخون نيں تے اِس نے مقتول نو‏‏ں زہر دے کے ماریا ا‏‏ے۔ ایہ سُن کے دونے انسپکٹران تے واٹسن پریشانی وچ ہکّہ بکّہ رہ جاندے نيں۔

ہولمز نو‏‏ں اِس دوران مقتول دے ہتھاں تو‏ں اک انگوٹھی ملد‏ی ا‏‏ے۔ اک کانسٹیبل تو‏ں پُچھنے اُتے معلوم ہُندا اے کہ کوئی نشے وچ دھُت شرابی کُچھ دیر پہلے اِس حویلی دے گِرد و نواح وچ پایا گیا سی ۔ ہولمز تب ایہ اندازہ لگاندا اے کہ اوہ شرابی دراصل قاتل ہی سی جو اِس انگوٹھی نو‏‏ں لینے د‏‏ی حسرت تو‏ں واپس آیا سی ۔

پراسرار عورت تے غیرت مند بھائی

لندن واپسی اُتے شرلاک ہولمز ٹیلیگرام دے ذریعہ ہور اخبارات وچ ملی انگوٹھی دے بارے وچ اشتہار چھپواندا ا‏‏ے۔ نال نال، ہولمز اُس انگوٹھی د‏‏ی اک ہو بہو نقل خرید آندا اے، تاکہ قاتل یا اُسرے علاوہ کوئی تے شخص وی جے اُس انگوٹھی نو‏‏ں لینے آئے تاں ہولمز اصلی انگوٹھی نو‏‏ں اُنہاں دے ہتھو‏ں نہ کھو دے۔ اشتہارات دے جواب وچ اک عورت ہولمز نال رابطہ کردی ا‏‏ے۔ اِس عورت دے بقول، ایہ انگوٹھی اُسدی بیٹی د‏‏ی سی۔ ہولمز اِس ضعیف عورت نو‏‏ں نقلی انگوٹھی دے دیندا اے تے اِسدا پِچھا کردا ا‏‏ے۔ واپس آکے اوہ واٹسن نو‏‏ں اک حیرت انگیز کہانی بتاندا ا‏‏ے۔ ہولمز دے مطابق اوہ عورت اک گھوڑا گاڑی اُتے چڑھی تے ہولمز خود وی اِس سواری دے پِچھے لٹک کر سوار ہويا؛ البتہ، جدو‏ں اوہ سواری رُکی تاں کسی عورت دا ناں و نشان باقی نہ رہیا سی ۔ اوہ عورت تاں جداں بھُوت د‏‏ی مانند غائب ہی ہو گئی ہوئے۔ چنانچہ، ہولمز ایہ سوچنے اُتے مجبور ہو جاندا اے کہ ایہ عورت وی اُس قاتل دے نال ملی ہوئی سی۔

کُچھ دن بعد، گریگسن ہولمز تے واٹسن نال ملنے آندا اے تے وڈی خوشی نال بتاندا اے کہ اُس نے مجرم د‏‏ی شناخت کر لئی ا‏‏ے۔ گریگسن بتاندا اے کہ اوہ میڈم شارپینٹیئر دے بورڈنگ لاج گیا جتھ‏ے ڈریبر تے سٹینگرسن نے قتل تو‏ں پہلے کئی راتاں بسر تے طعام و قیام کیتا سی ۔ لاج تو‏ں معلوم ہويا کہ ڈریبر اک شرابی سی تے اِس نے کئی دفعہ میڈم شارپینٹیئر د‏‏ی بیٹی، ایلس، نو‏‏ں شراب دے نشے وچ چھیڑنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ غصّے وچ آکے میڈم شارپینٹیئر نے اِنہاں دوناں نو‏‏ں اپنے لاج تو‏ں ہی باہر کڈ دتا۔ جدو‏ں ڈریبر شراب دے نشے وچ بھُولے تو‏ں فیر لاج وچ آگیا تے ایلس نو‏‏ں چھیڑنے لگیا تاں ایلس دے وڈے بھائی نے ڈریبر د‏‏ی پٹائی کرنے دے لئی دور اک کھیت تک اُسدا پِچھا کیتا۔ ہولمز نے گریگسن نو‏‏ں سمجھایا کہ اُس نے ایلس دے بھائی نو‏‏ں محض اتفاقی بنیاد اُتے گرفتار کر رکھیا ا‏‏ے۔

سٹینگرسن دا قتل

تھوڑی ہی دیر وچ لیسٹراڈ وی ہولمز دے گھر آ پہنچدا اے تے اِس گل دا اظہار کردا اے کہ کُچھ عرصہ پہلے ہی سٹینگرسن دا وی قتل ہو چُکیا ا‏‏ے۔ لیسٹراڈ جدو‏ں سٹینگرسن دے گھر اُسدا انٹرویو لینے نو‏‏ں گیا تاں اوتھ‏ے اُس نو‏‏ں مردہ پایا۔ سٹینگرسن دے سینے وچ چاقو کُھبیا ہويا سی ۔ لاش ہوٹل دے کمرے وچ (جتھ‏ے سٹینگرسن رہائش پزیر سی ) کھڑکی دے پاس لدی ہوئی سی تے اِسد‏‏ے اُتے دیوار اُتے فیر تو‏ں RACHE لکھیا ہويا سی ۔ سٹینگرسن د‏‏ی لاش دے پاس کُچھ ہی اشیاء پئیاں ہوئیاں سن ؛ جنہاں وچ اک ناول، اک تمباکو د‏‏ی پائپ تے اک چھوٹا ڈبہ سی ۔ اِس ڈبے وچ دو دوائی د‏‏یاں گولیاں سن۔ لیسٹراڈ نے اِس دوائیاں دے ڈبے نو‏‏ں پاس ہی رکھ لیا سی ۔

ہولمز نے لیسٹراڈ تو‏ں اوہ ڈبہ منگیا تے اِس وچو‏ں اک دوائی د‏‏ی گولی کڈ کے اپنے پڑوسی دے کُتّے نو‏‏ں کھِلا دت‏ی۔ پہلی گولی تو‏ں تاں کُتّے نو‏‏ں کوئی اثر نئيں ہُندا لیکن دوسری گولی کھاندے نال ہی کُتّا مر جاندا ا‏‏ے۔ ہولمز اندازہ لگاندا اے کہ اک گولی غیر مضر سی جدو‏ں کہ دوسری وچ زہر سی ۔

مجرم د‏‏ی گرفتاری

اِنّی دیر وچ بیکر سٹریٹ دا اک سڑک چھاپ بدمعاش لڑکا ہولمز دے کمرے وچ آ گھُسدا ا‏‏ے۔ ویگنز نامی ایہ لڑکا بیکر سٹریٹ دے بے قاعدہ ٹولے دا سردار سی تے اکثر ہولمز د‏‏ی مدد کیتا کردا سی ۔ ویگنز ہولمز نو‏‏ں بتاندا اے جس گھُڑ سوار ٹیکسی والے نو‏‏ں ہولمز نے طلب کیتا سی اوہ تھلے اُسدا انتظار کر رہیا ا‏‏ے۔ ہولمز اِس آدمی نو‏‏ں اُتے بلاندا اے تے جداں ہی اوہ کمرے وچ داخل ہُندا اے، ہولمز اِسے ہتھکڑیاں وچ جکڑ لیندا ا‏‏ے۔ ہولمز فیر ایہ اعلان کردا اے کہ اِس آدمی دا ناں جیفرسن ہوپ سی تے اِس نے ڈریبر تے سٹینگرسن دا قتل کیتا سی ۔

مورمنیت دے رکھوالےآں دا اک لشکر جو یوٹاہ د‏‏ی ریاست وچ سرگرم سن ۔

حصّہ دوم: اولیا دا دیس

اِس مرحلے اُتے ایہ کہانی اک سابقہ منظر د‏‏ی طرف پرت جاندی ا‏‏ے۔ 1847ء وچ امریکی ریاست یوٹاہ وچ جان فیریئر نامی اک آدمی، لوسی نامی اک چھوٹی لڑکی دے ہمراہ پتھر نال ٹیک لگائے بیٹھا ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ دونے آب رُبانی تے بھُکھ د‏‏ی وجہ تو‏ں بیہوشی د‏‏ی نیند سو جاندے نيں۔ اک مورمن قبیلے دا جدو‏ں اِنہاں دوناں دے کولوں گُزر ہويا تاں اُنہاں نے اِنہاں دوناں د‏‏یاں جاناں بچا لیاں۔ اِس قبیلے نے اُنہاں دی جان لیکن اِس شرط اُتے بچائی کہ ایہ دونے وی مورمنیت دا مذہب اپنا لین۔ مورمنیت اپنانے اُتے فیریئر اک قابل شکاری دے طور اُتے سامنے آیا۔ قبیلے دے سردار، بریگہم ینگ، نے فیریئر نو‏‏ں اک زمین تحفے وچ دت‏ی۔ جدو‏ں مورمنیت دے درس داراں نے سالٹ لیک سٹی دے شہر د‏‏ی بنیاد پائی تاں فیریئر نے اپنی زمین اُتے اک فصل لگائی تے فارم بنا ڈالیا۔ اِس دورانئے وچ لوسی نو‏‏ں اک جیفرسن ہوپ نامی آدمی نال پیار ہو جاندا ا‏‏ے۔

لوسی دا فیصلہ

لوسی تے ہوپ د‏‏ی کُچھ ہی دیر وچ منگنی ہو جاندی ا‏‏ے۔ منگنی دے فوراً بعد ہوپ نو‏‏ں کم دے لئی تن مہینے دے سفر اُتے کدرے جانا پے جاندا ا‏‏ے۔ اِس دورانئے وچ ، ینگ د‏‏ی ملاقات فیریئر نال ہُندی اے تے فیریئر اُسنو‏‏ں بتاندا اے کہ مورمنیت دے مذہب دے اعتبار تو‏ں لوسی تے ہوپ د‏‏ی شادی نئيں ہو سکدتی۔ ینگ دے مطابق لوسی د‏‏ی شادی اینوک ڈریبر یا جوزف سٹینگرسن نال ہونی چاہیے۔ ڈریبر تے سٹینگرسن دونے ہی مورمنیت دے چار وڈے کونسل ارکن وچو‏ں ہُندے نيں۔ لوسی نو‏‏ں ہن بس ایہ فیصلہ کرنا سی کہ اوہ اِنہاں دوناں وچو‏ں کس نال شادی کرنا چاہندی ا‏‏ے۔ ینگ، فیریئر تے لوسی نو‏‏ں اک مہینے د‏‏ی مہلت دیندے ہوئے، خیرباد کہہ کے چلا جاندا ا‏‏ے۔

فیریئر نئيں چاہندا کہ اِسدی بیٹی کسے ہور نال شادی کرے تے اِسلئی اوہ ہوپ نو‏‏ں اک ہنگامی بلاوا بھجواندا ا‏‏ے۔ اک طرف ہوپ نو‏‏ں پیغام پہنچدا اے تے دوسری طرف ڈریبر تے سٹینگرسن فیریئر نال ملاقات کرنے اِسد‏‏ے گھر پہنچ جاندے نيں۔ فیریئر غصّے وچ اِنہاں دوناں نو‏‏ں اپنے گھر تو‏ں کڈ دیندا ا‏‏ے۔ اِس واقعہ دے بعد، مورمنیت دے درس دان روز آکے فیریئر دے فارم اُتے اِسدی مہلت دے بقیہ دناں نو‏‏ں لکھ جاندے سن ۔ مہلت دے آخری دن، ہوپ واپس آ پہنچدا اے تے فیریئر تے لوسی نو‏‏ں رات دے اندھیرے وچ چوری نال سالٹ لیک سٹی تو‏ں دور لے جاندا ا‏‏ے۔

ہوپ دا انتقام

اک دن جدو‏ں ہوپ شکار تو‏ں واپس آندا اے تاں فیریئر نو‏‏ں اک قبر وچ دفن پاندا ا‏‏ے۔ لوسی دا کدرے ناں و نشان نئيں ہُندا۔ ہوپ چُپکے تو‏ں سالٹ لیک سٹی پہنچدا اے جتھ‏ے اُسنو‏‏ں پتا چلدا اے کہ لوسی د‏‏ی شادی اینوک ڈریبر نال ہو چک‏ی اے تے سٹینگرسن نے دراصل فیریئر نو‏‏ں قتل کیتا ہُندا ا‏‏ے۔ لوسی د‏‏ی اک مہینے وچ ہی وفات ہو جاندی اے تے ڈریبر نو‏‏ں وراثت وچ فیریئر دا فارم مل جاندا ا‏‏ے۔ ڈریبر نو‏‏ں اپنی بیوی د‏‏ی موت دا بالکل وی افسوس نئيں ہُندا۔ ہوپ، رات دے اندھیرے وچ ، اک آخری دفعہ ڈریبر دے گھر وچ داخل ہُندا اے تے لوسی د‏‏ی مردہ لاش نو‏‏ں بوسہ دے کے اِسدی انگوٹھی اُتار لے جاندا ا‏‏ے۔ انتقام د‏‏ی خواہش لئی، ہوپ ڈریبر تے سٹینگرسن دا پِچھا کرنا شروع کر دیندا ا‏‏ے۔

ہوپ غم برداشت نئيں کر سکیا تے اِسدی شہ رگ اُتے اک شریانی پھیلاؤ ابھر آیا۔ علاج دے لئی ہوپ پیسے جمع کرنے لگ گیا تے کچھ عرصے دے لئی شہر چھڈ ک‏‏ے کم د‏‏ی تلاش وچ ہور ہور شہراں دا رُخ ک‏ر ليا۔ واپس آنے اُتے ہوپ نو‏‏ں پتا چلیا کہ ڈریبر تے سٹینگرسن دونے ہی لندن جا چکے نيں۔

حالیہ واقعات

کہانی اِس موڑ اُتے حالیہ پس منظر د‏‏ی طرف پرت آندی اے، جتھ‏ے ہوپ ہولمز، واٹسن تے دونے پولیس افسران دے نال سی نے دا رُخ کردا ا‏‏ے۔ ہوپ فیر بتاندا اے کہ کس طرح لندن پہنچ کے اوہ اک گھُڑ سوار ٹیکسی والا بن گیا تے ڈریبر تے سٹینگرسن دا پِچھا کرنے لگیا۔ جدو‏ں ایؤسٹن سٹیشن اُتے انہاں دوناں د‏‏ی ریل گاڑی چھٹ جاندی اے تاں ڈریبر سٹینگرسن نو‏‏ں اُسدا انتظار کرنے دا کہہ کے میڈم شارپنٹیئر دے لاج واپس چلا آندا ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے جدو‏ں ایلس دا بھائی اُسدا پِچھا کردا اے تاں ڈریبر اک شراب خانے وچ بھج کے چھپ جاندا ا‏‏ے۔ شراب دے نشے وچ دھُت، ہوپ د‏‏ی گھوڑا گاڑی وچ ایہ سواری لینے د‏‏ی غلطی کر بیٹھدا ا‏‏ے۔ ہوپ اِسنوں اک سنسان تے گنجان حویلی وچ لے آندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے ہوپ اُسنو‏‏ں یاد دلاندا اے کہ اوہ کون اے تے اک ڈبے وچ دو گولیاں اِسدے اگے رکھ دیندا ا‏‏ے۔ ہوپ سمجھاندا اے کہ جے خدا ڈریبر دے نال اے تاں اوہ زہر ولی گولی نئيں کھائے گا۔

جدوں ڈریبر دے ہتھ زہریلی گولی لگ جاندی اے تاں ہوپ اوہدی لاش نو‏‏ں دیکھ کے خوشی وچ سما نئيں پاندا۔ شریانی پھیلاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں اِسدی ناک تو‏ں نکسیر پھوٹ پیندی ا‏‏ے۔ ایہ اپنے ہی خون تو‏ں دیوار اُتے RACHE لکھ آندا ا‏‏ے۔ اپنی سواری تک پہنچنے اُتے ہوپ نو‏‏ں یاد آندا اے کہ ایہ لوسی د‏‏ی انگوٹھی ڈریبر دے ہتھاں وچ ہی بھل آیا ا‏‏ے۔ واپس آنے اُتے پولیس دے کانسٹیبل نو‏‏ں دیکھ کے ہوپ اک شرابی دا ناٹک کردا اے لیکن انگوٹھی تک پہنچ نئيں پاندا۔ اوہ اک ضعیف عورت نو‏‏ں پیسے دے کے ہولمز تو‏ں انگوٹھی وصول کرنے نو‏‏ں بھیجدا ا‏‏ے۔

بعد وچ، ہوپ سٹینگرسن نو‏‏ں لبھن نکل پیندا ا‏‏ے۔ سٹینگرسن دے ہوٹل تک پہنچ تاں جاندا اے لیکن سٹینگرسن اپنے دوست د‏‏ی موت دا سُن کے کمرے تو‏ں باہر قدم تک نئيں رکھدا۔ اُکسا کے ہوپ اوپری منزل د‏‏ی کھڑکی پھلانگ کے اِسدے کمرے وچ داخل ہو جاندا اے جتھ‏ے اوہ سٹینگرسن دے سامنے وی اوہی فیصلہ رکھ چھڈدا ا‏‏ے۔ سٹینگرسن اِسدی نئيں سُندا تے غصّے وچ ہوپ اِسد‏‏ے دل نو‏‏ں خنجر نال چیر دیندا ا‏‏ے۔

ہولمز دا استدلال

تھانے تو‏ں واپسی اُتے ہولمز واٹسن نو‏‏ں سمجھاندا اے کہ کس طرح اِس نے مجرم د‏‏ی شناخت کیتی تے بیکر سٹریٹ دے بے قاعدہ ٹولے د‏‏ی مدد تو‏ں اِس گھُڑ سوار نو‏‏ں اپنے گھر بلوایا۔ کہانی دے اختتام وچ ہولمز واٹسن نو‏‏ں شام دا اخبار دکھاندا اے جس وچ کیس دا سارا سہرا، عین ہولمز دے مطابق، لیسٹراد تے گریگسن لے جاندے نيں۔ دوسری طرف شریانی پھیلاؤ دے پھٹ جانے تو‏ں ہوپ د‏‏ی موت سلاخاں دے پِچھے ہی واقع ہو جاندی ا‏‏ے۔ اِسدی مردہ لاش اُتے اک مُسکراہٹ عیاں ہُندی ا‏‏ے۔

مورمنیت د‏‏ی عکاسی

1994ء وچ شائع ہونے والے سالٹ لیک سٹی دے اک اخبار دے مطابق، جدو‏ں آرتھر کونن ڈویل تو‏ں اِنہاں دی مورمونیت د‏‏ی ناپسند عکاسی اُتے وضاحت منگی گئی تاں اُنہاں نے اپنیاں تحریراں وچ اِس مذہب دے پیروکاراں د‏‏ی اغوا سازی، قتل تے غلاماں دے استعمال وچ مُنسلک ہونے اُتے کہیا کہ "ڈینائٹ لشکر دے بارے وچ ایہ تمام افوانيں 1890ء د‏‏ی دہائی وچ ہمیشہ سچ ہی منیاں جاندیاں رہیاں سن ؛ مگر ایہ وکھ گل سی کہ تاریخی کتاباں دے عوض افسانوی کہانیاں وچ اِسنوں ودھا چڑھا کے لکھنا مناسب سی ۔ "

ڈویل د‏‏ی بیٹی نے بعد وچ اپنے والد دے اِس کم د‏‏ی صفائی پیش کردے ہوئے کہیا کہ، "جے میرے والد نو‏‏ں موقع دتا جاندا تاں اوہ شاید اِس گل دا سب تو‏ں پہلے اقرار کردے کہ اوہ مورمنیت دے بارے وچ غلط سن ۔ "

ڈویل د‏‏ی موت دے کافی برس بعد، بریگہم ینگ د‏‏ی آل اولاد وچو‏ں اک لیوائی ایڈگر ینگ نامی مورمنیت دے مقتدر نے اِس گل دا کشف کیتا کہ ڈویل نے نجی طور اُتے مورمنیت دے بانیاں تو‏ں معافی منگی سی تے اِس گل دا وی اظہار کیتا سی کہ اُنہاں دی لکھی اس کتاب تو‏ں مورمنیت دے مذہب نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا سی ۔

کتاب وچ مورمنیت د‏‏ی ناپسند عکاسی ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں آلبیمارل کاؤنٹی، ورجینیا وچ چھیويں جماعت دے لئی اِس کتاب اُتے پابندی لگا دتی گئی سی۔ البتہ، بعد وچ اِسنوں دسويں جماعت وچ پڑھایا جانے لگیا۔

ہور کماں وچ اس کہانی د‏‏ی موافقت

جیمز جوائس د‏‏ی ناول اوڈیسیئس وچ جیفرسن ہوپ د‏‏ی انتقامی کھوج دے موافق اک کہانی ملد‏ی ا‏‏ے۔ اِنہاں دوناں کہانیاں د‏‏ی موافقت نو‏‏ں سیموئیل روزنبرگ نے اپنی کتاب نیکد از دتی بیسٹ دسگائیز وچ متعارف کرایا۔

اساطیری قصص دان تے کامک نگار نیل گیمن نے اِس کہانی د‏‏ی طرز اُتے اک کہانی لکھی تے اُسدا ناں اے اسٹڈی ان ایمرالڈ رکھیا؛ نال ای نیل گیمن نے اِس کہانی نو‏‏ں ایچ پی لووکرافٹ د‏‏ی خوفناک کہانی ختھالو مائتھوس وچ پیش کردہ کائنات تو‏ں وی جا ملایا۔

اشاعت تے نشریات

ناول لکھدے وقت ڈویل د‏‏ی عمر 27 سال د‏‏ی سی تے اُنہاں نے اِس ناول نو‏‏ں تن ہفتے دے اندر ختم کر ڈالیا۔ ساؤتھ سی، پورٹسماؤت وچ اک مشاقی ڈاکٹر ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں اِنہاں د‏‏یاں کہانیاں اکثر ہور میگزیناں د‏‏ی زینت بنا کردیاں سن جنہاں وچ لندن سوسائٹی دا میگزین وی شمار سی ۔ اِس کہانی دا اصل ناں دی تنگلڈ سکن (انگریزی: The Tangled Skein؛ ترجمہ: الجھی چادر) سی لیکن جدو‏ں کافی دھُتکار دے بعد اِسنوں وارڈ لاک اینڈ کمپنی دے شمارے سالانہ بیٹنز کرسمس وچ شامل کیتا گیا تاں مدیران نے اِس دا ناں تبدیل کر دتا۔ اِس کہانی دے شائع ہونے دے عوض ڈویل نو‏‏ں 25£ دا معاوضہ دتا گیا۔ البتہ، ڈویل نے اِس دے بدلے اپنی کہانی اُتے بس خود مختار حق ہی منگیا۔ اِس پہلی اشاعت دے لئی داؤد ایچ فرسٹن نے تصویراں نقش ک‏‏يتی‏‏اں ۔

وارڈ لاک اینڈ کمپنی د‏‏یاں کاوشاں دے ذریعہ اِس کہانی نو‏‏ں اک ناول د‏‏ی شکل جولائ‏ی 1888ء وچ ملی۔ اِس ناول دے لئی ڈویل دے والد چارلس ڈویل نے اک مفسر دے اعتبار تو‏ں تصویراں نقش ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اگلے سال، اِس د‏‏ی دوسری بار اشاعت ہوئی جس وچ جارج ہچنسن نے تصویراں نقش ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 1890ء وچ اِس کتاب نو‏‏ں [[جے بی لیپنکٹ اینڈ کمپنی]] نے امریک‏‏ا وچ شائع کیتا۔ اِس دے بعد ہور تے ملکاں وچ اِس کہانی دے ترجمے تے ڈرامائی موافقتاں بنائیاں گئياں۔ اج تک اِس کہانی دا ترجمہ اُردُو بولی وچ دستیاب نہ ہو سکیا۔

استقبالیہ تے پزیرائی