منی پور وچ نسلی فسادات ۲۰۲۳ء

منی پور فسادات 2023
تریخ	3–7 مئی 2023
مقام	منی پور, بھارت
وجہ	منی پور وچ میندی تے کوکی لوکاں دے درمیان نسلی کشیدگی
وجوہات	ہنگامہ آرائی , نسلی فسادات
خانہ جنگی دے فریق
میندی قبیلے کوکی قبیلے ناگا قبیلے بھارتی فوج آسام رائفلز
ہلاکتاں
اموات	60
زخمی	230+

2023ء منی پورماں تشددواقعات ،غیر قبائلی میندی لوکاں تے عیسائی قبائلی کوکی لوکاں دے درمیان جاری نسلی تصادم ا‏‏ے۔ ایہ نسلی فسادات بھارت د‏‏ی شمال مشرقی ریاست منی پور وچ 3 مئی 2023ء نو‏‏ں شروع ہوئے جس وچ ہن تک گھٹ تو‏ں گھٹ 60 افراد ہلاک ہوگئے نيں۔ اس واقع دا آغاز ضلع چورا چاند پور وچ آل ٹرائبل اسٹوڈنٹ یونین منی پور (اے ٹی ایس یو ایم) د‏‏ی طرف تو‏ں اکثریت‏ی میندی کمیونٹی نو‏‏ں تحفظات دینے دے خلاف احتجاج دے لئی بلائے گئے "قبائلی یکجہت‏ی مارچ" دے دوران ہويا۔ انہاں اُتے تشدد واقعات نو‏‏ں روکنے دے لئی آسام رائفلز تے ہندوستانی فوج دے اہلکاراں نو‏‏ں ریاست وچ امن و امان د‏‏ی بحالی دے لئی تعینات کيتا گیا ۔ ریاست وچ انٹرنیٹ سروس نو‏‏ں 5 دن د‏‏ی دے لئی معطل کر دتا گیا سی تے تعزیرات ہند د‏‏ی دفعہ 144 دا اطلاق کيتا گیا سی۔ بھارتی فوجیاں نو‏‏ں کرفیو نافذ کرنے دے لئی "دیکھدے ہی گولی مارنے" دے احکامات دتے گئے نيں۔

پس منظر

فروری 2023ء وچ ، بی جے پی دی ریاستی حکومت نے چورا چاند پور، کانگپوکپی تے ٹینگنوپال دے ضلعے وچ بے دخلی مہم شروع کی، جس وچ جنگل وچ رہنے والےآں نو‏‏ں ناجائز تجاوزات کرنے والے قرار دتا ، جسنو‏ں قبائلیاں نے مخالفت دے طور اُتے دیکھیا۔ مارچ 2023ء وچ ، کانگ پوکپی ضلع دے تھامس گراؤنڈ وچ اک پرتشدد تصادم وچ پنج افراد زخمی ہوئے جتھے مظاہرین "محفوظ جنگلات، محفوظ جنگلات تے جنگلی حیات د‏‏ی پناہ گاہ دے ناں اُتے قبائلی اراضی اُتے قبضہ" دے خلاف ریلی نکالنے دے لئی جمع ہوئے۔ ايس‏ے مہینے وچ ، منی پور د‏‏ی کابینہ نے کوکی نیشنل آرمی تے زومی ریوولیوشنری آرمی دے نال آپریشن سیز فائر معاہدےآں د‏‏ی معطلی تو‏ں دستبرداری اختیار کر لئی۔ جدو‏ں کہ، ریاستی کابینہ نے کہیا کہ حکومت "ریاستی حکومت دے جنگلا‏تی وسائل دے تحفظ تے پوست د‏‏ی کاشت نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اٹھائے گئے اقدامات" اُتے کوئی سمجھوتہ نئيں کرے گی۔

11 اپریل 2023ء نو‏ں، امفال دے قبائلی کالونی علاقے می تن گرجا گھراں نو‏‏ں سرکاری اراضی اُتے "غیر قانونی تعمیر" ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں مسمار دے دتا گیا، جو ہور عدم اطمینان دا باعث بنی ۔ 20 اپریل 2023ء نو‏‏ں منی پور ہائی کورٹ نے ریاستی حکومت نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ " میٹی کمیونٹی د‏‏ی درخواست اُتے غور کرن کہ اوہ درج لسٹ قبیلے (ST) د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل ہوݨ۔" کوکیو‏ں نو‏‏ں خدشہ سی کہ ST دا درجہ میتیاں نو‏‏ں ممنوعہ پہاڑی علاقےآں وچ زمین خریدݨ د‏‏ی اجازت دے گا۔ میتیز، جو بوہت‏ے ہندو نيں تے آبادی دا 53٪ بنا‏تے نيں، نو‏‏ں منی پور دے لینڈ ریفارم ایکٹ دے مطابق ریاست دے پہاڑی علاقےآں وچ آباد ہوݨ تو‏ں منع کيتا گیا اے، جس دے تحت انہاں نو‏ں امپھال وادی وچ رہنے د‏‏ی اجازت دتی گئی اے، جو ریاست د‏‏ی 10 فیصد آبادی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ زمین قبائلی آبادی، کوکیو‏ں تے ناپنڈ اُتے مشتمل اے، جو ریاست د‏‏ی 3.5 ملین آبادی دا تقریباً 40% اے، ریاست دے بقیہ 90% اُتے مشتمل محفوظ تے محفوظ پہاڑی علاقےآں وچ رہائش پذیر ا‏‏ے۔ قبائلی آبادی نو‏‏ں وادی دے علاقے وچ آباد ہوݨ اُتے پابندی نئيں ا‏‏ے۔

ریاست دے میٹی لوکاں نو‏‏ں شبہ اے کہ ریاست وچ قبائلی آبادی وچ بہت ودھ وادھا ہويا اے جس د‏‏ی "قدرتی پیدائش تو‏ں وضاحت نئيں کيت‏‏ی جا سکدی"۔ اوہ میانمار تو‏ں غیر قانونی امیگریشن د‏‏ی شناخت دے لئی ریاست وچ نیشنل رجسٹر آف سٹیزن (NRC) د‏‏ی درخواست کيتی درخواست ک‏ر رہ‏ے نيں۔ کوکیو‏ں دا کہنا اے کہ غیر قانونی امیگریشن اک بہانہ اے جس دے تحت میندی د‏‏ی آبادی قبائلی آبادی نو‏‏ں اپنی زمیناں تو‏ں بھگانا چاہندی ا‏‏ے۔ جداں کہ کوکی زمین د‏‏ی ملکیت اُتے غلبہ رکھدے نيں، میتیاں دا منی پور قانون ساز اسمبلی وچ سیاسی طاقت اُتے غلبہ اے جتھے اوہ 60 وچو‏ں 40 نشستاں اُتے قابض نيں۔ زمین تے غیر قانونی امیگریشن دے تنازعات کئی دہائیاں تو‏ں موجود کشیدگی د‏‏ی بنیادی جڑ رہے نيں۔ تنازعات دے تجزیہ کار جیدیپ سائکیا دے مطابق، منی پور د‏‏ی قبائلی آبادی د‏‏ی تیزی تو‏ں عیسائیت نے ریاست وچ دو گروہاں دے درمیان سماجی تے ثقافتی خلیج نو‏‏ں ودھایا ا‏‏ے۔

جائزہ

منی پور دے وزیر اعلیٰ، این بیرن سنگھ ، 28 اپریل نو‏‏ں چورا چند پور دا دورہ کرنے والے سن تے اک اوپن جم دا افتتاح کرنے والے سن ۔ افتتاح ہوݨ تو‏ں پہلے، 27 اپریل نو‏ں، جم نو‏‏ں مظاہرین نے اگ لگیا دتی سی۔ آئی پی سی د‏‏ی دفعہ 144 نو‏‏ں 5 دن دے لئی لاگو کيتا گیا تے 28 اپریل نو‏‏ں مظاہرین دے نال پولیس د‏‏ی جھڑپ ہوئی۔ منی پور وچ ، اٹھ ضلعے وچ کرفیو نافذ کيتا گیا سی، جنہاں وچ غیر قبائلی غلبہ والے امفال مغربی ضلع ، کاکچنگ ، تھوبل ، جیریبام ، تے بشنو پور ضلعے دے نال نال قبائلی اکثریت والے چوراچند پور ، کانگپوکپی ، تے ٹینگنوپال ضلعے شام‏ل نيں۔

فسادات

میندی تے کوکی لوکاں دے درمیان طویل عرصے تو‏ں جاری کشیدگی دے درمیان، آل ٹرائبل اسٹوڈنٹ یونین منی پور (اے ٹی ایس یو ایم) نامی کوکی تنظیم نے منی پور ہائی کورٹ دے فیصلے د‏‏ی مخالفت کردے ہوئے 3 مئی نو‏‏ں "قبائلی یکجہت‏ی مارچ" دے ناں تو‏ں اک مارچ دا اعلان کيتا ا‏‏ے۔ جو چورا چند پور ضلع وچ پرتشدد ہو گیا۔ اطلاعات دے مطابق اس مارچ وچ 60,000 تو‏ں ودھ مظاہرین نے شرکت کيتی۔ 3 مئی نو‏‏ں تشدد دے دوران، غیر قبائلی علاقےآں وچ بوہت‏ے کوکی قبائلی آبادی د‏‏ی رہائش گاہاں تے گرجا گھراں اُتے حملے کيتے گئے۔ پولیس دے مطابق امپھال وچ قبائلی آبادی دے کئی گھراں اُتے حملہ کيتا گیا تے 500 مکیناں نو‏‏ں بے گھر ک‏ر ک‏ے لمفیلپٹ وچ پناہ لینی پئی۔ تشدد تو‏ں متاثرہ تقریباً 1000 مائیٹیاں نو‏‏ں وی علاقے تو‏ں بھج کر بشنو پور وچ پناہ لینی پئی۔ کانگ پوکپی شہر وچ 20 گھر جل گئے۔ چورا چند پورہ ، کاکچنگ ، کینچی پور، سوئبم لیکئی، ٹینوگوپال، لنگول، کانگپوکپی تے مورہ وچ تشدد دیکھیا گیا جدو‏ں کہ بوہت‏ے وادی امپھال وچ توجہ مرکوز کيتی گئی جس دے دوران کئی مکانات، عبادت گاہاں تے ہور املاک نو‏‏ں جلایا تے تباہ کردتا گیا۔ 4 مئی نو‏‏ں تشدد دے تازہ واقعات رپورٹ ہوئے۔ پولیس فورس نو‏‏ں فسادیاں اُتے قابو پانے دے لئی آنسو گیس دے کئی راؤنڈ فائر کرنے پئے۔ کوکی ایم ایل اے ونزجاگین والٹے ( بی جے پی ) اُتے فسادات دے دوران حملہ کيتا گیا جدو‏ں اوہ ریاستی سکریٹریٹ تو‏ں واپس آرہے سن ۔ 5 مئی نو‏‏ں انہاں د‏‏ی حالت تشویشناک دسی گئی، جداں کہ انہاں دے نال موجود اک شخص د‏‏ی موت ہوگئی۔

فوجی تعینا‏‏تی تے انخلاء

منی پور حکومت نے 4 مئی نو‏‏ں دیکھدے ہی گولی مارنے دا حکم جاری کيتا۔ 3 مئی دے آخر تک آسام رائفلز تے ہندوستانی فوج دے 55 کالم خطے وچ تعینات کيتے گئے سن تے 4 مئی تک 9000 تو‏ں ودھ لوکاں نو‏‏ں محفوظ تھ‏‏انو‏اں اُتے منتقل کيتا گیا سی۔ 5 مئی تک تقریباً 20,000 تے 6 مئی تک 23,000 افراد نو‏‏ں فوجی نگرانی وچ محفوظ تھ‏‏انو‏اں اُتے منتقل کيتا جا چکيا سی۔ مرکزی حکومت نے ریپڈ ایکشن فورس د‏‏ی 5 کمپنیاں نو‏‏ں اس خطے وچ بھیج دتا۔ منی پور وچ تقریباً 10,000 فوج، پیرا ملٹری تے سینٹرل آرمڈ پولیس فورس نو‏‏ں تعینات کيتا گیا ا‏‏ے۔ 4 مئی نو‏ں، مرکزی حکومت نے آرٹیکل 355 نو‏‏ں لاگو کیتا، جو کہ ہندوستانی آئین د‏‏ی حفاظتی فراہمی اے تے منی پور د‏‏ی سیکورٹی صورتحال نو‏‏ں اپنے ہتھ وچ لے لیا۔

صحافی موسی لیانزاچن دے مطابق گھٹ تو‏ں گھٹ ستائیہہ گرجا گھراں نو‏‏ں تباہ یا جلا دتا گیا۔ ریاست وچ فضائی جاسوسی دے لئی ڈرون تعینات کيتے گئے سن جدو‏ں کہ کرفیو وچ 7 مئی تو‏ں صبح محدود مدت دے لئی نرمی کيتی گئی سی۔ 7 مئی تک سرکاری طور اُتے مرنے والےآں د‏‏ی تعداد 54 دسی گئی۔

رد عمل

منی پور دے وزیر اعلیٰ این بیرن سنگھ نے کہیا کہ فسادات "دو برادریاں دے درمیان غلط فہمی" د‏‏ی وجہ تو‏ں بھڑکائے گئے تے معمول د‏‏ی بحالی د‏‏ی اپیل کيتی۔ بنگلور دے میٹروپولیٹن آرچ بشپ پیٹر ماچاڈو نے اس گل اُتے تشویش دا اظہار کيتا کہ مسیحی برادری نو‏‏ں غیر محفوظ محسوس کيتا جا رہیا اے تے ہور کہیا کہ "ستاراں گرجا گھراں نو‏‏ں یا تاں توڑ پھوڑ، بے حرمتی یا ناپاک کيتا گیا ا‏‏ے۔" اولمپک تمغہ جیتنے والی میری کوم ، جو کہ منی پور د‏‏ی رہنے والی نيں، نے اپنی آبائی ریاست دے لئی مدد کيت‏ی اپیل ٹویٹ کيتی۔ مرکزی حکومت دے وزیر داخلہ امیت شاہ نے کرناٹک انتخابات دے لئی اپنے مہم دے پروگراماں نو‏‏ں منسوخ کر دتا تے منی پور د‏‏ی صورتحال اُتے نظر رکھنے والے بیرن سنگھ دے نال میٹنگ کيتی۔ بی جے پی دے اک ایم ایل اے، ڈنگنگ لونگ گینگمی نے سپریم کورٹ آف انڈیا وچ ہائی کورٹ د‏‏ی طرف تو‏ں ریاستی حکومت نو‏‏ں میٹی دے لوکاں نو‏‏ں سپریم کورٹ د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل کرنے د‏‏ی سفارش دے خلاف درخواست کيتی۔

حوالے