نانک سنگھ
نانک سنگھ پنجابی بولی دے اگھے ناول کار اتے لکھاری سن۔ 1911ء وچ چھپیا اوہناں دا پہلا لیکھ سیہرفی ہنس راج، بہت مقبول ہویا۔ 1922ء نوں گورو کا باغ مورچے ویلے اوہ جیل گئے تاں منشی پریم چند توں متاثر ہو جیل وچ ہی اوہناں اپنا پہلا ناول ادھ کھڑی کلی لکھیا، جو بعد وچ ادھ کھڑیا پھلّ ناں ہیٹھ چھپیا۔ گلپ (کہانی اتے ناول) نوں اپنی لیکھنی دی مکھ ودھا دے طور تے اپناؤن والے سنگھ نے ناول توں بناں کہانیاں، سوے جیونی(سوانع عمری) ترجمے، لیکھ اتے ناٹکاں سمیت 50 توں ودھ کتاباں لکھیاں ۔
مڈھلی زندگی
[سودھو]سنگھ دا جنم 4 جولائی 1897ء نوں پنڈ چکّ حمید، ضلع جہلم (ہن پاکستان) وچ سری بہادر چند سوری دے گھر ، بطور ہنس راج، ہویا۔ اوہ پشاور دے گردوارے دے گرنتھی باغ سنگھ دی پریرنا نال ہنس راج توں نانک سنگھ بن گئے۔ پنجویں جماعت پنڈ دے ہی سکول توں پاس کیتی۔ چھیویں جماعت وچ پڑھدے ویلے اوہناں دا پیؤ دا سایہ سر تے نہ رہا اتے پڑھائی ادھوری چھڈّ کے روٹی-روزی کماؤن لگ پئے۔ اوہناں حلوائی دی دوکان اتے بھانڈے مانجے اتے میلےآں وچ قلفیاں وی ویچیاں۔
ایہناں نے 13 سال دی چھوٹی عمر وچ شاعری شروع کر دتی سی۔ 13 اپریل 1919 دی وساکھی دے دن امرتسر دے جلیانوالا باغ دے حادثے نوں اوہناں نے اکھیں ویکھیا، جسدا اوہناں دے من تے ڈونگھا اثر ہویا کیونکہ اوہناں دے دو دوست وی اس حادثے وچّ مارے گئے سن۔ اوہناں نے بریٹیش حکومت دے ظلم نوں ننگا کردی اک لمی نظم خونی وساکھی لکھی۔ حکومت نے اس تے پابندی لا دتی اتے ضبط کر لئی۔
1921 وچ ایہناں دا ویاہ راج کور نال ہویا۔
کم
[سودھو]1911 وچ ایہناں دی پہلی لکھت ، سیہرفی ہنس راج، چھپیا۔ کجھ مذہبی گیت وی لکھے جہڑے ستگور مہما ناں ہیٹھ چھپے۔ 1922 وچ ایہہ گورو کا باغ مورچے ویلے جیل گئے۔ اس ویلے اوہناں نے اپنی دوسری کتاب زخمی دل لکھی جہڑی 1923 وچّ چھپی تے جس تے محض دو ہفتیاں بعد پابندی لا دتی گئی۔ جیل وچّ ہی اوہناں نے منشی پریم چند دے ناول پڑھے، جنہاں توں متاثر ہو کے اوہناں جیل وچ ہی اپنا پہلا ناول ادھ کھڑی کلی لکھیا، جو بعد وچ ادھ کھڑیا پھلّ ناں ہیٹھ چھپیا۔ اٹھتی ناولاں توں بناں چار کاوَ سنگریہہ، چار کہانی سنگریہہ، سوے-جیونی، ترجمے، لیکھ اتے ناٹک وی لکھے۔
ایہناں دے ناولاں وچ ایہناں نے سماجی برائییاں، معاشی ناہمواری ، سماجی اہتصال، پکھنڈ، بدچلنی، وڈھیکھوری اتے فرقو-جنونّ وغیرہ نوں ننگا کیتا اے ۔ اپنیاں کہانیاں اوہناں سماجی جیون وچوں لئیاں۔ ایہناں دیاں شاہکار لکھتاں وچ ادھ کھڑیا پھلّ، متریئی ماں، خون دے سوہلے، کال چکر، اگّ دی کھیڈ، انسیتے زخم، پریم سنگیت، مجھدھار، چٹا لہو، چترکار، غریب دی دنیا، پوتر پاپی، پیار دی دنیا، شول لائینز، آستک ناستک، آدم خور، جیون سنگرام، سنگم، پجاری، ٹٹی وینا، کٹی پتنگ، گنگا جلی وچ شراب، اک میان دو تلواراں، کوئی ہریا بوٹ رہیو، گگن دمامہ باجیو، پتھر کانبا (ترجمہ)، پتجھڑ دے پنچھی (ترجمہ)، میری جیون کہانی دے نام شامل ہن۔
اوارڈ
[سودھو]تریخی ناول اک میان دو تلواراں نوں 1926ء وچّ ساہت اکادمی انعام ملیا۔
1986ءوچپوتر پاپی توں ماخوذ اک ہندی فلم وی بن چکی اے ۔
یادگاراں
[سودھو]پریت نگر وچّ اوہناں دے ناں ’تے گربخش سنگھ نانک سنگھ فاؤنڈیشن اتے پریت بھون اوپن ایئر تھئیٹر ہن۔ اوہناں دے سمادھ والے ستھان ’تے شاندار پارک ہے۔
17 جنوری 2004 نوں اوہناں دی گھروالی راج کور دی، 96 ورھیاں دی لمی عمر بھوگن پچھوں، موت ہو گئی۔ فروری 2012 وچ اوہناں دے پوترے ولوں کیتا ناول ادھ کھڑیا پھلّ دا انگریزی ترجمہ رلیز ہویا۔