Šahname
Šahname (perz. شاهنامه) je čuveno pjesničko djelo i nacionalni ep Irana. Autor mu je Firdusi (940/41—1020).
Šahname se bavi historijom drevne Perzije prije pojave i ekspanzije islama (7. vijek). U njemu se pominju i korijeni drevne religije Irana — zoroastrizma. Pjesnik je ovo djelo pisao 35 godina. Ono se sastoji od više od 60.000 stihova, što je dva puta više od Homerovih epova. Šahname, knjigu o davnoj historiji naroda Irana, počeo je da piše pjesnik Dakiki, ali je ubijen kada je napisao svega 1.000 stihova. Ferdosijevo djelo je nastavak Dakikijevog.
Šahname počinje sa stvaranjem svijeta i početkom civilizacije (vatra, spremanje hrane, obrada metala, zakoni). Djelo nije sasvim hronološko, ali se priča generalno tako odvija. Neke od ličnosti žive stotinama godina, dok većina živi uobičajen ljudski vijek. Kraljevi, heroji i zločinci se smjenjuju tokom vremena. Jedina konstanta je vrijeme i ciklus jutra i večeri.
Pisac je dosljedan u realističnoj karakterizaciji likova i naglasku na slobodi volje pojedinca. Nema likova koji su apsolutno dobri niti zli. Šahname je knjiga u kojoj se žali za slavom Irana prije arapskog osvajanja.
Glavna ličnost ovog epa je mitski heroj Rustem, princ Zabulistana, koji se borio u mnogim bitkama protiv neprijatelja drevnog Irana Turanaca (Skita).
Šahname je danas u osnovi nacionalnog osjećaja naroda perzijske kulture i jezika u Iranu, Afganistanu i Tadžikistanu. Ovo djelo je vjekovima bilo uzor perzijskog jezika, tako da se on do danas veoma malo izmjenio.
Ferdosi je bio svjestan značaja i dugovječnosti koje će njegovo djelo doživeti. Na jednom mjestu kaže:
بناهاى آباد گردد خراب ز باران و از تابش آفتاب
پى افكندم از نظم كاخي بلند كه از باد و باران نيابد گزند
از آن پس نميرم كه من زندهام كه تخم سخن را پراكندهام
„Gradske kuće propadaju od kiše i sunčevih zraka. Sagradio sam palatu od stihova kojoj kiša i sunce ne mogu ništa. Ja neću umrijeti, jer sjeme koje sam posijao će sačuvati moje ime i slavu od groba.“