Prijeđi na sadržaj

Bosanski genocid

Izvor: Wikipedija
Ukop 505 identificiranih Bošnjačkih civila (11. juli 2006)

Pod pojmom bosanski genocid ili genocid u Bosni i Hercegovini se uglavnom misli: bilo na Srebrenički genocid izvršen od strane snaga srpske vojske u Srebrenici jula 1995, sa ciljem (dolus specialis) uništenja svih Bošnjaka u tom području,[1] ili na genocid u širem kontekstu označavajući zločin protiv čovječnosti i ratne zločine tokom rata u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine.[2] Zavisno od različitih sudskih odluka Bošnjaci su bili žrtve genocida 1992. godine u dolini rijeke Drine,[3] na području Doboja[4] kao i 1995. godine tijekom genocida u Srebrenici.

Pojmom bosanski genocid opisuje se kampanja etničkog čišćenja i ubijanja koju su izveli pripadnici srpske vojske te, u znatno manjoj mjeri, pojedini hrvatski ekstemisti na područjima pod svojom kontrolom: Republikom Srpskom i Hrvatskom Republikom Herceg-Bosnom.[5] Ovaj pojam se uglavnom upotrebljava u akademskim raspravama[6][7][8][9][10] te u institucijama koje štite ljudska prava.[11][12][13]

Sva ubijanja tokom kampanje genocida su vršena uglavnom iz političkih, rasnih i vjerskih razloga u kontekstu etničkog čišćenja i sistematičnog napada na bošnjačko stanovništvo. Od 97.207 dokazanih i dokumentovanih žrtava, 83% su bili Bošnjaci.[14] Smatra se da bi broj bio još veći da preživjeli iz Srebrenice nisu prijavili svoje poginule kao pripadnike vojske, da bi u postratnom periodu mogli dobiti minimalnu socijalnu nadoknadu u vidu pomoći porodicama poginulih boraca. Ukupna cifra bi tako mogla narasti za oko 10.000, zbog tekućih istraživanja koje provode entitetske Komisije za traženje nestalih.[15][16][16][17]

Godine 2001, Međunarodni sud za ratne zločine počinjene u bivšoj Jugoslaviji (ICTY) je presudio da je Srebrenički masakr bio genocid.[18] 26. februara 2007 Međunarodni sud pravde (ICJ), u slučaju Bosanskog genocida, u skladu i na osnovu ranije dobivenih dokaza od ICTY-ja donio je isti zaključak i proglasio tragediju u Srebrenici genocidom.[19] Iako su ponuđeni brojni dokazi o masovnim ubistvima, o opsadi Sarajeva, brojnim silovanjima, etničkom čišćenju i mučenjima izvršenim od raznih srpskih vojnih i paravojnih snaga, kao i bivše JNA i vojske Srbije, u svim dijelovima BiH, a naročito u Prijedoru, Banja Luci i Foči, kao i koncentracionim logorima; sud je presudio da su pravni kriteriji genocida sa specifičnim ciljevima (dolus specialis) uništenja Bošnjaka ispunjeni samo u Srebrenici i istočnoj Bosni.[19][20] Sud je zaključio da su zločini, uključujući masovna ubistva, silovanja, protjerivanja, uništavanja i deportaciju, počinjeni tokom rata, bili akt genocida u skladu sa Konvencijom o genocidu, ali ti zločini nisu sami po sebi (per se) genocid.[21]

Uprkos strogo pravnom tumačenju, u medijima se često navodi Prijedor kao mesto genocida.[22][23] Naime, 31. maja 1992. godine vlasti bosanskih Srba u Prijedoru izdale su naredbu nesrpskom stanovništvu da obilježi svoje kuće bijelim zastavama ili čaršavima, i da pri izlasku iz kuća stave bijele trake oko rukava.[24] Prema zvaničnim informacijama iz udruženja žrtava, u Prijedoru je ubijeno ukupno 3.173 civila, dok je 31.000 ljudi bilo zatočeno u logorima u okolini Prijedora.[25]

Politička pozadina

Glavni članci: Velika Srbija, Srbija u jugoslovenskim ratovima i Srpska demokratska stranka (BiH)
Etnička struktra Bosne i Hercegovine 1991. godine. Naselja s Bošnjačkom većinom su označene zelenom bojom, Srpskom su plave, a Hrvatskom su narančaste.
Teritorije BiH i Hrvatske pod srpskom kontrolom 1992-1995. MKSJ je optužio Miloševića i srpske vođe za "pokušaj stvaranja Velike Srbije, srpske države koja uključuje oblasti Hrvatske i Bosne naseljene Srbima, ostvarene nasilnim premeštanjem ne-Srba sa velikih geografskih oblasti putem činjenja zločina."[26]

12. maja 1992. godine, na 16. sjednici Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, Radovan Karadžić je objavio šest "strategijskih ciljeva" srpskog naroda u Bosni i Hercegovini.

  1. Uspostaviti državne granice koje bi odvojili srpski narod od druga dva naroda.
  2. Uspostaviti koridor između Semberije i Bosanske Krajine.
  3. Uspostaviti koridor u Podrinju, što znači ukinuti stanje Drine kao granicu srpskih država.
  4. Uspostaviti granicu na Uni i Neretvi.
  5. Podijeliti Sarajevo u srpske i bošnjačke dijelove, te uspostaviti sposobne državne vlasti u oba djela.
  6. Osigurati pristup moru.

Tokom iste sjednice, skupština bosanskih Srba je uspostavila Vojsku Republike Srpske (VRS) i izabrala Ratka Mladića da bude zapovjednik drugog vojnog distrikta Jugoslavenske armije, kasnije glavnog štaba vojske Republike Srpske. Na toj istoj sjednici, na kojoj se raspravljalo o stvaranju "Srpske Republike Bosne i Hercegovine", general Ratko Mladić je rekao Skupštini da neće biti moguće odvojiti Srbe od nesrba tako što će nesrbi sami otići sa te teritorije. Upozorio je da svaki pokušaj u tom smislu znači genocid.[27]

Prema tome mi ne možemo očistiti niti možemo imati rešeto da prosijemo da ostanu Srbi ili propadnu Srbi, a ostali da odu. Pa to je ... to neće ... ja ne znam kako će gospodin Krajišnik i gospodin Karadžić objasniti svijetu. To je, ljudi, genocid. Mi moramo da pozovemo svakog čovjeka, koji je čelom poljubio ove prostore i teritoriju države koju hoćemo da napravimo. I njima je mjesto sa nama i pored nas.[28]

– Ratko Mladić

Gotovo 47 % od svih poznatih žrtava (45,110 od 97,207) rata s punim imenom i prezimenom je ubijeno tijekom početnog razdoblja srpsko-crnogorske agresije to jest između svibnja i kolovoza 1992. godine.[29] Ujedinjeni Narodi još u listopadu 1992. godine dobivaju službeni izvještaj koji govori o genocidu u Bosni i Hercegovini:

Zajedno s vojnim aktivnostima agresor je pokrenuo etničko čišćenje kako bi promjenio demografsku strukturu države i tako ostvario uvjete za njenu podjelu ili drugim rječima govoreći kako bi dao međunarodnoj zajednici takozvane argumente za podjelu države...Agresor je doveo nesrpske stanovnike nekih gradskih područja u takvu situaciju koja bi dovela do njihovog istrebljenja putem ubojstava, psihičkog i fizičkog mučenja i nasilnog preseljenja. Već sada (listopad 1992.) postoje etnički očišćena naselja u kojima žive samo Srbi. Brojni primjeri istovremenog genocida protiv nesrpskog stanovništva uključujući međusobno udaljena naselja bez ikakve sumnje dokazuje da je ova zavjera organizirana unaprijed od ekstremnih lidera Srpske Demokratske Stranke.[30]

– Izvještaj Ujedinjenih Nacija o Bosni, 1992. godine

Tužba Bosne i Hercegovine protiv Srbije i Crne Gore za genocid

Glavni članak: Tužba Bosne i Hercegovine protiv Srbije i Crne Gore za genocid
Palata mira u Hagu

Tužba koju je 1993. godine podnijela bosanska vlada sadrži navode da je Srbija direktno odgovorna za genocid počinjen na čitavoj teritoriji Bosne i Hercegovine, tvrdeći da je "isplanirala, pripremila, skovala zavjeru, podsticala, ohrabrivala, pomagala, podstrekavala i počinila" genocid protiv njenog stanovništva. U optužnici je izričito navođena sistematična praksa etničkog čišćenja Bosne i Hercegovine.

Tužbu sudu je sastavio i podneo Frensis Bojl, savetnik Alije Izetbegovića tokom rata u BiH. Saslušanja u procesu protiv Srbije počela su u februaru 2006. Poslednje ročište održano je 9. maja 2006. godine.

26. februara 2007. godine, Međunarodni sud pravde je presudio da Srbija odgovorna jer je prekršila Konvenciju o genocidu time što nije učinila sve što je bilo u njenoj moći da spreči genocid, a potom nije kaznila niti predala učinioce Haškom tribunalu. Ali ne može biti smatrana odgovornom za genocid počinjen u Srebrenici od strane snaga Republike Srpske[31], jer "nije počinila genocid ni preko svojih državnih organa, ni preko svojih zvaničnika".[32] Posle ovog suđenja, Srbija je postala prva zemlja koja je po oceni suda prekršila Konvenciju o genocidu.[33]

Izvinjenje Srbije

Glavni članak: Deklaracija o Srebrenici

Narodna skupština Republike Srbije je 30. marta 2010. godine usvojila Deklaracija o Srebrenici, kojom se izvinjava porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se genocid u Srebrenici spreči:

Skupština Srbije najoštrije osuđuje zločin nad bošnjačkim stanovništvom Srebrenice u julu 1995. godine, na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde. Izražava se saučešće i izvinjenje porodicama žrtava zbog toga što nije učinjeno sve da se spreči ova tragedija.

– Rezoluciju Narodne Skupštine Republike Srbije o Srebrenici

Povezano

Izvori

  1. ↑ Staff. Bosnian genocide suspect extradited, BBC, 2. april 2002
  2. ↑ „SERBIA FOUND GUILTY OF FAILURE TO PREVENT AND PUNISH GENOCIDE”. Arhivirano iz originala na datum 2009-07-30. Pristupljeno 2010-05-22. 
  3. ↑ Prosecutor v. Radislav Krstic - Trial Chamber I - Judgment - IT-98-33 [2001] ICTY 8 (2. August 2001.)
  4. ↑ Federal High Court makes basic ruling on genocide, Translation of Press Release into English Nr. 39 on 30. travanj 1999.
  5. ↑ „ICTY: Kordić and Čerkez verdict - IV. Attacks on towns and villages: killings - C. The April 1993 Conflagration in Vitez and the Lašva Valley - 3. The Attack on Ahmići (Paragraph 642)”. Arhivirano iz originala na datum 2001-03-08. Pristupljeno 2010-05-22. 
  6. ↑ Nobles News Bosnian Genocide Survivor Addresses Nobles Class; Date: 3/6/2007 [1] Arhivirano 2007-11-07 na Wayback Machine-u
  7. ↑ „Open Democracy - Martin Shaw: The International Court of Justice: Serbia, Bosnia, and genocide”. Arhivirano iz originala na datum 2007-12-25. Pristupljeno 2010-05-22. 
  8. ↑ University of California Riverside, Bosnian Genocide In the Historical Perspective, [2] Arhivirano 2007-05-16 na Wayback Machine-u
  9. ↑ World Science: Dump the “ethnic cleansing” jargon, group implores; May 31, 2007 Special to World Science [3] Arhivirano 2007-07-01 na Wayback Machine-u
  10. ↑ The 32nd annual European Studies Conference - Panel 20: Toward Understanding the Bosnian Genocide (Thursday, 4 October 2007) [4] Arhivirano 2011-07-20 na Wayback Machine-u
  11. ↑ Save Darfur: Genocide Survivors to Light Olympic Torch for Darfur [5] Arhivirano 2007-11-23 na Wayback Machine-u
  12. ↑ Human Rights Watch, Milosevic to Face Bosnian Genocide Charges, 11 December 2001 [6]
  13. ↑ Missouri Humanities Council - Prijedor: Lives From the Bosnian Genocide, October 2007 [7] Arhivirano 2008-07-05 na Wayback Machine-u
  14. ↑ „After years of toil, book names Bosnian war dead” (en). Reuters. 2013-02-15. Pristupljeno 2023-08-24. 
  15. ↑ Research shows estimates of B&H death toll inflated - IHT: The Bosnian Book of Dead
  16. ↑ 16,0 16,1 Bosnia's Book of Dead - BIRN Report
  17. ↑ [8] Arhivirano 2007-12-13 na Wayback Machine-u - RFE: Svaka žrtva ima svoje ime
  18. ↑ The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia found in Prosecutor v. Radislav Krstic - Trial Chamber I - Judgment - IT-98-33 (2001) ICTY8 (2 August 2001) that genocide had been committed. (see paragraph 560 for name of group in English on whom the genocide was committed). It was upheld in Prosecutor v. Radislav Krstic - Appeals Chamber - Judgment - IT-98-33 (2004) ICTY 7 (19 April 2004)
  19. ↑ 19,0 19,1 „Courte: Serbia failed to prevent genocide, UN court rules”. Associated Press. 2007-02-26. Arhivirano iz originala na datum 2007-08-10. Pristupljeno 2021-08-17. 
  20. ↑ ICJ: Bosnian Genocide Case: Summary of the Judgment of 26 February 2007 [9] Arhivirano 2011-06-05 na Wayback Machine-u
  21. ↑ „Sense Tribunal: SERBIA FOUND GUILTY OF FAILURE TO PREVENT AND PUNISH GENOCIDE”. Arhivirano iz originala na datum 2009-07-30. Pristupljeno 2010-05-22. 
  22. ↑ Dan bijelih traka
  23. ↑ Obilježeni za istrebljenje
  24. ↑ „ICTY: Milomir Stakić judgement”. 
  25. ↑ Dvadeset godina od genocida u Prijedoru
  26. ↑ Decision of the ICTY Appeals Chamber; 18 April 2002; Reasons for the Decision on Prosecution Interlocutory Appeal from Refusal to Order Joinder; Paragraph 8
  27. ↑ „DODATNE ČINJENICE”. Arhivirano iz originala na datum 2007-12-27. Pristupljeno 2012-04-05. 
  28. ↑ „Šta otkriva transkript iz 12. maja 1992.; Mladić: Plan stvaranja Republike Srpske je genocid”. Arhivirano iz originala na datum 2012-04-20. Pristupljeno 2012-04-05. 
  29. ↑ JUSTICE REPORT: Bosnia's Book of the Dead, Balkan Investigative Reporting Network 21.06.2007.
  30. ↑ HUMAN RIGHTS COMMITTEE Bosnia and Herzegovina - report for Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights 27-04-1993; CCPR/C/89. (Additional Info from State Party), Convention Abbreviation: CCPR
  31. ↑ „Serbia cleared of genocide, failed to stop killing”. Reuters. February 26, 2007. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-24. Pristupljeno 2012-05-31. 
  32. ↑ „Tužba BiH protiv Srbije”. Arhivirano iz originala na datum 2011-09-12. Pristupljeno 2012-05-31. 
  33. ↑ „SERBIA FOUND GUILTY OF FAILURE TO PREVENT AND PUNISH GENOCIDE”. Sense Tribunal. February 26, 2007. Arhivirano iz originala na datum 2009-07-30. Pristupljeno 2010-05-22. 

Vanjske veze

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bosanski_genocid&oldid=42175041