Dvopartijski sistem

Oblici vladavine

Serija članaka iz političkih nauka

Spisak društvenih uređenja anarhija aristokracija autoritarizam autokracija demokracija direktna demokracija predstavnička demokracija despotizam diktatura jednopartijska država kleptokracija komunistička država kritarhija kritokracija meritokracija monarhija apsolutna monarhija ustavna monarhija oligarhija ohlokracija plutokracija republika kapitalistička republika mješovita vlada parlamentarna republika socijalistička republika ustavna republika pleme teokracija timokracija tiranija totalitarizam fašizam feudalizam

Dvopartijski sistem ili dvostranačje je izraz kojim se označavaju ona višestranačka politička uređenja u kojima na izborima, a na osnovu toga i na svim važnijim razinama vlasti dominiraju članovi, odnosno predstavnici jedne od dviju vodećih političkih stranaka. Jedna od tih stranaka se nalazi na vlasti, odnosno ima status vladajuće stranke, dok se druga stranka nalazi u opoziciji i obično se za nju koristi izraz manjinska stranka. Za razliku od jednopartijskog, dvopartijski sistem u pravilu nije institucionaliziran kroz ustave i zakone, odnosno dvopartijske zemlje u svom zakonodavstvu pretpostavljaju ravnopravnu političku utakmicu između više od dvije stranke, poput zemalja gdje postoji tzv. višepartijski sistem u užem smislu. Ponekad se, međutim, dvopartijski sistem može institucionalizirati kroz toga da jedna od stranaka dobije status tzv. službene opozicije.

Dvopartijski sistem je karakterističan za zemlje koje koriste parlamentarni sistem vladavine uz većinski izborni sistem; zahvaljujući njemu se glasovi, odnosno mandati u predstavničkim tijelima obično grupiraju oko dvije najjače stranke. Takav sistem se obično naziva westminsterski sistem, a ime je dobio po lokaciji britanskog Parlamenta; izborni sistem, a zajedno sa njima i dvopartijski sistem su kao svoj uzor od bivše matice preuzele kolonije nekadašnjeg britanskog Imperija, odnosno zemlje Commonwealtha. Najpoznatiji od svih dvopartijskih sistema je, međutim, u SAD gdje oko 150 godinama politikom na svim razinama dominiraju jedne od dviju stranaka - Demokratska i Republikanska.

Politički teoretičari i komentatori često kao prednost dvopartijskog u odnosu na višepartijski sistem navode da se njime "uprošćuje" izbor birača, odnosno omogućava brzo i jednostavno nagrađivanje i kažnjavanje političkih stranaka koje se nalaze na vlasti; također se navode da se dvije glavne stranke nude veću političku stabilnost i promoviraju umjerenost nauštrb malih stranaka s ekstremne ljevice i desnice. Kritičari dvostranačja, pak, drže da dvije vodeće stranke s vremenom postaju dio jednog te istog establišmenta, odnosno stvaraju međusobni simbiotski odnos kojemu je glavni cilj održavanje status quoa, a samim time proizvode stagnaciju i partitokraciju. Kao neki od metoda kojima se nastoje otkloniti ovi nedostaci razvili su se instituti tzv. protestnih trećih stranaka, odnosno koncept velikog šatora i preliminarnih izbora unutar dvije vodeće stranke.