Rani radovi (film)
„Rani radovi” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Rani radovi (razvrstavanje).| Rani radovi | |
|---|---|
.jpg) | |
| Režija | Želimir Žilnik |
| Scenario | Želimir Žilnik Branko Vučićević |
| Uloge | Milja Vujanović Bogdan Tirnanić Čedomir Radović Marko Nikolić |
| Premijera | 1969. |
| Jezik | srpskohrvatski |
| Trajanje | 77 min. |
| Država |  SFR Jugoslavija |
| Kompanija | |
| Studio | Avala film Neoplanta film Novi Sad |
| Tehnička ekipa | |
| Fotografija | Karpo Aćimović Godina |
| Montaža | Karpo Aćimović Godina |
Rani radovi je jugoslovenski crno-beli igrani film snimljen 1969. godine u režiji Želimira Žilnika poznat kao jedno od međunarodno najuspešnijih ostvarenja jugoslovenske kinematografije, ali i svojevrsni vrhunac tzv. Crnog talasa,[1] inspirisan studentskim demonstracijama u Jugoslaviji 1968. godine.[2] Dobio je Zlatnog medveda na 19. Berlinskom međunarodnom filmskom festivalu 1969. godine.[3]
Film izlaže priču mladih učesnika studentskih demonstracija 1968. u Beogradu: tri mladića i devojke Jugoslave, koji se suprostavljaju malograđanskoj rutini svakodnevnice. U želji da „promene svet“, nadahnuti tekstovima mladog Karla Marksa, odlaze u sela i fabrike, da „probude svest“ ljudi, da ih ohrabre u borbi za emancipaciju i dostojanstven život. U tom boravku i radu na terenu se suočavaju sa primitivizmom i bedom ali i sa sopstvenim ograničenjima, slabostima, nemoći i ljubomorom. Bivaju i uhapšeni. Frustrirani što je planirana revolucija neostvarena, tri mladića odlučuju da ubiju Jugoslavu, svedoka njihove nesposobnosti. Pucaju u nju, prekrivaju je partijskom zastavom, pale njeno tijelo, te od nameravane akcije ostaje taman stub dima koji se diže u nebo.
Poruka na kraju filma glasi:
Oni koji revoluciju izvedu tek do pola, samo kopaju sebi grob.
Žilnik je inspiraciju pronašao prethodne godine u burnim svetskim studentskim demonstracijama koje su imale svog odraza i u tadašnjoj Jugoslaviji, kao i u sovjetskoj invaziji Čehoslovačke i gušenju Praškog proleća. Ovi događaji su ga naveli do ozbiljno preispita raskorak između visokih ideala službene marksističke ideologije i njene primene.
Naslov je pozajmljen iz popularne istoimene knjige u kojoj su sabrana rana dela Marksa i Engelsa, prvi put objavljene u Jugoslaviji 1953. godine, i predstavlja ironičan komentar na njen sadržaj.[4] Kako u njoj njihova ideologija nije bila čvrsto i dogmatski formulisana, uživala je popularnost među nonkonformistički raspoloženim delom tadašnje levičarske inteligencije u Jugoslaviji, kao i tzv. „praksisovcima“.
Žilnik je svoj stav iskazao kroz snažan kontrast između mladih, idealističkih protagonista koji se fanatično drže marksističkih principa i daleko banalnije i prozaičnije stvarnosti u ruralnim krajevima tadašnje Vojvodine, odnosno kroz prikaz konflikta između ideala i stvarnosti koji se pretvara u crnohumornu grotesku.
Žilnik je originalno planirao i nastavak pod naslovom Kapital, koji je takođe bio inspirisan istoimenim Marksovim delom, ali je umesto toga postao predmet kontroverzi i javne osude, te je izbačen iz Partije i primoran da kao emigrant živi u Zapadnoj Nemačkoj na neko vreme.
Film je od strane cenzure odobren za javno prikazivanje 8. marta 1969, a pod optužbom „uznemiravanja jugoslovenske javnosti“ bio na sudskom procesu koji je počeo 23. juna 1969.[5] Uprkos tome, nekoliko meseci kasnije je prikazan na 19. Berlinskom filmskom festivalu gde je doživeo trijumf i osvojio Zlatnog medveda i time ostvario jedno od najviših priznanja u istoriji jugoslovenskog filma. Film je tek 1982. odobren za javno prikazivanje u Jugoslaviji.[6]
Veruje se da su upravo Rani radovi, ali i Zaseda Živojina Pavlovića, nedugo potom prikazana u Puli, podstakli objavljivanje članka Crni val u jugoslavenskoj kinematografiji u partijskim novinama Borba, koji je označio početak kampanje protiv Crnog talasa.
- Zlatni medved na 19. Berlinskom filmskom festivalu 1969. godine[7]
Jugoslovenska kinoteka je, u skladu sa svojim ovlašćenjima na osnovu Zakona o kulturnim dobrima, 28. decembra 2016. godine proglasila sto srpskih igranih filmova (1911-1999) za kulturno dobro od velikog značaja. Na toj listi se nalazi i film Rani radovi.[8]
- ↑ „„Црни талас“ као израз бунта”. Arhivirano iz originala na datum 2011-08-26. Pristupljeno 2012-05-24.
- ↑ Aleksic, Tatjana (2013). The Sacrificed Body: Balkan Community Building and the Fear of Freedom. University of Pittsburgh Press. str. 110–111. ISBN 9780822979135.
- ↑ „Berlinale 1969: Prize Winners”. berlinale.de. Pristupljeno 2010-03-07.
- ↑ Levi, Pavle (2007). Disintegration in Frames: Aesthetics and Ideology in the Yugoslav and Post-Yugoslav Cinema. Stanford University Press. str. 34–35. ISBN 9780804753685. »Želimir Žilnik's Early Works [...]—a 1969 film literally, but this time ironically, titled after Marx's writings«
- ↑ „Сезона лова на „црне вештице“, Ранко Мунитић” (ср). Пулс. Arhivirano iz originala na datum 26. 12. 2010. Pristupljeno 5. 3. 2012.
- ↑ Zabranjeni bez zabrane, Milan Nikodijević i Dinko Tucaković, Art & Popcorn (2007)
- ↑ Early Works (1969) - Awards - IMDb. Retrieved 2024-07-12 – via www.imdb.com.
- ↑ „Сто српских играних филмова (1911-1999) проглашених за културно добро од великог значаја”. www.kinoteka.org.rs. Pristupljeno 2023-09-11.
- Rani radovi na sajtu IMDb
