Jump to content

E ardhura bazë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Në 2013, aktivistë zviceranë derdhën 8 milionë monedha pesë-centimëshe (një për secilin banor) në Bundesplatz të Bernit, në mbështetje të masave për të ardhurën bazë, që u refuzua 77%-33%.[1]

E ardhura bazë (anglisht: Universal Basic Income)[2] është një pagese periodike dhënë për të gjithë individualisht pavarsisht gjendjes së punësimit.[3] Të ardhurat do të ishin:

  • E pakushtëzuar : Një e ardhur bazë do të ndryshonte sipas moshës, por nuk do kishte kushte të tjera. Të gjithë bashkëmoshatarët do të merrnin të njëjtat të ardhura bazë, pavarësisht nga gjinia, statusi i punësimit, struktura familjare, kontributi në shoqëri, kostot e strehimit ose ndonjë gjë tjetër.
  • I menjëhershëm : Të ardhurat bazë të dikujt do të paguhen automatikisht çdo javë ose muaj në një llogari bankare ose diçka të ngjshme.
  • E pa tërheqshme: Pavarësisht nëse fitimet e dikujt rriten, ulen ose mbeten të njëjta, të ardhurat e tyre bazë nuk do të ndryshojnë.
  • Individuale : Të ardhurat bazë do të paguheshin individualisht dhe jo në bazë të një çifti ose familjeje.
  • Si e drejtë : Çdo banor i ligjshëm do të merrte të ardhurën bazë, mjafton të kishte qëndruar minimalisht në atë vend ligjërisht dhe të vazhdonte qëndrimin aty për pjesën më të madhe të vitit. [4]

Të ardhurat bazë mund të zbatohen në nivel kombëtar, rajonal ose lokal. Një e ardhur e pakushtëzuar që është e mjaftueshme për të përmbushur nevojat themelore të një personi (në kufirin e varfërisë ose mbi) nganjëherë quhet e ardhur themelore e plotë ndërsa nëse është më pak se ajo shumë, ndonjëherë quhet e pjesshme. Një sistem mirëqënie me disa karakteristika të ngjashme me atë të të ardhurave bazë është një taksë të ardhurash negative në të cilën rroga e qeverisë zvogëlohet gradualisht me të ardhura më të larta të punës. Disa sisteme mirëqënieje janë vlerësuar ndonjëherë si hapa për të ardhurat bazë, por për shkak se ato kanë kushtëzime të bashkangjitura ato nuk janë të ardhura bazë. Nëse ato i rrisin të ardhura familjare në një minimumin specifik, ato quhen sisteme të të ardhurave minimale të garantuara . Për shembull, Bolsa Família në Brazil është e kufizuar në familjet e varfëra dhe fëmijët janë të detyruar të ndjekin shkollën. [5]

Disa diskutime politike janë bërë për të ardhurën bazë. Shembujt përfshijnë këtu debate në lidhje me robotizimin, inteligjencën artificiale (AI) dhe të ardhmen e punës. Një çështje kryesore në këto debate është nëse robotizimi dhe AI do të zvogëlojnë ndjeshëm numrin e vendeve të punës në dispozicion. E ardhura bazë shpesh paraqitet si propozim në këto diskutime.

Historiku

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ideja e të ardhurave bazë të drejtuara nga shteti daton që në fillim të shekullit të 16-të, kur Utopia e Sir Thomas More përshkruajti një shoqëri në të cilën çdo person merr një të ardhur të garantuar. [6] Në fund të shekullit të 18-të, radikali anglez Thomas Spence dhe revolucionari amerikan Thomas Paine të dy deklaruan mbështetjen e tyre për një sistem mirëqenie që u garantonte të gjithë qytetarëve një të ardhur të caktuar. Debati i shekullit të nëntëmbëdhjetë për të ardhurat bazë ishte i kufizuar, por gjatë pjesës së hershme të shekullit 20 u diskutua gjerësisht për të ardhurat bazë të quajtura "bonuse shtetërore", dhe në 1946-ën Mbretëria e Bashkuar zbatoi kompensimin familjar të pakushtëzuar për fëmijët e dytë dhe pasues për çdo familje. Në vitet 1960 dhe 1970, Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja kryen disa eksperimente me taksimin negativ të të ardhurave, një sistem mirëqenieje të ngashëm. Që nga vitet '80 e tutje, debati në Evropë u zhvillua më gjerësisht dhe që atëherë ai është përhapur në shumë vende të botës. Disa vende kanë zbatuar sisteme të mirëqenies në shkallë të gjerë që kanë disa ngjashmëri me të ardhurat bazë, siç është Bolsa Família në Brazil. Që nga viti 2008 e në vazhdim, janë bërë disa eksperimente me të ardhurat bazë dhe sisteme të tjera të ngjashme.

Qeveritë mund të kontribuojnë në strategjitë e mbajtjes së të ardhurave individuale dhe shtëpiake në tre mënyra:

  1. Qeveria mund të krijojë një të ardhur minimale të garantuar dhe të mos lejojë që të ardhurat të bien nën nivelet e përcaktuara, duke i mbajtur këto nivele duke paguar përfitime të testuara.
  2. Sigurimet shoqërore mund të paguajnë përfitime në rast sëmundjeje, papunësie ose pleqërie, në bazë të kontributeve të paguara
  3. Pagesa universale të pakushtëzuara, siç është Përfitimi i Fëmijëve i Mbretërisë së Bashkuar. [7]

Perspektivat në debatin mbi të ardhurën bazë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Automatizimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Andrew Yang holding a microphone while making a speech
Sipërmarrësi dhe kandidati demokrat i vitit 2020 Andrew Yang ka mbështetur të ardhurën bazë për të luftuar zhvendosjen e vendeve të punës për shkak të automatizmit . Politika e tij për të ardhurën bazë,Dividenti i Lirisë, synon t’i japi çdo amerikani të rritur 1000 dollarë në muaj.

Debatet rreth të ardhurave bazë dhe automatizmit janë të lidhura ngushtë. Për shembull, Mark Zuckerberg argumenton se rritja e automatizmit krijon një nevojë më të madhe për të ardhura bazë. Shqetësimet në lidhje me automatizimin kanë bërë që shumë persona në industrinë e teknologjisë së lartë të argumentojnë për të ardhurat bazë si një domosdoshmëri i modeleve të tyre të biznesit. Kandidati presidencial dhe themeluesi jofitimprurës amerikan Andrew Yang ka deklaruar se automatizimi shkaktoi humbjen e 4 milion vendeve të prodhimit në zonën perëndimore dhe favorizoj zgjedhjen e Donald Trump . [8] Drejtori i Përgjithshëm i Tesla, Inc. dhe SpaceX, Elon Musk, doli në mbështetje të të ardhurave bazë dhe Yang për shkak të automatizmit dhe AI (Intelligjencës Artificiale). [9]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "Vorlage Nr. 601 – Vorläufige amtliche Endergebnisse". admin.ch (në gjermanishte zvicerane (dialekti i Alpeve)). Marrë më 28 korrik 2016.
  2. ^ Njohur edhe si e ardhura universale bazë, e ardhura e qytetarit, e ardhura bazë të shtetasve në Mbretërinë e Bashkuar, e ardhura bazë e garantuar në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada, ose përfitimi i të ardhurave bazë ose demogranti universal,  
  3. ^ "BIEN | Basic Income Earth Network". BIEN (në anglisht). Marrë më 8 janar 2019.
  4. ^ "What Is It? – Citizen's Income" (në anglisht). Marrë më 8 janar 2019.
  5. ^ Mattei, Lauro; Sánchez-Ancochea, Diego (2011). "Bolsa Família, poverty and inequality: Political and economic effects in the short and long run". Global Social Policy. 11 (2–3): 1. doi:10.1177/1468018111421297. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Bryce Covert, "What Money Can Buy: The promise of a universal basic income – and its limitations", The Nation, vol. 307, no. 6 (10 / 17 September 2018), p. 33.
  7. ^ Spicker, Paul (19 janar 2011). How social security works. Bristol University Press. doi:10.2307/j.ctt1t896gv. ISBN 9781447342854. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Simon, Matt (2019-04-01). "Andrew Yang's Presidential Bid Is So Very 21st Century". Wired (në anglisht). ISSN 1059-1028. Marrë më 2019-08-17.
  9. ^ Spaceflight, Mike Wall 2019-08-13T11:05:25Z. "SpaceX's Elon Musk Endorses Democratic Presidential Candidate Andrew Yang". Space.com (në anglisht). Marrë më 2019-08-17.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=E_ardhura_bazë&oldid=2577013"