Rhizon

Rhizon (greqishtja e lashtë: Ῥίζων; Latin: Risinium) ishte një qytet në antikitetin klasik dhe romak. Rhizon është vendbanimi më i vjetër në Gjirin e Kotorrit dhe qyteti modern i Risanit ( Mali i Zi modern) qëndron pranë qytetit të vjetër. Fillimisht ishte një vendbanim ilir që u zhvillua gradualisht dhe u bë kryeqyteti i Mbretërisë Ilire Ardiae nën Agronin dhe Teutën . Ishte kalaja e fundit e mbretëreshës Teuta në luftën e parë ilire kundër romakëve. Ajo e ruajti statusin e saj si një vendbanim i rëndësishëm rajonal edhe në epokën romake.

Përmbledhje

Herodian (shekullit II AD) përmend se Rhizon merr emrin e vet nga rizon, biri i Cadmus dhe vëlla i Illyrius . Përmendja më e hershme e Rhizon daton në shekullin e IV pes në Periplus të Pseudo-Scylax i cili e përmend atë si një vendbanim të Enchelejëve. Më vonë u zhvillua si vendbanim i një fisi tjetër ilir, Ardianët. Rhizon ka qenë kështjella kryesore në shtetin ilir nën Agronin ku mbretëresha Teuta u strehua gjatë Luftërave Ilire . Gjatë mbretërimit të shkurtër të mbretëreshës ilire Teuta, Rhizon u bë kryeqyteti i shtetit të saj.

Gjatë këtyre periudhave u themelua një minierë që lëshonte disa monedha:

• monedhat autonome të qytetit, në bronz,
• monedha mbretërore e mbretit Ballaios, në argjend dhe bronz,
• ka shumë të ngjarë, monedha e emërtuar "Monedhat nga Gjiri Rhizonian", e cila është konsideruar si prerje e një aleance në të cilën Rhizon ka luajtur, në argjend dhe bronz.

Kronologjia e këtyre monedhave ende nuk është përcaktuar me saktësi, kryesisht për shkak se sfondi historik i emetimit të tyre mbetet pak i njohur. Nuk përmendet pothuajse asnjë në burimet letrare të qytetit të Rhizonit, dhe asnjë nga mbreti Ballaji. Megjithatë, disa veçori të këtyre monedhave - si karakteristikat e stilit, elementet e mbishkrimit dhe ikonografisë (veçanërisht prania e titullit " basileus " në monedhën e Ballajit dhe prania e një mburoje maqedonase në "Monedhat nga "Gjiri Rhizonian”), metrologjia, zgjedhja e metaleve të prera, etj. – tregojnë për shekujt III dhe II p.e.s. si kornizë e përgjithshme kronologjike për veprimtarinë e minierës Rhizoniane dhe për emetimin e njëpasnjëshëm të monedhave të autoriteteve të ndryshme emetuese atje. Një gërmim i vitit 2010 zbuloi rreth 4656 monedha nga miniera e mbretit Ballaji, të cilat konfirmuan statusin e qytetit si edhe atë të monedhes së tij mbretërore.

Më parë Gjiri i Kotorrit njihej si Sinus Rhizonicus dhe Gjiri Antik Grek pas emrit ( grek ) të Rhizon, qyteti kryesor në antikitetin e gjirit. Rhizon kishte gjithashtu mbrojtësin e vet, një hyjni të quajtur Medauri, i cili përshkruhej si duke mbajtur një shtizë dhe duke hipur mbi kalë. Para kontrollit romak në rajon, shkalla e akulturimit helenistik në Rhizon ishte shumë e lartë.

Shih edhe

• Risani
• Mali i Zi
• Mbreti Ballaji
• Gryka e Kotorrit
• Mbretëria e Ilirisë

Literatura

• Dyczek, Piotr; Kolendo, Jerzy; Łajtar, Adam; Plóciennik, Tomasz; Rzepkowski, Krzysztof (2014). "Une inscription métrique de Lambaesis (CIL, VIII, 2581 ; F. Buecheler, Carmina Latina epigraphica, 1527) et la statue du dieu illyrien Médaure". Antiquités africaines. 50 (1): 73–84. doi:10.3406/antaf.2014.1560. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Dyczek, Piotr (2020). "Rhizon – capital of the Illyrian kingdom – some remarks". përmbledhur nga Krzysztof Jakubiak; Adam Lajtar (red.). Ex Oriente Lux. Studies in Honour of Jolanta Młynarczyk. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. fq. 423–433. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Šašel Kos, Marjeta (1993). "Cadmus and Harmonia in Illyria". Arheološki vestnik. 44. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Wilkes, John J. (1995). The Illyrians. Oxford: Blackwell Publishing. ISBN 0-631-19807-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)