Twosproakegaid (Apluukenge)

Mäd Twosproakegaid of Bilinguismus (dt. uk Zweisprachigkeit) wäd maasttied meend, dät wäl in ferskeedene Situatione slonk two Sproaken bruuke kon. Dät Studium fon Twosproakegaid is binne ju anwoande Sproakkunde n Foarskengsgebiet fon ju Psycholinguistik.

Foarkuumen

Wan dät uk groote Gruppen fon Moanskene rakt, do der bloot eene Sproake baale, as fuul Amerikoaner un Chinesen, so is daach Twoosproakegaid aal moor Räägel as Uutnoame. In bolde aal Äntwiklengslounde is ju Huussproake ne Lokoalsproake, ju sik unnerskat fon ju eepentelke Ferwaltengssproake, as toun Biespil Ängelsk, Frantsöösk of Spoanisk. In uur Falle is ju Huussproake n Dialekt, dät sik ounsjoonelk fon ju Standoardsproake unnerskeede kon. Uk in Sproakeskeed-Gebiete is Twosproakegaid bolde sälwenferständelk un truch ferhaagerde Mobilität loundje aal moor Ljuude in n twosproakich Gestrich, toun Biespil truch Miskhilke. Foarallen in dät Studium fon dän Sproakärwäärb is Twosproakegaid n wichtich Unnersäikengsgebiet. Me unnerskat twiske:

gliektiedige Twosproakegaid, wierbie Bäidene in ne twosproakige Uumgeebenge apwoakse. Dät kricht me toun Biespil wan tou do Bäidene in n Huus Seeltersk boald wäd un do Noabersbäidene wäide ap Hoochdüütsk apleeken. Do seelter Bäidene hääbe dan al bolde fon n Ounfang two Sproaken.
apnunnerfoulgjende Twosproakegaid, wierbie do Bäidene bäätnunner in ferskeedene eensproakige Uumgeebengen apwoakse. Dät hied me fröier in Seelterlound, wan do Bäidene eerste in de Skoule Hoochdüütsk heerden.

Twosproakige Apluukenge

Dät rakt bie Wietenskuppere, Ferwaltere un Oolden neen Eenmöidegaid uur ju Froage, of dät goud is, ädder mäd ne twosproakige Apluukenge ountoufangen. Dät lät sik toun Deel ferstounde uut ju Ferskeedenhaid fon Situatione in do (äddere) twosproakige Apluukenge foarkuumen däd. Anhongere fon Twosproakegaid moaten do two Sproaken muugelkst ädder ounbjoode. Dät rakt nämmelk stäärke Anwiesengen, dät dät ne “geföilige” Periode rakt (bit sowät säks Jier) in ju ju Määmesproake bolde spontoan leerd wäide kon. Jo fertreede dan ju Meenenge, dät dät uk foar ne twäide Sproake jält. Leeter wäd wäil ju Kittegaid minner truch Pruning.

Uur hoolde deeran fääst, dät do Bäidene eerste hiere oaine Määmesproake goud behärskje mouten, eer jo ne froamde Sproake leere. Jo gunge deerfon uut, dät ju Kunde fon ne twäide Sproake sieläärge nit haager lääse kon as ju Basiskunde fon ju Määmesproake. Mäd disse Wiese fon Anpakjen kon me dan fermiede, dät Bäidene do Räägele fon ju Grammatik un ju Woudeskat fertuusje (Interferenz) un truchnunner bruuke. In Hollound sunt Sproakwietenskuppere deerfon uurtjuugd, dät äddere twosproakige Apluukenge gelinge kon, wan me sik bloot an wäkke Bedingengen haalt:

Dät dubbelde Sproakenanbod skäl konsequent weese. In n sproakelken Miskhilk boalt älk fon do Oolden immer ju oaine Sproake mäd dät Bäiden.
Der skäl genöigend Tied foar dät dubbelde Sproakanbod weese, toun Biespil truch Foarleesen foar dät Släipen. Der skäl also mindestens gliekefuul, un ljauer moor, mündelke Kommunikation in do two Sproaken weese as bie ne eensproakige Apluukenge.
Dät Anbod skäl in do bee Sproaken fon goude Qualität weese, ap bääste also fon Määmesproakebaalere fon bee Sproaken.
Bee Sproaken skällen as gliekwäidich behonneld wäide. Foaruurdeele uur do Sproaken of do Baalere skällen unnerlät wäide. Ne positive Anärkannenge ferhaagert ju Motivation foar bee Sproaken.
Et skäl neen intellektuelle of uur Beskränkengen bie dät Bäiden reeke, as toun Biespil neurologiske Stöörengen, Dyslexie of Aphasie.

Ne äddere twosproakige Apluukenge kon bie normoal begoawede Bäidene ne gjucht goude Twosproakegaid reeke, oafte beeter un foarallen spontoaner (akzentloos) as Woaksene truch Studie leere konnen, man bie minner begoawede Bäidene bestoant de Gefoar, dät jo neen fon do bee Sproaken goud Mäster wäide.

Moorsproakich Bäiden kon sik beeter ounlieuwje

Jan lait n Scholoadesköätel in dät gjuchte Unnerskap un gungt ätter buuten tou spieljen. As hie wääge is, ferlait sien Määme dän Sköätel in dät gjuchte Unnerskap. Wier säkt Jan sien Schokoloade as hie wier in Huus kumt? Bäiden do der twosproakich apleeken sunt, konnen sukke Räätsele besunners goud lööse, so wiest n ne italieniske Unnersäikenge. Fange do maaste ‘gewöönelke’ Bäidene eerste mäd fjauer Jier oun tou ferstounden, dät Jan säkt ap ju Steede wier ju Schokoloade nit moor lait, bie twosproakige Bäidene is dät al mäd tjo Jier. Twosproakige Bäidene sunt üübed in Situatione, wier die eene wät ferstoant, un die uur nit, so ärkläärt ju Unnersäikerske. Jo sunt also deeran woand, Situatione uut ferskeedene Perspektive tou betrachtjen. ^[1] ^[2]

Oaine Unnerfiendenge

In Huus hääbe wie uus Bäidene gans in ju oaine Sproake apleeken, man muugelkst ädder (in n Oaler fon two Jier of eer) hääbe wie do mäd uur Bäidene spielje lät. In n poor Wieke wieren jo wonneljende Woudebouke un bee Sproaken hääbe jo akzentloos leerd. Wichtich is deerbie fonsälwen, dät dät Noaberbäidene in jusälge Oalersklasse rakt. Uurs skäl me dät ap n uur Wiese räägelje. Uk skällen do Themen fon de Buutewaareld in Huus beboald wäide, sodät do Bäidene wät hääbe uum uurtousätten. Foarallen in wäkke Uutlounder-Huushollengen kon dät failje.
Foar n Bäiden heert ne bestimde Sproake tou ne bestimde Person of ne bestimde Situation. Wan me sunner Gruund two Sproaken ieuwenskenunner boalt, kon dät Bäiden do nit as apaate Sproaken unnerskeede.

Ferbiendengen

Wällen, Anmäärkengen un Ätterwiesengen

Wällen, Anmäärkengen un Ätterwiesengen:

↑ Ágnes Melinda Kovács, Early bilingualism enhances mechanisms of false-belief reasoning (p 48-54)
↑ Moorsproakich Bäiden kon sik beeter ounlieuwje (wäästfräisk)

[1] Ágnes Melinda Kovács, Early bilingualism enhances mechanisms of false-belief reasoning (p 48-54)

[2] Moorsproakich Bäiden kon sik beeter ounlieuwje (wäästfräisk)

[1]

[2]