Jogoo
Jogoo (pia: Jimbi) ni kuku (kwa jina la Kilatini Gallus gallus) wa kiume. Kuku wa kiume wenye umri chini ya mwaka mmoja anaitwa jogoo mdogo. Jina kongwe la Kiingereza ni cock, kutoka jina la zamani, coc. Wakati mwingine jina hilo hubadilishwa na jina "cockerel" (ambayo kwa kawaida humaanisha kuku changa wa kiume). Lakini "rooster" (jina jipya) hutumiwa nchini Uingereza na hujulikana karibu kila sehemu ya Amerika Kaskazini na Australia. "Roosting" ni kitenzi cha Kiingereza kinachomaanisha kuwaweka ndege hao kulala sehemu ya juu usiku. "Shia" ni katika matumizi ya jumla kama jina kwa ajili ya dume wa aina nyingine za ndege, kwa mfano "Shia sparrow."
Jogoo mmoja anaweza kuwasaidia kuku wa kike kutagaa mayai lakini hawezi kuvilinda viota kadhaa vya mayai mara moja. Jogoo huyu hulinda wa eneo la jumla ambapo kuku wake wa kike wana viota na atawashambulia jogoo wengine ambao wataingia katiak eneo lake. Wakati wa mchana, mara kwa mara yeye huketi juu ya sangara, kwa kawaida fiti 4-5 kutoka kwa ardhi kuhudumu kama mlinzi kwa kundi lake la kuku. Jogoo huyu atawika iwapo kutakuwepo na hatari kutoka kwa wanyama wengine.
Jogoo mara nyingi huashiriwa akiwika wakati wa alfajiri na daima ataanza kuwika kabla ya kufika umri wa miezi 4. Mara nyingi anaweza kuonekana amekaa juu ua mbao au vitu vingine, ambapo yeye huwika kutangaza eneo lake.
Hata hivyo, wazo hili ni la ukweli halisi , kwani jogoo anaweza na atawika wakati wowote wa siku. Baadhi ya jogoo hasa huwika kwa nguvu na huwika daima, huku wengine wachache wakiwika tu mara chache kwa siku. Tofauti hizi ni tegemezi kwa jamii tofauti za jogoo na tabia za kibinafsi.
Ana miito mingine kadhaa pia kwani anaweza kutoa sauti sawa na wa kuku wa kike. Jogoo mara kwa mara watawika mfululizo ili kuwavutia kuku wa kike kwa chanzo cha chakula, njia sawa ambayo kuku wa kike anatumia kuwaita vifaranga wake.
Jogoo wa Capon
[hariri | hariri chanzo]Capon ni jogoo aliyehasiwa; hana uwezo wa uzazu. Katika utaratibu huu makende ya jogoo huondolewa kabisa; utaratibu wa kirurgiska unahitajika kwa uratibu huu kwani vyombo vyake ngono viko ndani ya mwili yake (ndege wengi hawamiliki uume, hata hivyo jogoo wana uume mdogo kuwawezesha kufanya ngono na kuku wa kike). Kama matokeo ya utaratibu huu sifa fulani za kiume mwilini zitajiendeleza lakini zitadumaa:
- Shungi na shavu la jogoo huacha kukua baada ya kuhasiwa, hivyo basi kichwa cha capon huwa ni kidogo.
- Manyoya mkia na saruji hukua ndefu.
Utaratibu wa kumfanya kuku awe capon pia huathiri akili ya ndege huyu. Kuondolewa kwa makende ya ndege huondoa homoni za kiume za ngono na hivyo basi hupunguza hisia za ngono za kiume na hubadili tabia zao: ndege hawa hubadilika zaidi kuwa kidogo docile na kimatendo na si tenderar kupambana.
Utaratibu huu inazalisha aina ya kipekee ya kuku nyama ambayo ni upendeleo maalumu kwa soko. Nyama ya kawaida uncastrated roosters ana tabia ya kuwa coarse, stringy na mgumu kama ndege umri. Utaratibu huu haina kutokea katika capon. Caponized roosters kama kukua polepole zaidi kuliko wanaume wao intact kujilimbikiza mwili zaidi mafuta; na mkusanyiko wa mafuta katika wawili nuru na giza capon maeneo ya nyama ni kubwa kuliko ile ya wanaume uncastrated; ujumla, ni mara nyingi walidhani kwamba capon nyama ni zabuni zaidi, Juicy, na mara flavorful kuliko kuku.
Katika China, Huang Yangbi Breed unaweza kukua kuwa jogoo mkubwa katika bara la Asia, hadi 35 cm mrefu. Hii ni wazo kuwa unasababishwa na castration ya roosters alikaribisha na wakulima katika Kaskazini China, ambayo huathiri homoni mizani.
Vita vya jogoo
[hariri | hariri chanzo]Vita vya jogoo hufanyika katika kiwanja mviringo baina ya jogoo wawili wapiganao. Jogoo wakupigana sio kama kuku wakawaida wanaofugwa. Jogoo wenyewe huwa na malezi yasio kawaida kwani wao hufunzwa kustahimili nguvu kwa wakati mrefu. Kilema ambacho huwa juu ya kichwa cha jogoo hukatwa ili kisisababishwe ashindwe katika pigano kwa sababu chaweza kufanya ashindwe kinapodonwa na jogoo mpinzani. Utaratibu huu huitwa "dubbing." Wakati mwingine hupewa madawa ya kuongeza nguvu ambayo husabisha damu iwe mzito na kuongeza nafasi yao ya kushinda Upiganaji wa jogoo unachukuliwa kama desturi ya watu katika jamii zingine na vilevile watu wengine huichukulia kama ukatili kwa wanyama kwa hivyo nchi zingine zimeupiga mchezo wenyewe marufuku. watu huwekeza pesa kwa kuku atakaye shinda.jogoo anayeshinda ni yule ambaye anayewachwa kwenye kiwanja pigano linapo malizika
jogoo"Waltz" anapokibia nusu mduara kama mabawa yake yameangalia chini humanisha yeye ndiye anayatawala. kwa hivyo kuku wengine hawana budi kusalimu amri.
wakati mwingine kuku hutaka kumpiga kuku kama ishara ya kutaka kutawala. jogoo anapopata uongozi kwa ile uwanja anapoishi,ni vigumu ukiona akijaribu kutoa mabawa yake kuonesha ishara ya kuitisha heshima.lakini mara kwa mara yeye hufanya hii ishara ili kuwaonyesha jogoo wengineo ambao wako karibu kuwa yeye ndiye anayetawala.pia wakati mwingine jogoo wengine hujaribu kuhodhi mabawa yao ili kujaribu kiongozi wao. jogoo pia hupiga mabawa yake anapotolewa na kurudishwa kutoka chumba chake kwa muda uliozidi masaa kumi na manne
Baadhi ya jogoo hutoa fujo kwa kupanua mabawa yao na kuinama chini ili jogoo wengine wadogo na kuku kuogoja kwani huonekana kama yeye ni mkubwa kwa kimo kuwazidi na kukimbia kwa duara kama ng'ombe ndume.
Nembo
[hariri | hariri chanzo]Jimbi alikuwa ishara ya tajriba ya mtu mle Gaul wakati wa uingiliano wa Julius Ceasar na alikuwa analinganishwa na miungu Lugus.
The cockerel ilikuwa tayari ya umuhimu katika Gaul mfano wakati wa uvamizi wa Julius Kaisari na alikuwa yanayohusiana na mungu Lugus. [onesha uthibitisho] siku hizi ni ishara ya Ufaransa,Wallonoa na Denizli.
Kilabu cha mpira cha Tottenham Hotspur kinaishara ya jogoo juu ya mpira. Jogoo amevikwa jozi la spurs ambayo ni kumbukumbu ya jina badala ya klabu. Imekuwa kwa ngao yao tangu 1901. vilevile,ni ishara ya klabu ya michezo ya Uturuki inayoitwa Denizlispor kilipoanzishwa mnamo mwaka wa 1966. Pia, wafuasi wa klabu wanaitwa cockerels.
Marejeo
[hariri | hariri chanzo]Vyanzo
[hariri | hariri chanzo]- Smith, P. The Chicken Book, North Point Press, 1982, passim.
Viungo vya nje
[hariri | hariri chanzo]- media kuhusu Roosters pa Wikimedia Commons