బహాదుర్ షా జఫర్

బహాదుర్ షా జఫర్
17th and last Mughal Emperor
పరిపాలన	28 September 1837 – 14 September 1857 (20 years 42 days)
Coronation	29 September 1837 at the Red Fort, Delhi,
పూర్వాధికారి	Akbar II
ఉత్తరాధికారి	Mughal Empire abolished see Mughal pretenders British Raj
జననం	మంగళవారం , 30 షా బాన్, 1189 ఎ.హెచ్/ 24 అక్టోబర్ 1775 ఢిల్లీ, మొఘల్ సామ్రాజ్యం
మరణం	శుక్రవరం , 14 Jumadi'-I, 1279 A.H/ 7 నవంబర్ 1862 (at 16:00 Asr Time, Rangoon Time)(aged 87 years 14 days) Yangon, British India (now in Burma)
Burial	On Death day, November 7, 1862 A.D Rangoon, British India (now in Burma)
Spouses	Ashraf Mahal Akhtar Mahal Zinat Mahal Taj Mahal
Names Abu Zafar Sirajuddin Muhammad Bahadur Shah Zafar
Dynasty	Timurid
తండ్రి	రెండవ అక్బర్
తల్లి	లాల్ బాయి
మతం	ఇస్లాం, సుఫీయిజం

బహాదుర్ షా చిత్రపటం

2వ బహాదుర్ షా మొఘల్ పరిపాలకులలో ఆఖరి వాడు. ఉర్దూ భాషా పారంగతుడు. 'జఫర్' ఇతని కలంపేరు. ఇతని ప్రథమ గురువు 'ఇబ్రాహీం జౌఖ్'. ఇతని ఆస్థానంలో ప్రముఖ కవులు ఇబ్రాహీం జౌఖ్, మిర్జా గాలిబ్. 1857 తిరుగుబాటులో ఆయన పాల్గొన్నారు. తిరుగుబాటుదారులు ఢిల్లీ చేరినప్పుడు తిరుగుబాటు సైన్యం సాధించిన భూభాగానికి అధీనునిగా, చక్రవర్తిగా బహదూర్ షా జఫర్ని ఉంచారు. అయితే చాలామంది చరిత్రకారులు బహదూర్ షా జఫర్ తన ఇష్టపూర్వకంగా కాక, తిరుగుబాటు నాయకుల చేతిలో ఒక కీలుబొమ్మ రాజుగా ఉన్నారని పేర్కొన్నారు. ఆ రీత్యా ప్రథమ స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో అతను పాలుపంచుకన్నది ప్రత్యక్షం కాదని పరోక్షమేనని పేర్కొన్నారు. ఐతే మరికొందరు చరిత్రకారుల దృష్టిలో మాత్రం ఆయన తిరుగుబాటు నాయకుల్లో ఒకరు, భారతపోరాట వీరుల్లో ఒకనిగా గుర్తింపు పొందారు.

బహదూర్ షా జఫర్ చక్రవర్తిని ఖైదు చేసి ఢిల్లీకోటను ఆంగ్లేయులు పట్టుకున్నాకా అక్కడ వారికి దొరికిన అమూల్యమైన వస్తుజాలంలో చిత్రవిచిత్రమైన సామాన్లు కనబడినవి. అందులో అపూర్వమైన శిలానిర్మితమైన పాత్రలు పూర్వకాలపునాటివి ఎన్నో ఉన్నాయి. 1739లో నాదిర్షా చరిత్రలో కనీవినీ ఎరుగనంత అపురూపమైన సంపదను, ఆపైన 1756-57లో ఆఫ్ఘాన్ పాలకుడు అహ్మద్ షా అబ్దాలీ మిగిలిన కొంత సంపదను దోచుకుపోయినాకా కూడా ఆ మాత్రం వస్తుజాలం దొరికిందంటే మొఘల్ సామ్రాజ్య ఉచ్ఛస్థితిలో ఎంత వైభవం అనుభవించిందో అర్థంచేసుకోవచ్చు.

మతం

A panorama showing the imperial procession to celebrate the feast of the Eid ul-Fitr, with the emperor on the elephant to the left and his sons to the right (24 October 1843)

బహదూర్‌షా జఫర్ ఒక సుఫీ భక్తుడు. జాఫర్ స్వయంగా సుఫీగా గౌరవించబడ్డాడు. విశ్వనీయమైన " ఢిల్లీ ఉర్దూ అక్బార్ " వార్తాపత్రిక ఆయనను ఆకాలానికి చెందిన ముఖ్యమైన సన్యాసులలో ఆయన ఒకరని వర్ణించింది. అది మతపరమైన న్యాసంస్థానం అంగీకారం పొందింది. ఆయన పట్టాభిషేకానికి ముందు తన యవ్చనకాలంలో బీద పండితుడిలా కనిపించే వాడు. ఇది చక్కగా దుస్తులు ధరించే తనసోదరులలో (మిర్జా జహంగీర్, సలీం మరియు బాబర్) ఆయనకు ప్రత్యేకతగా చూపేది. 1828లో జఫర్ 53 వయసులో ఆయన సింగాసనానికి వారసుడుగా ప్రకటించబడ్డాడు. విలియం డాల్రింపుల్ ఆయన " పేద కరణం లేక ఉపాధ్యాయుడి కనిపించే వాడని " అభిప్రాయపడ్డాడు.

కవిగా మరియు సూఫీగా జాఫర్ లోతైన సుఫీ ఉపన్యాసలలోని సూక్ష్మాలను జీర్ణించుకున్నాడు. అదే సమయం ఆయనకు సూఫీయిజం అద్భుతాలను గురించిన సందేహాలు ఉండేవి. సార్వభౌమత్వం మరియు సూఫీపీర్‌గా ఆయన ఆధ్యాత్మికశక్తులు ఉన్న వ్యక్తిగా పరిగణించబడ్డాడు. . ఒక సారి ఆయన అనుయాయులలో ఒకరు పాముకాటుకు గురైయ్యారు. ఆయనను బాగుచేయడానికి జాఫర్ " పాము రాయి ముద్ర"ను మరియు ఆయన శ్వాసను వసిలిన జలాన్ని పంపి జలాన్ని పాముకాటుకు గురైన వ్యక్తితో త్రాగించనని పంపాడు.

చక్రభర్తికి తావీజు (తయత్తు) లేక్ రక్ష రేఖులు పట్ల బలీయమైన విశ్వాసం ఉండేది. ప్రత్యేకంగా తన మూలశంఖ మరియు అత్యంత బాధ వేదన కలిగించే వాపులకు వ్యాధికి తావీజు ఉపశాంతి నిచ్చేదని విశ్వసించే వాడు. . తాను వ్యాధితో బాధపడుతున్న సమయంలో సూఫీ పీర్లను పిలపించి వారితో తన భార్యలలో కొందరు తావీజు విధానాన్ని శంకిస్తున్నారని కనుక వ్యాధి నివారణకు మరేదైనా చేయమని కోరాడు. వారు చక్రవర్తికి సమాధానమిస్తూ మంత్రించిన జలాన్ని ఇచ్చి దానిని త్రాగి ఉపశాంతి పొందమని చెప్పారు. ఆయనను ఎప్పుడూ హిందూ జ్యోతిష్కులు, పీర్లు, మాంత్రీకులు కలుసుకుంటూ ఉండేవారు. వారి సలహా మీద ఆయన కొందరు చేతబడి చేసేవారిని ఖైదుచేయించాడు.అయన తరచుగా దున్నపోతులను, ఒంటెలను బలి ఇప్పించేవాడు. అలాగే గుడ్లను పూడ్చిపెట్టడం వంటి క్రతువులను చేసేవాడు. అదనంగా జ్యోతిష ఫలితాలను ఇచ్చే ఉంగరాలను ధరించేవాడు. కొంత మంది సలహాను అనుసరించి ఆయన పేదవారికి పశువులను దానం ఇచ్చేవాడు. సుఫీ మందిరాలకు ఏనుగులను మరియు ఖాదింలకు గుర్రాలను దానం చేసాడు. జాఫర్ ప్రత్యేకంగా హిందూయిజం మరియు ఇస్లాం మతసారం ఒకటేనని అభిప్రాయపడ్డాడు. ఈ మిశ్రిత మతసిద్ధంతం ముఘల్ చక్రవర్తి సభలో ప్రవేశపెట్టబడి పోషించబడింది.ఇది హిందూ మరొయు ముస్లిం మిశ్రిత సంస్కృతికి నాంది అయింది.

కుటుంబం మరియు వంశం

Purported photograph of Zinat Mahal Begum, his consort

Sons of Bahadur Shah. On the left is Jawan Bakht, and on the right is Mirza Shah Abbas.

Bahadur Shah Zafar is known to have had four wives. His wives were:

• బేగం అక్తర్ మహల్
• బేగం జీనత్ మహల్
• బేగం తాజ్ మహల్

అతని చట్టబద్ధమైన కుమారులు :

• మీర్జా దారా భక్త్ మిరంషాహ్ (1790-1849)
• మీర్జా షా రుక్
• మీర్జా ఫతహ్-ఉల్-ముల్క్ బహదూర్ (మిర్జా ఫఖృ అని పిలువబడ్డాడు) (1816-1856)
• మీర్జా మొఘల్ (1817- 22 1857 సెప్టెంబర్)
• మీర్జా ఖిజర్ సుల్తాన్ (18 ?? - 22 1857 సెప్టెంబర్)
• మీర్జా జవాన్ భక్త్ (మొఘల్)
• మీర్కా క్వైష్
• మీర్జా షా అబ్బాస్ (1845-1910)
• అతని చట్టబద్ధమైన కుమార్తెలు ఉన్నాయి:
• రబేయా బేగం
• బేగం ఫాతిమా సుల్తాన్
• కుల్సం జమాని బేగం
• రౌనాఖ్ జమాని బేగం (బహుశా ఒక మనుమరాలు, 1930 ఏప్రిల్ 30 మరణించాడు)

మరణం

1862లో తన 87వ సంవత్సరంలో ఆయన బలహీన పడ్డాడు. 1862 ఆయన ఆరోగ్యస్థితి క్షీణదశకు చేరుకుంది. బ్రిటిష్ కమీషనర్ హె.ఎన్. డేవిస్ " జాఫర్ జివితం అస్థిరంగా గడిచింది " అని వ్యాఖ్యానించాడు. తరువాత ఆయన నవంబర్ 3 వరకు పడకలో ఉన్నాడు.. డేవిస్ 6న ఆయనకు గొంతు పక్షవాతం వచ్చింది. తరువాత చక్రవర్తి అంతిమ క్రొయలకు సన్నాహాలు ఆరంభించారు. జాఫర్ ఆవరణంలో ఆయనను సమాధిచేయడానికి సన్నాహాలు చేయబడ్డాయి. 1862 నవంబర్ 7 శుక్రవారం ఉదయం 5 గంటలకు చివరి మొఘల్ చక్రవర్తి జాఫర్ తుదిశ్వాశను వదిలాడు. అదేరోజు సాయంకాలం 4 గంటలకు జాఫర్ భౌతికకాయం సమాధి చేయబడింది.

ఇవీ చూడండి

• మొఘల్ వంశం
• 1857 సిపాయిల తిరుగుబాటు
• మిర్జా
• ఉర్దూ కవిత్వం
• భారతీయ సామ్రాజ్యం
• ఉర్దూ కవుల జాబితా
• The Golden Tradition: An Anthology of Urdu Poetry, Ahmed Ali, pp. 207–211; Columbia University Press, 1973/ OUP, 1991
• Twilight in Delhi, Ahmed Ali, The Hogarth Press, 1940/ OUP, 1966, 1984/ New Directions Inc., N.Y., 1994/ Rupa, 2007