Pumunta sa nilalaman

Kasakistan: Pagkakaiba sa mga binago

baguhin ang mga link
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Browse history interactively
← Nakaraang pagkakaiba
Nilalaman na inalis Nilalaman na idinagdag
VisualWikitext
Mtarch11 (usapan | ambag)
240 edit
m Long-term abuse
Tatak: Rollback
Glennznl (usapan | ambag)
20,307 edit
Kinansela ang pagbabagong 2025294 ni 95.105.124.207 (Usapan)
Tatak: Undo
 
(hindi ipinakita ang isang agarang pagbabago ng isang tagagamit)
Linya 1: Linya 1:
{{Infobox country
{{Infobox country
| conventional_long_name = Republika ng Kasakistan
|native_name = Қазақстан Республикасы<br />''Qazaqstan Respublïkası''<br />Республика Казахстан<br />''Respublika Kazakhstan''
|conventional_long_name = Republika ng Kasakistan
| common_name = Kasakistan
| native_name = {{ubl|{{native name|kk|Қазақстан Республикасы|italics=off}}|{{smaller|{{lang|kk-Latn|Qazaqstan Respublikasy}}}}|{{native name|ru|Республика Казахстан|italics=off}}|{{smaller|{{transliteration|ru|Respublika Kazakhstan}}}}}}
|common_name = Kasakistan
| image_flag = Flag of Kazakhstan.svg
|national_motto =
| flag_width = 135px
|image_flag = Flag of Kazakhstan.svg
|image_coat =Coat_of_arms_of_Kazakhstan.svg
| image_coat = Emblem of Kazakhstan latin.svg
| symbol_width = 69px
|image_map = Kazakhstan (orthographic projection).svg
| symbol_type = Emblema
|national_anthem = [[Meniń Qazaqstanym|Менің Қазақстаным]]<br />{{transl|kk|Meniń Qazaqstanym}}<br />{{small|"My Kazakhstan"}}<br /><center>[[File:Kazakhstan (instrumental).oga]]</center>
| anthem = {{lang|kk|Менің Қазақстаным|italics=off|nolink=yes}}<br />{{transl|kk|[[Menıñ Qazaqstanym]]}}<br />"Aking Kasakistan"{{parabr}}{{center|[[File:Kazakhstan National Anthem 2012.ogg]]}}
|official_languages = [[Wikang Kasaho|Kasaho]], [[Wikang Ruso|Ruso]]
| image_map = Kazakhstan (orthographic projection).svg
|capital = [[Nur-Sultan]]
| map_caption = Lokasyon ng Republika ng Kasakistan ('''lunti''').
|largest_city = [[Almaty]]
| capital = [[Astana]]<br />{{Coord|51|10|N|71|26|E|type:city}}
|government_type = [[Republika]]
| largest_city = [[Almaty]]<br />{{Coord|43|16|39|N|76|53|45|E|type:city}}
|leader_title1 = [[Pangulo ng Kazakhstan|Pangulo]]
| official_languages = [[Wikang Kasaho|Kasaho]]<br/>[[Wikang Ruso|Ruso]] (ko-opisyal)
|leader_title2 = [[Punong Ministro ng Kazakhstan|Punong Ministro]]
|leader_name1 = {{#statements:P35}}
| demonym = [[#Demograpiya|Kasaho{{*}}Kasako]]
| government_type = {{nowrap|[[Unitaryong]] [[republikang]]}} [[semi-presidensyal]]
|leader_name2 = {{#statements:P6}}
| leader_title1 = [[Pangulo ng Kasakistan|Pangulo]]
|area_rank = 9th
| leader_name1 = [[Kassym-Jomart Tokayev]]
|area_km2 = 2724900
| leader_title2 = [[Punong Ministro ng Kasakistan|Punong Ministro]]
|area_sq_mi = 1052085<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
| leader_name2 = [[Alihan Smaiylov]]
|percent_water = 1.7%
| legislature = [[Parlamento ng Kasakistan|Parlamento]]
|population_estimate = 15,300,000
| upper_house = [[Senado ng Kasakistan|Senado]]
|population_estimate_year = 2006
| lower_house = [[Asembleya ng Kasakistan|Asembleya]]
|population_estimate_rank = 62nd
| sovereignty_type = [[Kasaysayan ng Kasakistan|Kasakistan]]
|population_census =
| established_event1 = [[Kazakh Khanate]]
|population_census_year =
| established_date1 = 1465
|population_density_km2 = 5.4
| established_event2 = [[Alash Autonomy]]
|population_density_sq_mi =14.0 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
| established_date2 = 13 December 1917
|population_density_rank = 215th
| established_event3 = [[Kirghiz Autonomous Socialist Soviet Republic (1920–25)|Kirghiz ASSR]]
|GDP_PPP_year= 2005
| established_date3 = 26 August 1920
|GDP_PPP = $125.5 billion
| established_event4 = [[Kazakh Autonomous Socialist Soviet Republic|Kazakh ASSR]]
|GDP_PPP_rank = 56th
| established_date4 = {{nowrap|19 June 1925}}
|GDP_PPP_per_capita = $8,318
| established_event5 = [[Kazakh Soviet Socialist Republic|Kazakh SSR]]
|GDP_PPP_per_capita_rank = 70th
| established_date5 = 5 December 1936
|sovereignty_type = [[Independence]]
| established_event6 = Declaration of Sovereignty
|sovereignty_note = Mula sa [[Unyong Sobyet]]
| established_date6 = 25 October 1990
|established_event1 = [[History of Kazakhstan#Sovereignty and Independence|Declared]]
| established_event7 = Reconstituted as the Republic of Kazakhstan
|established_event2 = Finalized
|established_date1 = 16 Disyembre 1991
| established_date7 = 10 December 1991
| established_event8 = Independence from [[Soviet Union|USSR]]
|established_date2 = 25 Disyembre 1991
| established_date8 = 16 December 1991
|HDI_year = 2003
| established_event9 = [[Alma-Ata Protocol|CIS Accession]]
|HDI = 0.761
| established_date9 = 21 December 1991
|HDI_rank = 80th
| established_event10 = [[Dissolution of the Soviet Union|Recognised]]
|currency = [[Kazakhstani tenge|Tenge]]
| established_date10 = {{nowrap|26 December 1991}}
|currency_code = KZT
| established_event11 = [[United Nations Security Council Resolution 732|Admitted to the]] [[United Nations|UN]]
|time_zone =
| established_date11 = 2 March 1992
|utc_offset = +5 to +6
| established_event12 = {{nowrap|[[Constitution of Kazakhstan|Current constitution]]}}
|time_zone_DST =
| established_date12 = 30 August 1995
|utc_offset_DST = +5 to +6
| area_km2 = 2,724,900
|cctld = [[.kz]]
| area_rank = ika-9
|calling_code = 7
| area_sq_mi = 1,052,085 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|footnotes =
| percent_water = 1.7
| population_estimate = {{Increase}} 19,122,423
| population_estimate_year = 2022
| population_estimate_rank = ika-64
| population_density_km2 = 7
| population_density_sq_mi = 18
| population_density_rank = ika-236
| GDP_PPP = {{increase}} $569.813&nbsp;bilyon
| GDP_PPP_year = 2020
| GDP_PPP_rank = ika-41
| GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $30,178
| GDP_PPP_per_capita_rank = ika-53
| GDP_nominal = {{increase}} $179.332&nbsp;bilyon
| GDP_nominal_year = 2020
| GDP_nominal_rank = ika-55
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $9,686
| GDP_nominal_per_capita_rank = ika-69
| Gini = 27.5 <!--number only-->
| Gini_year = 2017
| Gini_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI = 0.825 <!--number only-->
| HDI_year = 2019<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_rank = ika-51
| currency = [[Kazakhstani tenge|Tenge]] (₸)
| currency_code = KZT
| time_zone = [[Time in Kazakhstan|West{{\}}East]]
| utc_offset = [[UTC+05:00|+5]]{{\}}[[UTC+06:00|+6]]
| time_zone_DST =
| date_format = yyyy.dd.mm<br/>dd.mm.yyyy (Ruso)
| drives_on = kanan
| calling_code = +7-6xx, +7-7xx
| cctld = {{unbulleted list |[[.kz]] |[[.қаз]]}}
}}
}}


Ang '''Kasakistan''' ([[Wikang Kasaho|Kasaho]]: {{lang|kk|Қазақстан}}, <small>tr.</small> ''Qazaqstan''), opisyal na '''Republika ng Kasakistan''', ay bansang transkontinental na pangunahing matatagpuan sa [[Gitnang Asya]] at bahagya sa [[Silangang Europa]]. Hinahangganan ito ng [[Rusya]] sa hilaga at kanluran, [[Tsina]] sa silangan, [[Usbekistan]] sa timog, [[Kirgistan]] sa timog-silangan, at [[Turkmenistan]] sa timog-kanluran; mayroon din ito ng baybayin sa [[Dagat Kaspiyo]]. Sumasaklaw ng mahigit 2,724,900 km<sup>2</sup> at may 19 milyong residente, ito ang ikasiyam na pinakamalaking bansa sa mundo ngunit isa sa may pinakamababang pampopulasyong densidad, na mas mababa sa 6 na tao bawat kilometrong kuwadrado. Ang kabisera nito'y [[Astana]] at ang pinakamalaking lungsod nito'y [[Alma Ata]].
Ang '''Kasakistan''' (<small>bigkas: </small>/ka•zaks•tán/;<ref group="*">maari ring isulat ang bigkas na /ka.•zëk•stá.n/, ang /ë/ ay ''[[:en:schwa|schwa]]'', ang /a./ ay [[:en:long vowel|mahabang pagbigkas]] ng /a/</ref> [[Wikang Kasaho|Kasaho]]: Қазақстан, ''Qazaqstan''; [[Wikang Ruso|Ruso]]: Казахстан), na opisyal na tinutukoy na '''Republika ng Kasakistan''' ay isang transkontinental na bansa sa [[Gitnang Asya]]. Sa sukat nitong 2,727,300 kilometro kuwadrado, na higit pa sa lawak ng [[Kanlurang Europa]], ito ang ika-9 na bansa na may pinakamalaking lupain at pinakamalaki naman sa mga bansang looban o lubos na napapalibutan ng kalupaan ang mga hangganan.<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kz |title=Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (ASRK). 2005. Main Demographic Indicators |publisher=Stat.kz |date= |accessdate=2010-06-01|language=Ingles}}</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Kazakhstan] United States Central Intelligence Agency (CIA). 2007. "Kazakhstan" in The World Factbook. {{in lang|en}}</ref> Kahangganan nito, mula hilaga paikot sa kanan, ang [[Russia]], [[China]], [[Kyrgyzstan]], [[Uzbekistan]] at [[Turkmenistan]], at malaking bahagi naman ng baybayin ng [[Dagat Caspian]] ang nasa sa timog-kanluran nito. Kahit hindi nito kahangganan ang [[Mongolia]], may layong 38 kilometro lamang ito mula ang dulong silangan ng Kazakhstan. Binubuo ng mga [[kapatagan]], [[kaparangan]], [[taiga]], [[kanyon]], [[burol]], [[sabangan]] at mga kabundukang may [[niyebe]] sa tuktok, hanggang sa mga [[disyerto]] ang lupain ng bansa. Sa populasyong nitong 16.6 milyong katao,<ref>{{cite web |author= |url=http://www.eng.stat.kz/news/Pages/n1_12_11_10.aspx |title=Census2010 |publisher=Stat.kz |date= |accessdate=2010-06-01 |language=Ingles |archive-date=2011-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110722142449/http://www.eng.stat.kz/news/Pages/n1_12_11_10.aspx |url-status=dead }}</ref> ang Kasakistan ay ang ika-62 may pinakamalaking populasyon sa mundo, ngunit 6 na katao lang ang naninirahan sa bawat kilometro kuwadrado ng bansa. Ang kabisera nito ay inilipat noong 1998 sa [[Nur-Sultan]] (dating Astana hanggang Marso 2019) mula sa [[Almaty]], ang pinakamataong lungsod ng bansa.


Sa malaking bahagi ng moderno nitong kasaysayan, iba't-ibang tribong lagalag ang nanirahan sa teritoryong nasasakupan ng Kazakhstan. Noong ika-16 na siglo, nanaig ang mga [[Kazakh]] bilang isang natatanging pangkat, na nahahati sa tatlong [[Juz]]. Nagsimulang dumating ang mga [[Russian]] sa mga [[kaparangan ng Kazakhstan|kaparangan ng]] Kasakistan noong ika-18 siglo, at noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo ang kabuuan ng bansa ay naging bahagi na ng [[Imperyong Russian]]. Pagkaraan ng [[Himagsikang Ruso noong 1917|Rebolusyon sa Russia]] noong 1917 at ang sumunod pang [[Russian Civil War|digmaang-sibil]], ilang-ulit na isinaayos ang teritoryo ng Kasakistan bago ito naging [[Kazakh Soviet Socialist Republic]] noong 1936, na bahagi ng [[USSR]].
Sa malaking bahagi ng moderno nitong kasaysayan, iba't-ibang tribong lagalag ang nanirahan sa teritoryong nasasakupan ng Kazakhstan. Noong ika-16 na siglo, nanaig ang mga [[Kazakh]] bilang isang natatanging pangkat, na nahahati sa tatlong [[Juz]]. Nagsimulang dumating ang mga [[Russian]] sa mga [[kaparangan ng Kazakhstan|kaparangan ng]] Kasakistan noong ika-18 siglo, at noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo ang kabuuan ng bansa ay naging bahagi na ng [[Imperyong Ruso]]. Pagkaraan ng [[Himagsikang Ruso noong 1917|Rebolusyon sa Russia]] noong 1917 at ang sumunod pang [[Russian Civil War|digmaang-sibil]], ilang-ulit na isinaayos ang teritoryo ng Kasakistan bago ito naging [[Kazakh Soviet Socialist Republic]] noong 1936, na bahagi ng [[USSR]].


Ang Kasakistan ang huli sa mga republikang Sobyet na nagpahayag ng kasarinlan nito noong 16 Disyembre 1991. Si [[Nursultan Nazarbayev]] ang lider nito noong kapanuhunan ng [[komunismo]], ang naging una at hanggang sa ngayo'y [[Pangulo ng Kazakhstan|pangulo]] ng bansa. Pinananatili ni Nazarbayev ang mahigpit na kontrol sa politika ng bansa. Mula noong kasarinlan, nagsulong ang Kasakistan ng balanseng [[polisiyang panlabas]] at nagsasagawa ng paraan upang mapaunlad ang ekonomiya, lalo na ang industriya ng [[hydrocarbon]].<ref>[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1539999,00.html Zarakhovich, Yuri. "Kazakhstan Comes on Strong."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100903191013/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1539999,00.html |date=2010-09-03 }} ''Time.com'' Web. 24 Dis. 2011. {{in lang|en}}</ref> Matapos ang panahong Sobyet, nakakitaan ng aktibong pakikilahok ang bansa sa mga samahang internasyonal, kasama na rito ang [[United Nations]], [[Euro-Atlantic Partnership Council]], [[Commonwealth of Independent States]] at [[Shanghai Cooperation Organisation]]. Isa ang Kasakistan sa anim na mga bansang dating bahagi ng USSR na may ugnayan sa [[NATO]] na nagpapatupad ng [[Individual Partnership Action Plan]].
Ang Kasakistan ang huli sa mga republikang Sobyet na nagpahayag ng [[kasarinlan]] nito noong 16 Disyembre 1991. Si [[Nursultan Nazarbayev]] ang lider nito noong kapanuhunan ng [[komunismo]], ang naging una at hanggang sa ngayo'y [[Pangulo ng Kazakhstan|pangulo]] ng bansa. Pinananatili ni Nazarbayev ang mahigpit na kontrol sa politika ng bansa. Mula noong kasarinlan, nagsulong ang Kasakistan ng balanseng [[polisiyang panlabas]] at nagsasagawa ng paraan upang mapaunlad ang ekonomiya, lalo na ang industriya ng [[hydrocarbon]].<ref>[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1539999,00.html Zarakhovich, Yuri. "Kazakhstan Comes on Strong."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100903191013/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1539999,00.html |date=2010-09-03 }} ''Time.com'' Web. 24 Dis. 2011. {{in lang|en}}</ref> Matapos ang panahong Sobyet, nakakitaan ng aktibong pakikilahok ang bansa sa mga samahang internasyonal, kasama na rito ang [[United Nations]], [[Euro-Atlantic Partnership Council]], [[Commonwealth of Independent States]] at [[Shanghai Cooperation Organisation]]. Isa ang Kasakistan sa anim na mga bansang dating bahagi ng USSR na may ugnayan sa [[NATO]] na nagpapatupad ng [[Individual Partnership Action Plan]].


Dahil na rin sa malawakang pagpapatapon sa Kasakistan ng iba't-ibang grupong etniko noong pamumuno ni [[Joseph Stalin|Stalin]], naghalo-halo ang iba't-ibang kultura at etniko sa bansa. Ang 16.6 milyong populasyon nito ay may 131 etnisidad, kasama rito ang [[Kazakh]], [[Russian]], [[Uyghur]], [[Ukrainian]], [[Uzbek]], [[Tatar]], at [[German]]. Nasa 63 porsiyento ng populasyon ang Kazakh.<ref name="Census2009">{{cite web|title=Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|publisher=Republic of Kazakhstan Statistical Agency|accessdate=10 December 2010|language=Russian|archive-date=23 Hulyo 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110723084204/http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|url-status=dead}}</ref> Pinahihintulutan sa Kasakistan ang kalayaan sa pananampalataya at maraming relihiyon ang matatagpuan sa bansa. [[Islam]] ang pangunahing panampalataya sa Kasakistan ng 70 porsiyento ng mamamayan nito, habang malaking bahagi naman ng natitira ay [[Kristiyanismo]]. Ang [[wikang Kasaho]] ay ang [[wikang pambansa]], samantala opisyal na wika rin ang [[Wikang Ruso|Ruso]] na kapantay ng Kasaho sa mga pampublikong institusyon.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Kazakhstan] [http://www.kazakhstan.orexca.com/kazakhstan_constitution.shtml The constitution of Kazakhstan] [http://www.constcouncil.kz/eng/norpb/constrk/ CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071020060732/http://www.constcouncil.kz/eng/norpb/constrk/ |date=2007-10-20 }} CIA, The Word Factbook The constitution of Kazakhstan: 1. The state language of the Republic of Kazakhstan shall be the Kazakh language. 2. In state institutions and local self-administrative bodies the Russian language shall be officially used on equal grounds along with the Kazakh language. {{in lang|en}}</ref>
Dahil na rin sa malawakang pagpapatapon sa Kasakistan ng iba't-ibang grupong etniko noong pamumuno ni [[Joseph Stalin|Stalin]], naghalo-halo ang iba't-ibang kultura at etniko sa bansa. Ang 16.6 milyong populasyon nito ay may 131 etnisidad, kasama rito ang [[Kazakh]], [[Russian]], [[Uyghur]], [[Ukrainian]], [[Uzbek]], [[Tatar]], at [[German]]. Nasa 63 porsiyento ng populasyon ang Kazakh.<ref name="Census2009">{{cite web|title=Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|publisher=Republic of Kazakhstan Statistical Agency|accessdate=10 December 2010|language=Russian|archive-date=23 Hulyo 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110723084204/http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|url-status=dead}}</ref> Pinahihintulutan sa Kasakistan ang kalayaan sa pananampalataya at maraming relihiyon ang matatagpuan sa bansa. [[Islam]] ang pangunahing panampalataya sa Kasakistan ng 70 porsiyento ng mamamayan nito, habang malaking bahagi naman ng natitira ay [[Kristiyanismo]]. Ang [[wikang Kasaho]] ay ang [[wikang pambansa]], samantala opisyal na wika rin ang [[Wikang Ruso|Ruso]] na kapantay ng Kasaho sa mga pampublikong institusyon.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Kazakhstan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200529075040/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html |date=2020-05-29 }} [http://www.kazakhstan.orexca.com/kazakhstan_constitution.shtml The constitution of Kazakhstan] [http://www.constcouncil.kz/eng/norpb/constrk/ CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071020060732/http://www.constcouncil.kz/eng/norpb/constrk/ |date=2007-10-20 }} CIA, The Word Factbook The constitution of Kazakhstan: 1. The state language of the Republic of Kazakhstan shall be the Kazakh language. 2. In state institutions and local self-administrative bodies the Russian language shall be officially used on equal grounds along with the Kazakh language. {{in lang|en}}</ref>


{{English2|Kazakhstan}}
{{English2|Kazakhstan}}
Linya 69: Linya 102:
{{reflist|group="*"}}
{{reflist|group="*"}}


== Sanggunian ==
== Mga sanggunian ==
{{reflist}}
{{reflist}}


Linya 78: Linya 111:


[[Kategorya:Kazakhstan|*]]
[[Kategorya:Kazakhstan|*]]
[[Kategorya:Mga bansa sa Asya]]
[[Kategorya:Mga bansa sa Europa]]
[[Kategorya:Mga bansa sa Europa]]

Kasalukuyang pagbabago noong 22:00, 10 Agosto 2024

Republika ng Kasakistan
  • Қазақстан Республикасы (Kasaho)
  • Qazaqstan Respublikasy
  • Республика Казахстан (Ruso)
  • Respublika Kazakhstan
Awitin: Менің Қазақстаным
Menıñ Qazaqstanym
"Aking Kasakistan"
Lokasyon ng Republika ng Kasakistan (lunti).
Lokasyon ng Republika ng Kasakistan (lunti).
KabiseraAstana
51°10′N 71°26′E / 51.167°N 71.433°E / 51.167; 71.433
Pinakamalaking lungsodAlmaty
43°16′39″N 76°53′45″E / 43.27750°N 76.89583°E / 43.27750; 76.89583
Wikang opisyalKasaho
Ruso (ko-opisyal)
KatawaganKasaho • Kasako
PamahalaanUnitaryong republikang semi-presidensyal
• Pangulo
Kassym-Jomart Tokayev
Alihan Smaiylov
LehislaturaParlamento
• Mataas na Kapulungan
Senado
• Mababang Kapulungan
Asembleya
Kasakistan
1465
13 December 1917
26 August 1920
19 June 1925
5 December 1936
• Declaration of Sovereignty
25 October 1990
• Reconstituted as the Republic of Kazakhstan
10 December 1991
• Independence from USSR
16 December 1991
21 December 1991
26 December 1991
2 March 1992
30 August 1995
Lawak
• Kabuuan
2,724,900 km2 (1,052,100 mi kuw) (ika-9)
• Katubigan (%)
1.7
Populasyon
• Pagtataya sa 2022
Increase 19,122,423 (ika-64)
• Densidad
7/km2 (18.1/mi kuw) (ika-236)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2020
• Kabuuan
Increase $569.813 bilyon (ika-41)
• Bawat kapita
Increase $30,178 (ika-53)
KDP (nominal)Pagtataya sa 2020
• Kabuuan
Increase $179.332 bilyon (ika-55)
• Bawat kapita
Increase $9,686 (ika-69)
Gini (2017)27.5
mababa
TKP (2019)Increase 0.825
napakataas · ika-51
SalapiTenge (₸) (KZT)
Sona ng orasUTC+5 / +6 (West / East)
Ayos ng petsayyyy.dd.mm
dd.mm.yyyy (Ruso)
Gilid ng pagmamanehokanan
Kodigong pantelepono+7-6xx, +7-7xx
Internet TLD

Ang Kasakistan (Kasaho: Қазақстан, tr. Qazaqstan), opisyal na Republika ng Kasakistan, ay bansang transkontinental na pangunahing matatagpuan sa Gitnang Asya at bahagya sa Silangang Europa. Hinahangganan ito ng Rusya sa hilaga at kanluran, Tsina sa silangan, Usbekistan sa timog, Kirgistan sa timog-silangan, at Turkmenistan sa timog-kanluran; mayroon din ito ng baybayin sa Dagat Kaspiyo. Sumasaklaw ng mahigit 2,724,900 km2 at may 19 milyong residente, ito ang ikasiyam na pinakamalaking bansa sa mundo ngunit isa sa may pinakamababang pampopulasyong densidad, na mas mababa sa 6 na tao bawat kilometrong kuwadrado. Ang kabisera nito'y Astana at ang pinakamalaking lungsod nito'y Alma Ata.

Sa malaking bahagi ng moderno nitong kasaysayan, iba't-ibang tribong lagalag ang nanirahan sa teritoryong nasasakupan ng Kazakhstan. Noong ika-16 na siglo, nanaig ang mga Kazakh bilang isang natatanging pangkat, na nahahati sa tatlong Juz. Nagsimulang dumating ang mga Russian sa mga kaparangan ng Kasakistan noong ika-18 siglo, at noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo ang kabuuan ng bansa ay naging bahagi na ng Imperyong Ruso. Pagkaraan ng Rebolusyon sa Russia noong 1917 at ang sumunod pang digmaang-sibil, ilang-ulit na isinaayos ang teritoryo ng Kasakistan bago ito naging Kazakh Soviet Socialist Republic noong 1936, na bahagi ng USSR.

Ang Kasakistan ang huli sa mga republikang Sobyet na nagpahayag ng kasarinlan nito noong 16 Disyembre 1991. Si Nursultan Nazarbayev ang lider nito noong kapanuhunan ng komunismo, ang naging una at hanggang sa ngayo'y pangulo ng bansa. Pinananatili ni Nazarbayev ang mahigpit na kontrol sa politika ng bansa. Mula noong kasarinlan, nagsulong ang Kasakistan ng balanseng polisiyang panlabas at nagsasagawa ng paraan upang mapaunlad ang ekonomiya, lalo na ang industriya ng hydrocarbon.[1] Matapos ang panahong Sobyet, nakakitaan ng aktibong pakikilahok ang bansa sa mga samahang internasyonal, kasama na rito ang United Nations, Euro-Atlantic Partnership Council, Commonwealth of Independent States at Shanghai Cooperation Organisation. Isa ang Kasakistan sa anim na mga bansang dating bahagi ng USSR na may ugnayan sa NATO na nagpapatupad ng Individual Partnership Action Plan.

Dahil na rin sa malawakang pagpapatapon sa Kasakistan ng iba't-ibang grupong etniko noong pamumuno ni Stalin, naghalo-halo ang iba't-ibang kultura at etniko sa bansa. Ang 16.6 milyong populasyon nito ay may 131 etnisidad, kasama rito ang Kazakh, Russian, Uyghur, Ukrainian, Uzbek, Tatar, at German. Nasa 63 porsiyento ng populasyon ang Kazakh.[2] Pinahihintulutan sa Kasakistan ang kalayaan sa pananampalataya at maraming relihiyon ang matatagpuan sa bansa. Islam ang pangunahing panampalataya sa Kasakistan ng 70 porsiyento ng mamamayan nito, habang malaking bahagi naman ng natitira ay Kristiyanismo. Ang wikang Kasaho ay ang wikang pambansa, samantala opisyal na wika rin ang Ruso na kapantay ng Kasaho sa mga pampublikong institusyon.[3]

Mga teritoryong pampangasiwaan

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. Astana
  2. Almaty

Talababa

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Zarakhovich, Yuri. "Kazakhstan Comes on Strong." Naka-arkibo 2010-09-03 sa Wayback Machine. Time.com Web. 24 Dis. 2011. (sa Ingles)
  2. ↑ "Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)" (PDF) (sa wikang Ruso). Republic of Kazakhstan Statistical Agency. Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 23 Hulyo 2011. Nakuha noong 10 Disyembre 2010.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ Kazakhstan Naka-arkibo 2020-05-29 sa Wayback Machine. The constitution of Kazakhstan CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN Naka-arkibo 2007-10-20 sa Wayback Machine. CIA, The Word Factbook The constitution of Kazakhstan: 1. The state language of the Republic of Kazakhstan shall be the Kazakh language. 2. In state institutions and local self-administrative bodies the Russian language shall be officially used on equal grounds along with the Kazakh language. (sa Ingles)

 CIS

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kasakistan&oldid=2126034"