Pransiya

Republikang Pranses République française (Pranses)
Watawat ng Pransiya Watawat Eskudo
Salawikain: Liberté, égalité, fraternité "Kalayaan, Kapantayan, Kapatiran"
Awitin: La Marseillaise "Ang Marsellesa"
Kinaroroonan ng  Pransiya  (blue or dark green) – sa Europe  (green & dark grey) – sa the European Union  (green)
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Paris 48°51′N 2°21′E
Wikang opisyal at pambansa	Pranses
Katawagan	Pranses
Pamahalaan	Unitaryong republikang semi-presidensyal
• Pangulo	Emmanuel Macron
• Punong Ministro	Gabriel Attal
Lehislatura	Parlamento
• Mataas na Kapulungan	Senado
• Mababang Kapulungan	Pambansang Asembleya
Kasaysayan
• Imperyong Carolingio	25 Disyembre 800
• Tratado ng Verdun	10 Agosto 843
• Kaharian	3 Hulyo 987
• Sandaang Taong Digmaan	24 Mayo 1337
• Himagsikang Pranses	5 Mayo 1789
• Unang Imperyo	18 Mayo 1804
• Ika-3 Republika	4 Setyembre 1870
• Ika-4 na Republika	27 Oktubre 1946
• Ika-5 Republika	4 Oktubre 1958
Lawak
• Kabuuan	643,801 km2 (248,573 mi kuw) (42nd)
• Katubigan (%)	0.86 (2015)
• Metropolitan France (IGN)	551,695 km2 (213,011 mi kuw)
• Metropolitan France (Cadastre)	543,940.9 km2 (210,016.8 mi kuw)
Populasyon
• Pagtataya sa January 2023	68,042,591 (20th)
• Density	105.4627/km2
• Metropolitan France, estimate magmula noong January 2023	65,834,837
• Densidad	121/km2 (313.4/mi kuw) (89th)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$3.868 trilyon (10th)
• Bawat kapita	$58,765 (27th)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$3.049 trillion (7th)
• Bawat kapita	$46,315 (23th)
Gini (2022)	29.8 mababa
TKP (2021)	0.903 napakataas · 28th
Salapi	Euro (€) (EUR)Padron:Efn-ur CFP franc (XPF)Padron:Efn-ur
Sona ng oras	UTC+1 (Central European Time)
• Tag-init (DST)	UTC+2 (Central European Summer TimePadron:Efn-ur)
	Note: Various other time zones are observed in overseas France.Padron:Efn-ur Although France is in the UTC (Z) (Western European Time) zone, UTC+01:00 (Central European Time) was enforced as the standard time since 25 February 1940, upon German occupation in WW2, with a +0:50:39 offset (and +1:50:39 during DST) from Paris LMT (UTC+0:09:21).
Ayos ng petsa	dd/mm/yyyy (AD)
Gilid ng pagmamaneho	kanan
Kodigong pantelepono	+33Padron:Efn-ur
Internet TLD	.frPadron:Efn-ur
Source gives area of metropolitan France as 551,500 km2 (212,900 sq mi) and lists overseas regions separately, whose areas sum to 89,179 km2 (34,432 sq mi). Adding these give the total shown here for the entire French Republic. The World Factbook reports the total as 643,801 km2 (248,573 sq mi).

Ang Pransiya (Pranses: France), opisyal na Republikang Pranses, ay bansa na pangunahing matatagpuan sa Kanlurang Europa. Pinapaligiran ito ng Belhika at Luksemburgo sa hilaga, Alemanya sa hilagang-silangan, Bambang ng Inglatera sa hilagang-kanluran, Suwisa sa silangan, Karagatang Atlantiko sa kanluran, Espanya at Andorra sa timog-kanluran, Italya at Monaco sa timog-silangan, at Dagat Mediteraneo sa timog. Sumasaklaw ito ng lawak na 643,801 km² at tinatahanan ng mahigit 68.4 milyong mamamayan. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Paris.

Ito ay pinaliligiran sa timog ng Espanya, Andorra, Monaco at Dagat Mediterraneo, sa hilaga at kanluran ng Karagatang Atlantiko, at sa silangan ng Belhika, Luxembourg, Alemanya, Suwisa, at Italya.

Pangalan

Ang pangalang Pransiya ay hinango sa salitang Latin na Francia, na ang ibig sabihin ay "Lupain ng mga Prangko". Maraming mga teorya ang nagsasabi ng pinagmulan ng pangalan ng mga Prangko.

Pamahalaan

Ang Republikang Pranses ay isang unitaryong semi-pampanguluhan na republika na may matibay na tradisyong demokratiko. Ang konstitusyon ng Ikalimang Republka ay inaprubahan ng isang reperendum noong 28 Setyembre 1958. Ito ang lalong nagpatibay sa autoridad ng tagapagpaganap sa relasyon nito sa tagapagbatas. Ang sangay tagapagpaganap ay may dalawang pinuno: ang Pangulo ng Republika, na Pinuno ng Estado at direktang inihahalal ng mga mamamayan para sa limang-taong panunungkulan (dating pitong taon), at ang Pinuno ng Pamahalaan, na pinamumunuan ng itinalagang Punong Ministro.

Pagkakahating Pampangasiwaan

Ang 22 rehiyon at 96 na departamento ng metropolitanong Pransiya na kinabibilangan ng Corsica (Corse, ibabang kanan). Ang Paris ay pinalaki rin. (Nasa loob gawing kaliwa)

Ang Pransiya ay nahahati sa 27 rehiyong pampangasiwaan, 22 ay nasa metropolitanong Pransiya (21 ay nasa kontinental na bahagi ng metropolitanong Pransiya); ang isa ay ang teritoryong kolektibo ng Corsica, at ang lima ay mga dayuhang rehiyon. Ang mga rehiyon ay nahahati sa 101 mga departamento na may bilang (pangunahing naka-alpabeto). Ang mga bilang ay gamit sa mga kodigong postal at mga bilang ng mga plaka ng sasakyan.

Panitikan

Ang panitikang Pranses ay ang panitikan ng Pransiya o, sa pangkalahatan, ang panitikang nakasulat sa wikang Pranses, partikular na ng mga mamamayan ng Pransiya, kahit na ang manunulat ay hindi nagmula sa Pransiya. Maaari rin itong tumukoy sa panitikan isinulat ng mga taong naninirahan sa Pransiya na nagsasalita ng tradisyunal na mga wika ng Pransiya kahit na hindi wikang Pranses. May mga bansa ding bukod sa Pransiya na nagsasalita ng Pranses. Kabilang sa mga bansang ito ang Belhika, Suwesya, Canada, Senegal, Alherya, Moroko, at iba pa. Ang panitikang ganito, na isinulat ng mga mamamayan ng mga nabanggit na mga bansa ay tinaguriang panitikang Prankopono. Magmula noong 2006, ang mga manunulat ng Pranses ay nagawaran ng mas maraming mga Premyong Nobel sa Panitikan kaysa mga nobelista, mga makata, at mga tagapagsanaysay ng iba bang mga bansa. Ang Pransiya mismo ay nakahanay bilang una sa talaan ng mga Premyong Nobel sa panitikan ayon sa bansa.

Silipin din

• Unyong Europeo
• Talaan ng mga lungsod sa France