İçeriğe atla

Trinitrotoluen: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Oktanyum (mesaj | katkılar)
Devriyeler
2.353 değişiklik
k düzeltme AWB ile
20. satır: 20. satır:
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| CASNo = 118-96-7
| CASNo = 118-96-7
| UNNumber = [[0201 - 0300 UN numaraları Listesi|0209]] – ''Kuru veya < %30 suyla ıslatılmış''<br />[[0301 - 0400 UN numaraları Listesi |0388, 0389]] – ''Trinitrobenzen, hekzanitrostilben ile karışımlar''
| UNNumber = [[0201 - 0300 UN numaraları Listesi|0209]] – ''Kuru veya < %30 suyla ıslatılmış''<br />[[0301 - 0400 UN numaraları Listesi|0388, 0389]] – ''Trinitrobenzen, hekzanitrostilben ile karışımlar''
| EINECS = 204-289-6
| EINECS = 204-289-6
| PubChem = 8376
| PubChem = 8376
104. satır: 104. satır:
TNT'nin tozu cildin, tırnakların, saçın ve mukozanın sararmasına, deriye değmesi ise kaşıntılı egzama sebep olur. Nefesle veya yutma ile vücuda girmesi mide rahatsızlıklarına, zehirlenmeye, bazı kimselerdeyse böbrek ve idrar yolları hastalıklarına, hatta komaya sebep olur.
TNT'nin tozu cildin, tırnakların, saçın ve mukozanın sararmasına, deriye değmesi ise kaşıntılı egzama sebep olur. Nefesle veya yutma ile vücuda girmesi mide rahatsızlıklarına, zehirlenmeye, bazı kimselerdeyse böbrek ve idrar yolları hastalıklarına, hatta komaya sebep olur.
Birinci dünya savaşı’nda TNT ile iç içe çalışan kadın cephane işçilerinin deri renklerinin sarardığı görülmüştür. Bu işçilere, derilerinin renginden dolayı “canary girls” (kanarya kızlar) denir.<ref>http://www.bbc.co.uk/insideout/eastmidlands/series2/blast_chilwell_somme.shtml</ref>
Birinci dünya savaşı’nda TNT ile iç içe çalışan kadın cephane işçilerinin deri renklerinin sarardığı görülmüştür. Bu işçilere, derilerinin renginden dolayı “canary girls” (kanarya kızlar) denir.<ref>http://www.bbc.co.uk/insideout/eastmidlands/series2/blast_chilwell_somme.shtml</ref>



== Ayrıca bakınız ==
== Ayrıca bakınız ==
116. satır: 115. satır:


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{Reflist|35em}}
{{Kaynakça|35em}}


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
{{commons category|Trinitrotoluen}}
{{commons kategori|Trinitrotoluen}}
* [http://www.periodicvideos.com/videos/mv_dynamite.htm Dynamite and TNT] at ''[[The Periodic Table of Videos]]'' (University of Nottingham)
* [http://www.periodicvideos.com/videos/mv_dynamite.htm Dynamite and TNT] at ''[[The Periodic Table of Videos]]'' (University of Nottingham)
* [http://www.sonicbomb.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=126 free software website ''sonicbomb.com'' containing a video bank and additionally pages for discussion of nuclear device testing] Video showing detonation [Published on 2005-12-20] : [[Operation Blowdown]]
* [http://www.sonicbomb.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=126 free software website ''sonicbomb.com'' containing a video bank and additionally pages for discussion of nuclear device testing] Video showing detonation [Published on 2005-12-20] : [[Operation Blowdown]]
126. satır: 125. satır:


{{otorite kontrolü}}
{{otorite kontrolü}}



[[Kategori:İmmünotoksinler]]
[[Kategori:İmmünotoksinler]]

Sayfanın 18.25, 8 Eylül 2020 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için TNT sayfasına bakınız.
Trinitrotoluen
katı trinitrotoluen
Adlandırmalar
IUPAC adı
2,4,6-Trinitrotoluen
Diğer adlar
2,4,6-Trinitrometilbenzen
2,4,6-Trinitrotoluol
2-Metil-1,3,5-trinitrobenzen
TNT, Tolit, Trilit, Trinitrotoluol, Trinol, Tritol, Tritolol, Triton, Trotol, Trotil
Tanımlayıcılar
3D model (JSmol)
Kısaltmalar TNT
ChEMBL
ChemSpider
DrugBank
ECHA InfoCard 100.003.900 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 204-289-6
KEGG
RTECS numarası
  • XU0175000
UNII
UN numarası 0209 – Kuru veya < %30 suyla ıslatılmış
0388, 0389 – Trinitrobenzen, hekzanitrostilben ile karışımlar
  • InChI=1S/C7H5N3O6/c1-4-6(9(13)14)2-5(8(11)12)3-7(4)10(15)16/h2-3H,1H3 
    Key: SPSSULHKWOKEEL-UHFFFAOYSA-N 
  • InChI=1/C7H5N3O6/c1-4-6(9(13)14)2-5(8(11)12)3-7(4)10(15)16/h2-3H,1H3
  • InChI=1/C7H5N3O6/c1-4-2-3-5(8(11)12)7(10(15)16)6(4)9(13)14/h2-3H,1H3
    Key: FPKOPBFLPLFWAD-UHFFFAOYAR
  • Cc1c(cc(cc1[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-]
Özellikler
Kimyasal formül C7H5N3O6
Molekül kütlesi 227,13 g mol−1
Görünüm Soluk sarı katı. Gevşek "iğneler", eriyik dökümden önce pul veya priller halinde. Bir kovana dökümü yapıldıktan katı bir blok.
Yoğunluk 1.654 g/cm3
Erime noktası 80.35 °C
Kaynama noktası 240 °C (bozunur)[2]
Çözünürlük (su içinde) 0.13 g/L (20 °C)
Çözünürlük (eter, aseton, benzen, piridin içinde) çözünür
Buhar basıncı 0.0002 mmHg (20°C)[1]
Patlayıcı verileri
Şok duyarlılığı Duyarsız
Sürtünme duyarlılığı 353 N’a duyarsız
Patlama hızı 6900 m/s
REFaktörü 1.00
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS01: Patlayıcı GHS06: Zehirli GHS08: Sağlığa zararlı GHS09: Çevreye zararlı
İşaret sözcüğü TEHLİKE
Tehlike ifadeleri H201, H301, H311, H331, H373, H411
Önlem ifadeleri P210, P273, P309+P311, P370+P380, P373, P501
NFPA 704
(yangın karosu)
NFPA 704 four-colored diamondSağlık 2: Yoğun veya sürekli ancak kronik olmayan maruziyet geçici iş göremezliğe veya olası kalıcı hasara neden olabilir. Örnek: KloroformYanıcılık 4: Normal atmosferik basınç ve sıcaklıkta hızla veya tamamen buharlaşır veya havada hızla dağılır ve kolayca yanar. Alevlenme noktası 23 °C'nin altındadır (73 °F). Örnek: PropanKararsızlık 4: Normal sıcaklık ve basınçta kolayca patlama veya patlayıcı çözünme yeteneğine sahiptir. Örnek: NitrogliserinÖzel tehlikeler (beyaz): kod yok
2
4
4
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)
 795 mg/kg (sıçan, oral)
660 (fare, oral)[3]
500 mg/kg (tavşan, oral)
1850 mg/kg (kedi, oral)[3]
NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen) TWA 1.5 mg/m3 [deri][1]
REL (tavsiye edilen) TWA 0.5 mg/m3 [deri][1]
IDLH (anında tehlike) 500 mg/m3[1]
Güvenlik bilgi formu (SDS) ICSC 0967
Benzeyen bileşikler
Benzeyen bileşikler
 Pikrik asit
Hekzanitrobenzen
2,4-Dinitrotoluen
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Trinitrotoluen (TNT), veya daha özel olarak 2,4,6-trinitrotoluen, C6H2(NO2)3CH3 formülüne sahip bir kimyasal bileşiktir. Bu sarı katı bazen kimyasal sentezde bir reaktif olarak kullanılsa da, daha çok uygun kullanım özelliklerine sahip bir patlayıcı madde olarak bilinmektedir. TNT'nin patlayıcı verimi, bombaların standart karşılaştırmalı kuralı ve patlayıcıların yıkıcılığı olarak kabul edilir. Kimyada, TNT yük transfer tuzları üretmek için kullanılır.

Sentezi

TNT, üç adımda sentezlenir. İlk adımda toluen, sülfürik ve nitrik asit karışımı bir çözeltide nitrolanarak MNT (mononitrotoluen) sentezlenir. Bu çözeltideki nitrik asit nitrolama için gerekli nitro grubunu sağlarken, sülfürik asit katalizör görevi görür. MNT tekrar nitrolanıp dinitrotoluen (DNT)'e dönüştürüldükten sonra üçüncü bir nitrolama ile TNT elde edilir.

Fiziksel ve kimyasal özellikeri

Trinitrotoluen 80,6 °C'de erir ve donduğunda iğne gibi renksiz kristaller meydana getirir. Alkol, aseton, benzin ve toluende çözünürken suda çözünmez. Suda çözünmeme ve suyu soğurmama özellikleri, nemli ortamlarda kullanımını kolaylaştırır. TNT, diğer güçlü patlayıcılar ile kıyaslandığında, görece kararlı bir bileşiktir.

TNT’nin patlama tepkimesi şöyledir;

2 C7H5N3O6 → 3 N2 + 5 H2O + 7 CO + 7 C

Tepkime ısıveren olmasına karşın aktivasyon enerjisi yüksektir.

Kullanım alanları

TNT, yaygın olarak bomba, mayın ve torpidolarda patlayıcı madde olarak kullanılır. Top şekline getirildiğinde, patlama sırasındaki sıkışmaya karşı koyar. Şoka dayanıklılığı patlayıcının fiziki haliyle ilgilidir. Bu nedenden dolayı buharla eritilen ve sıvı olarak bomba biçiminde dökülen TNT, kristal TNT'ye nazaran şoka karşı daha az duyarlıdır.

Tarihi

TNT, ilk kez 1863 yılında Alman kimyager Joseph Wilbrand tarafından sentezlendi. Uzun yıllar boyunca patlayıcı özelliği keşfedilmeyen TNT, boyar madde olarak kullanıldı. TNT’nin patlayıcı özelliğinin keşfiyle birlikte önce 1902 yılında Almanlar, 1907'de de İngilizler tarafından kullanıldı. Bileşik, günümüzde yaygın şekilde kullanılır.

Canlılar üzerine etkileri

TNT'nin tozu cildin, tırnakların, saçın ve mukozanın sararmasına, deriye değmesi ise kaşıntılı egzama sebep olur. Nefesle veya yutma ile vücuda girmesi mide rahatsızlıklarına, zehirlenmeye, bazı kimselerdeyse böbrek ve idrar yolları hastalıklarına, hatta komaya sebep olur. Birinci dünya savaşı’nda TNT ile iç içe çalışan kadın cephane işçilerinin deri renklerinin sarardığı görülmüştür. Bu işçilere, derilerinin renginden dolayı “canary girls” (kanarya kızlar) denir.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0641". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH). 
  2. ^ 2,4,6-Trinitrotoluene. inchem.org
  3. ^ a b "2,4,6-Trinitrotoluene". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH). 
  4. ^ http://www.bbc.co.uk/insideout/eastmidlands/series2/blast_chilwell_somme.shtml

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Trinitrotoluen ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Trinitrotoluen&oldid=23183248" sayfasından alınmıştır