İçeriğe atla

Çin Kazakları

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çin Kazakları
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 Çin1.463.012[1] (2010)
Diller
Kazakça
Din
İslam

Çin Kazakları (Çince (basitleştirilmiş): 中国哈萨克族; Çince (geleneksel): 中國哈薩克族; pinyin: Zhōngguó Hāsākè zú; Kazakça: جۇڭگو قازاقتارى Çûnggo qazaqtarı), Çin'de gündelik kullanımda "Hāsākè zú" (Çince (basitleştirilmiş): 哈萨克族; Çince (geleneksel): 哈薩克族; "Kazak halkı/ulusu") terimi kullanılır, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. 2010 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, tüm Çin anakarası çapında 1,46 milyonu aşan etnik Kazak vardır. Çin Kazakları ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşar ve Çin'in en büyük 17. etnik grubunu teşkil ederler. Çin Kazaklarının yüzde 90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşar, ancak Kansu Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardır. Tarihî olarak Çinghay Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardı, fakat Haziran 1984'te burada yaşayan Kazakların büyük çoğunluğu Sincan'a geri taşındı.[2]

Çin Kazakları Kazakçayı konuşur, ancak Kazakistan ve Moğolistan Kazaklarının Kiril alfabesini kullanmasından farklı olarak, Çin Kazakları Arap alfabesini kullanarak yazı yazarlar. Çin Kazakları sürekli Han Çinlileri, Uygurlar ve Moğollarla temasta bulundukları için birçok Çin Kazağı bu grupların anadillerini de konuşabilir. Çin Kazaklarının çoğu İslam dinine mensuptur.

Nüfus dağılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sincan Uygur Özerk Bölgesi-İli Kazak Özerk İli-Tekes İlçesi'nde bir Kazak çoban

Çin'deki Kazakların nüfusu 1911 yılında 200 bin,[3] 1949 yılında 430 bin, 1949 yılında 440 bin, 1979 yılında 870 bin, 1982 yılında 900 bin, 1985 yılında 964 bin ve 2000 yılında 1,2775 milyon civarındaydı.[4]:95 2010 Nüfus Sayımı'na göre, Çin Kazaklarının nüfusu 1,46 milyondan fazladır; Çin'in 31 eyaletinde ve nüfus sayımı sırasında askerlik hizmetinde bulunan kişilerin nüfusları hepsi toplu olarak sayıldığında, Kazakların yüzde 97'si Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır. Bunun dışında Henan, Guangdong ve Kansu eyaletleri, 4.000'i aşan Kazak nüfuslarına sahiptir.[5][6] Çin'deki Kazaklar en yoğun oranda Sincan'daki Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki Çungar Havzası'nın kenarlarındaki geniş alanlarda yaşarlar. Özellikle İli Kazak Özerk İli'ne bağlı İli, Tarbagatay ve Altay illerinde, Sanci Hui Özerk İli'ne bağlı Mori Kazak Özerk İlçesi'nde ve Kumul İli'ne bağlı Barköl Kazak Özerk İlçesi'ndeki Kazak nüfusları yoğundur. Bunların dışında Bortala Moğol Özerk İli, Urumçi İlçesi ve Kansu Eyaleti'ne bağlı Aksay Kazak Özerk İlçesi'nde de Kazak yerleşimleri vardır. Kazaklar, 2016 yılı itibarıyla Sincan'ın toplum nüfusunun yüzde 6,88'ini, İli Kazak Özerk İli'nin de yüzde 21,1'ini oluşturur.[7] Kazaklar, Uygurlar ve Han Çinlilerinden sonraki en büyük üçüncü etnik grubu, İli Kazak Özerk İli'ndeyse de Han Çinlileri ve Uygurlardan sonraki en büyük üçüncü etnik grubu teşkil ederler.[8]

Tarihi olarak, Çinghay Eyaleti'nde de bir Kazak yerleşimi vardı. 1954 yılında Çinghay'da "Haixi Moğol, Tibet ve Kazak Özerk Bölgesi [zh]" kuruldu. Bu bir sene sonra (1955 yılında) "Haixi Moğol, Tibet ve Kazak Özerk İli [zh]" olarak değiştirildi. 1985 yılında, Kazaklar Sincan'a geri döndükten sonra, bu idari birimin ismi "Haixi Moğol ve Tibet Özerk İli" olarak bir kere daha değiştirildi.[9]

Özerk alanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Çin'deki Kazak özerk il ve ilçeleri

Kazak beldeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Eyalet İl İlçe Kazak beldeleri
Sincan Sanci İli Guçung İlçesi Wumachang Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Guçung İlçesi Qiaoren Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Manas İlçesi Hankazitan Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Manas İlçesi Taxihe Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Manas İlçesi Qingshuihezi Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Fukang Şehri Sangonghe Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Fukang Şehri Shanghugou Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Sanci Ashili Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Hutubi İlçesi Shitizi Kazak Beldesi [zh]
Sincan Sanci İli Hutubi İlçesi Dushanzi Kazak Beldesi
Sincan Kumul İli Ara Türük İlçesi Qianshan Kazak Beldesi [zh]
Sincan Kumul İli Kumul Şehri Dewailiduruke Kazak Beldesi [zh]
Sincan Kumul İli Kumul Şehri Wulatai Kazak Beldesi [zh]
Sincan Urumçi Şehri Mitung Bucağı Baiyanghe Kazak Beldesi [zh]

Eyaletlerine göre Kazak nüfusu

[değiştir | kaynağı değiştir]
2010 Yılı Çin Nüfus Sayımı [zh] Verilerince Bölgelerine Göre Kazak Nüfusunun Payı（Nüfus sayımı sırasındaki nüfus;   renkli   kısımlar, Kazakların yerli olduğu bölgeleri gösterir）[1]
Sıra Bölge Toplam nüfus Kazaklar Toplam Kazak
Nüfusunun Payı (%)		 Bölgedeki
Etnik Azınlık
Nüfusunun Payı (%)		 Bölge Nüfusunun
Payı (%)
Toplam 1.335.110.869 1.463.012 100 1,305 0,110
31 eyaletteki toplam 1.332.810.869 1.462.588 99,971 1,306 0,110
G1 Kuzeybatı Çin 96.646.530 1.424.386 97,360 6,967 1,474
G2 Güney Merkez Çin 375.984.133 17.810 1,217 0,058 0,005
G3 Doğu Çin 392.862.229 8.987 0,614 0,228 0,002
G4 Güneybatı Çin 192.981.185 7.273 0,497 0,019 0,004
G5 Kuzey Çin 164.823.663 3.052 0,209 0,033 0,002
G6 Kuzeydoğu Çin 109.513.129 1.080 0,074 0,011 0,001
1 Sincan 21.815.815 1.418.278 96,942 10,922 6,501
2 Henan 94.029.939 4,805 0,328 0,428 0,005
3 Guangdong 104.320.459 4.602 0,315 0,223 0,004
4 Kansu 25.575.263 4.444 0,304 0,184 0,017
5 Hunan 65.700.762 2.775 0,19 0,042 0,004
6 Hubei 57.237.727 2.191 0,15 0,089 0,004
7 Tibet 3.002.165 2.143 0,146 0,078 0,071
8 Jiangsu 78.660.941 2.124 0,145 0,552 0,003
9 Guizhou 34.748.556 2.093 0,143 0,017 0,006
10 Guangşi 46.023.761 1.884 0,129 0,011 0,004
11 Siçuan 80.417.528 1.882 0,129 0,038 0,002
12 Jiangxi 44.567.797 1.718 0,117 1,128 0,004
13 Pekin 19.612.368 1.602 0,11 0,2 0,008
14 Hainan 8.671.485 1.553 0,106 0,109 0,018
15 Fujian 36.894.217 1.492 0,102 0,187 0,004
16 Anhui 59.500.468 1.203 0,082 0,304 0,002
17 Şantung 95.792.719 1.116 0,076 0,154 0,001
18 Yünnan 45.966.766 896 0,061 0,006 0,002
19 Şensi 37.327.379 794 0,054 0,419 0,002
20 Zhejiang 54.426.891 695 0,048 0,057 0,001
21 Çinghay 5.626.723 680 0,046 0,026 0,012
22 Şanghay 23.019.196 639 0,044 0,231 0,003
23 Tientsin 12.938.693 476 0,033 0,144 0,004
24 Jilin 27.452.815 467 0,032 0,021 0,002
25 Liaoning 43.746.323 448 0,031 0,007 0,001
26 İç Moğolistan 24.706.291 377 0,026 0,007 0,002
27 Hebei 71.854.210 320 0,022 0,011 0
28 Şansi 35.712.101 277 0,019 0,296 0,001
29 Çongçing 28.846.170 259 0,018 0,013 0,001
30 Ningksia 6.301.350 190 0,013 0,009 0,003
31 Heilongjiang 38.313.991 165 0,011 0,012 0
Askerlik hizmetinde bulunanlar 2.300.000 424 0,045 0,417 0,018

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Kazakhs in China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "中华人民共和国国家统计局　>>　第六次人口普查数据". stats.gov.cn. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020. 
  2. ^ 刘维新主编；新疆维吾尔自治区民族事务委员会编 (Ekim 1995). 新疆民族辞典 [Sincan Halkları Sözlüğü] (Çince). 乌鲁木齐：新疆人民出版社. s. 298. ISBN 7-228-03623-9. 
  3. ^ 何荣 (2006). "论近代中俄哈萨克族宗教发展的特点". 新疆地方志 (2): 60-64. 
  4. ^ 冯瑞 (2004). 哈萨克族民族过程研究. 民族出版社. ISBN 9787105062119. 
  5. ^ "中国2010年人口普查资料". 中华人民共和国国家统计局. 20 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  6. ^ "哈萨克族简介". 中央民族大学哈语系. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2017. 
  7. ^ 吴楚克; 赵环宇. "哈萨克族：在欧亚地缘政治博弈中举足轻重". 中国民俗学网. 中国民族报. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  8. ^ 田雪原主编 (Kasım 2005). 中国民族人口 第4集. 北京：中国人口出版社. ss. 126-127. ISBN 7-80202-140-5. 
  9. ^ 海西蒙古族自治州年鉴编辑委员会编 (Şubat 1990). 海西年鉴 1988. 西宁：青海人民出版社. s. 26. ISBN 7-225-00339-9. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin_Kazakları&oldid=33283474" sayfasından alınmıştır