İçeriğe atla

BeOS

Vikipedi, özgür ansiklopedi
BeOS
BeOS R5.0.3 işletim sistemi ekran görüntüsü
Geliştirici(ler)Be Inc.
İşletim sistemi ailesiBeOS
Üretime hazır olduğu tarihEkim 1995 (1995-10)
Kaynak türüKapalı kaynak
LisansTescilli
Çekirdek türüMonolitik kernel[1][2]
Platform desteğiIA-32, PowerPC
Web sitesibeincorporated.com, Wayback Machine sitesinde (29 Mart 2002 tarihinde arşivlendi)
Destek durumu Sonlanmış

BeOS (Be Operating System), ilk olarak Be Inc. tarafından 1990 yılında kişisel bilgisayar için geliştirilmiş UNIX türevi bir işletim sistemi'dir.[3] BeOS, Be Incorporated firması tarafından 1991 yılında piyasaya sürülmüştür. Kendine ait bir dosya sistemine (BeFS) sahiptir. İlk başta Apple için AT&T Hobbit tabanlı donanım üzerinde çalışacak şekilde tasarlanmıştır ve sonra PowerPC tabanlı işlemciler üzerinde çalışacak şekilde modifiye edilmiştir. Daha sonra BeBox için özel olarak geliştirilen BeOS, sonra diğer bilgisayarları da desteklemeye başlamıştır. BeOS multimedya, iş ve yüksek performans için geliştirilmiş bir işletim sistemidir. BeOS'un arayüzü temiz ve derli toplu olarak geliştirildi. BeOS kolay API programlama için C++ dilinde yazılmıştır. Büyük ölçüde POSIX uyumluluğu vardır.[4]

BeOS, önemli sayıda masaüstü kullanıcısı tarafından kullanılabilecek bir multimedya platformu ve Klasik Mac OS ve Microsoft Windows'un bir rakibi olarak konumlandırıldı. Nihayetinde önemli bir pazar payı elde edemedi ve Be Inc. için ticari olarak uygun olmadığı kanıtlandı. 2001 yılında Be Inc. ekonomik nedenlerden Palm'e satılmıştır. İsim ve telif haklarının da satılması nedeniyle ismi değiştirilmiş ve bir süre açık kaynak kodlu şekilde OpenBeOS[5] ismiyle devam etmiştir.

Palm'ın telif hakları gereğince ismi değiştirilerek bu işletim sistemi günümüzde açık kaynaklı Haiku OS işletim sistemi olarak geliştirilmeye devam etmektedir. BeOS'un eksiksiz bir yeniden uygulaması olan açık kaynaklı işletim sistemi Haiku, BeOS'un kaldığı yerden başlamak üzere tasarlanmıştır. Haiku'nun Beta 1 sürümü, Alpha 4'ten altı yıl sonra Eylül 2018'de yayınlandı.[6] Haiku'nun Beta 2 sürümü ise Haziran 2020'de yayınlandı.[7]

BeOS'in devamı olan HaikuOS işletim sisteminin ekran görüntüsü

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlangıçta AT&T Hobbit tabanlı donanım üzerinde çalışacak şekilde tasarlanan BeOS, daha sonra PowerPC tabanlı işlemcilerde çalışacak şekilde değiştirildi: önce Be'nin kendi sistemlerinde, daha sonra Apple'ın satın alması veya BeOS'u eskimiş Klasik Mac OS'nin yerine geçecek şekilde lisanslaması umuduyla, Apple Inc.'in PowerPC Referans Platformu ve Ortak Donanım Referans Platformu üzerinde.[8] Apple CEO'su Gil Amelio, Be Inc.'i satın almak için müzakerelere başladı, ancak CEO Jean-Louis Gassée 300 milyon dolar istediğinde görüşmeler durdu;[9] Apple 125 milyon dolardan fazlasını teklif etmek istemiyordu. Apple'ın yönetim kurulu, NeXTSTEP'in daha iyi bir seçim olduğuna karar verdi ve 1996'da NeXT'i 429 milyon dolara satın alarak Apple'ın kurucu ortağı Steve Jobs'u geri getirdi.[10]

1997'de Power Computing, PowerPC tabanlı Macintosh klonları ile BeOS'u (isteğe bağlı kurulum için bir CD'de) bir araya getirmeye başladı. Bu sistemler, seçenek sunan bir başlangıç ekranı ile Klasik Mac OS veya BeOS'u ikili önyükleyebiliyordu.[11]

Apple'ın hamleleri ve Be Inc.'in artan borcu nedeniyle, BeOS kısa süre sonra Mart 1998'de R3 sürümüyle Intel x86 platformuna taşındı.[12] 1990'ların sonlarında BeOS, bir takipçi kitlesi yaratmayı başardı, ancak şirket ayakta kalamadı. Be Inc. ayrıca BeOS Personal Edition (BeOS PE) olarak bilinen BeOS R5'in sadeleştirilmiş ancak ücretsiz bir kopyasını yayınladı. BeOS PE, Microsoft Windows veya Linux içinden başlatılabilir ve tüketicinin ürününe olan ilgisini beslemesi ve geliştiricilere üzerinde çalışabilecekleri bir şeyler vermesi amaçlanmıştır.[13][14] Be Inc. ayrıca BeOS for Internet Appliances (BeIA) için sadeleştirilmiş bir sürüm yayınladı ve kısa süre sonra şirketin BeOS yerine iş odağı haline geldi.[15]

2001'de Be'nin telif hakları yaklaşık 11 milyon dolara Palm, Inc.'e satıldı. BeOS R5, son resmi sürüm olarak kabul edilir, ancak Be'nin Palm'a satılmasından önce geliştirme aşamasında olan ve BeOS Ağ Ortamı (BONE - BeOS Networking Environment) ağ yığınını içeren BeOS R5.1 "Dano", şirketin ölümünden kısa bir süre sonra halka sızdırıldı.[16][17]

2002 yılında, Be Inc., Hitachi'nin BeOS yüklü bilgisayarları satmaktan vazgeçtiğini ve Compaq'ın Be ile ortaklaşa bir İnternet cihazını pazarlamaması için baskı gördüğünü iddia ederek Microsoft'a dava açtı. Ayrıca Microsoft'un Be Inc.'in ilk halka arzını (IPO - initial public offering) yapay olarak bastırmak için hareket ettiği de iddia edilmektedir.[18] Dava nihayet mahkeme dışında 23.25 milyon $'a karara bağlandı ve Microsoft adına hiçbir sorumluluk kabul edilmedi.[19]

Palm'dan ayrıldıktan sonra PalmSource, başarısız Palm OS Cobalt ürünü için BeOS'un multimedya çerçevesinin bazı kısımlarını kullandı.[20] PalmSource'un devralınmasıyla BeOS hakları artık Access Co.'dadır.[21]

Devamı ve klonları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Be Inc.'in ölümünü izleyen yıllarda BeOS'u veya işletim sisteminin temel unsurlarını yeniden yaratmak için bir avuç proje oluşturdu ve bunların nihai hedefi Be Inc.'in kaldığı yerden devam etmek oldu. Bu, Be Inc. tarafından BeOS'un bazı bileşenlerinin ücretsiz bir lisans altında yayınlanmasıyla kolaylaştırılmıştır. Bu tür projeler şunları içerir:

  • BlueEyedOS: Linux çekirdeğinin değiştirilmiş bir sürümünü kullanır ve üzerine BeOS API'yi yeniden uygular (BeOS uygulamalarının yeniden derlenmesi gerekir). Ücretsiz olarak indirilebilir, ancak kaynaklar asla yayınlanmamıştır. 2003 yılından bu yana yeni sürüm yoktur.[22]
  • Cosmoe: Haiku kullanıcı alanının Linux çekirdeği üzerindeki bağlantı noktasıdır. BeOS uygulamalarının yeniden derlenmesi gerekir. Ücretsiz ve açık kaynaklı bir yazılımdır. Son sürüm 2004'te yayınlanmış olup web sitesi artık çevrimiçi değildir.[23]
  • E/OS: Emülatör İşletim Sisteminin kısaltmasıdır. Windows, DOS, AmigaOS ve BeOS uygulamalarını çalıştırmayı amaçlayan Linux ve FreeBSD tabanlı bir işletim sistemidir. Ücretsiz ve açık kaynaklı bir yazılımdır.[24] Aktif geliştirme Temmuz 2008'de sona ermiştir.
  • Haiku: Linux'a dayalı olmayan tam bir BeOS uygulamasıdır. Cosmoe ve BlueEyedOS'tan farklı olarak, BeOS uygulamaları ile doğrudan uyumludur. Ücretsiz ve açık kaynaklı bir yazılımdır. İlk alfa sürümü "Haiku R1/Alpha 1", 14 Eylül 2009'da yayınlandı.[25] İkinci alfa sürümü "Haiku R1/Alpha 2" 9 Mayıs 2010'da[26] ve üçüncü alfa sürümü "Haiku R1/Alpha 3" 18 Haziran 2011'de kullanıma sunuldu.[27] "Haiku R1/Alpha 4" 12 Kasım 2012'de yayınlandı.[28] 2020 itibarıyla, 28 Eylül 2018'de[6] yayınlanan ilk beta sürümü ve 9 Haziran 2020'de yayınlanan ikinci beta sürümü ile halen geliştirilmekte olan tek BeOS klonudur.[7]

Zeta,[29] BeOS R5.1 kod tabanına dayanan ticari olarak temin edilebilen bir işletim sistemiydi. Başlangıçta yellowTAB tarafından geliştirilen işletim sistemi daha sonra magnussoft tarafından dağıtıldı. YellowTAB tarafından yapılan geliştirme sırasında şirket, BeOS kod tabanıyla ilgili yasal konumunu tartışmayı reddettiği için (belki de sözleşmeden kaynaklanan nedenlerle) BeOS topluluğundan eleştiriler aldı. O zamana kadar BeOS ile ilişkili fikrî mülkiyetin sahibi olan PalmSource'u satın alan Access Co., yellowTAB'ın BeOS'un değiştirilmiş bir sürümünü dağıtma hakkına sahip olmadığını ve magnussoft'un işletim sisteminin dağıtımını durdurduğunu açıkladı.[30]

Sürümler[31]

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sürüm Tarih Donanım
DR1–DR5 Ekim 1995 AT&T Hobbit
DR6 (developer release) Ocak 1996 PowerPC
DR7 Nisan 1996
DR8 Eylül 1996
Advanced Access Preview Release Mayıs 1997
PR1 (preview release) Haziran 1997
PR2 Ekim 1997
R3 Mart 1998 PowerPC ve Intel x86
R3.1 Haziran 1998
R3.2 Temmuz 1998
R4 Kasım 4, 1998
R4.5 ("Genki") Haziran 1999
R5 PE/Pro ("Maui") Mart 2000
R5.1 ("Dano") Kasım 2001 Intel x86

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

BeOS, dijital medya çalışmaları için tasarlandı ve modüler G/Ç bant genişliği, yaygın çoklu iş parçacığı, önleyici çoklu görev ve BFS olarak bilinen 64 bit günlük dosya sistemi kullanarak simetrik çoklu işlem gibi modern donanım olanaklarından yararlanmak için yazılmıştır. BeOS GUI, netlik ilkeleri ve temiz, düzenli bir tasarım üzerine geliştirildi.

API, programlama kolaylığı için C++ ile yazılmıştır. Kısmi POSIX uyumluluğuna ve Bash aracılığıyla bir komut satırı arayüzüne erişime sahiptir, ancak dahili olarak UNIX'ten türetilmiş bir işletim sistemi değildir.

BeOS, GUI'de varsayılan kodlama olarak Unicode'u kullandı, ancak çift yönlü metin girişi gibi giriş yöntemleri için destek hiçbir zaman gerçekleştirilmedi.

Birçok Unix uygulaması BeOS komut satırı arayüzüne taşındı.[32]

BeOS kullanan ürünler

[değiştir | kaynağı değiştir]

BeOS (ve şimdiki Zeta), modifiye bir BeOS[33] üzerinde çalışan Roland Corporation'ın Edirol DV-7 video editörleri ve onu çalıştırmak için kullanılan Tunetracker Radio Automation yazılımı gibi medya cihazlarında kullanılmaya devam ediyor. BeOS[34][35][36] ve Zeta, ayrıca Zeta işletim sistemi dahil bir "Station-in-a-Box" olarak satıldı.[37] 2015 yılında Tunetracker, yayın yazılımıyla birlikte verilen USB flash diskte Haiku dağıtımını yayınladı.[38]

Tascam SX-1 dijital ses kaydedici, BeOS'un yalnızca kayıt arayüzü yazılımını başlatacak, oldukça değiştirilmiş bir sürümünü çalıştırır.[39]

iZ Technology Corporation, daha yeni olan RADAR 6 BeOS'a dayalı olmasa da, sabit disk tabanlı, BeOS 5'e dayanan,[40] 24 izli profesyonel ses kayıt cihazları olan RADAR 24, RADAR V ve RADAR Studio'yu satmaktadır.

Tabela ve yayın görüntüleme makineleri üreticisi olan Magicbox, Aavelin ürün serisine güç sağlamak için BeOS'u kullanıyor.[41]

12 inçlik vinil plak zaman kodu kayıt odaklı bir DJ yazılım/donanım sistemi olan Final Scratch, ilk olarak BeOS üzerinde geliştirildi. "ProFS" sürümü, Linux sanal bölümünde çalışan 1.0 sürümünden önce birkaç düzine DJ'e satıldı.[42]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "BeOS". 20 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2016. 
  2. ^ "BeOS'un çekirdeği tescillidir. Kendi çekirdeğini kullanır (küçük ama gerçekten mikro çekirdek değildir çünkü dosya sistemini ve birkaç başka şeyi içerir)." — Hubert Figuière
  3. ^ Finley, Klint (29 Mayıs 2015). "This OS Almost Made Apple an Entirely Different Company". Wired. ISSN 1059-1028. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. 
  4. ^ "BeOS". Neklatek™. 2 Haziran 2018. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021. 
  5. ^ OpenBeOS Building the OS of the future, 12 Haziran 2020, 12 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Eylül 2020 
  6. ^ a b "Haiku Release 1 Beta 1", Haiku-OS.org, 28 Eylül 2018, 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Eylül 2020 
  7. ^ a b Haiku Release 1 Beta 2, 9 Haziran 2020, 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Eylül 2020 
  8. ^ Tom (24 Kasım 2004). "BeOS @ MaCreate". 24 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2006. 
  9. ^ Tom, Hormby. "The Rise and Fall of Apple's Gil Amelio". Low End Mac. Cobweb Publishing, Inc. 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2015. 
  10. ^ Owen W. Linzmayer (1999). "Apple Confidential: The Day They Almost Decided To Put Windows NT On The Mac Instead Of OS X!". Mac Speed Zone. 24 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  11. ^ "Be Newsletters, Volume 1: 1995-1996". Haiku. Be Inc. 1996. 17 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  12. ^ "Be Newsletters, Volume 3: 1998". Haiku. Be Inc. 1998. 22 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  13. ^ "Be Newsletters, Volume 5: 2000". Haiku. Be Inc. 2000. 17 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  14. ^ "BeOS/Zeta". YellowBites. YellowBites. 27 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  15. ^ "Be Newsletters, Volume 5: 2000". Haiku. Be Inc. 2000. 22 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  16. ^ "Be Newsletters, Volume 5 : 2000". Haiku. Be Inc. 2000. 22 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  17. ^ Jake Daniels (23 Ocak 2001). "More Information on the BeOS Dano Version". OSNews. OSNews. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  18. ^ Andrew Orlowski (20 Şubat 2002). "Be Inc. sues Microsoft". 20 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2008. 
  19. ^ Mark Berniker (8 Eylül 2003). "Microsoft Settles Anti-Trust Charges with Be". 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2008. 
  20. ^ PalmSource Introduces Palm OS Cobalt, PalmSource press release, 10 February 2004. 21 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  21. ^ ACCESS Completes Acquisition of PalmSource, ACCESS press release, November 14, 2005. 5 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  22. ^ "Welcome to BlueEyedOS". BlueEyedOS. BlueEyedOS. 26 Haziran 2003. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  23. ^ "The Cosmoe Operating System". Internet Archive. Cosmoe. 2 Haziran 2011. 2 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  24. ^ "Free BeOS and BeOS Clones". The Free Country. The Free Country. 30 Kasım 2009. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  25. ^ "Haiku Project Announces Availability of Haiku R1/Alpha 1". 14 Eylül 2009. 21 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020. 
  26. ^ "Haiku Project Announces Availability of Haiku R1/Alpha 2". 9 Mayıs 2010. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020. 
  27. ^ "Haiku Release 1 Alpha 3", Haiku-OS.org, 18 Haziran 2011, 23 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Eylül 2020 
  28. ^ "Haiku Release 1 Alpha 4", Haiku-OS.org, 12 Kasım 2011, 22 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Eylül 2020 
  29. ^ "Zeta İşletim Sistemi Hakkında". 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020. 
  30. ^ "Zeta Operating System". Operating System.org. Operating System.org. 14 Ekim 2013. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  31. ^ "Neklatek - BeOS". neklatek.wordpress.com. Neklatek Web Sitesi. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  32. ^ Brown, Martin C. (1998). BeOS: Porting UNIX Applications. Morgan Kaufmann. ISBN 978-1558605329. 
  33. ^ "EDIROL by Roland DV-7DL Series Digital Video Workstations". 10 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2006. 
  34. ^ Hacker, Scott (21 Mayıs 2001). "BeOS And Radio Automation". Byte.com. 22 Kasım 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  35. ^ Vernon, Tom (4 Haziran 2002). "TuneTracker 2 Brings Automation to All". Radio World. 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  36. ^ "Station to station". Computer Music, 82. Future plc. Ocak 2005. ss. 68-73. ISSN 1463-6875. 
  37. ^ "TuneTracker Radio Automation Software". 14 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2006. 
  38. ^ Förster, Moritz (17 Mart 2015). "Alternative Betriebssysteme: Haiku als USB-Distribution" (Almanca). iX Magazin. 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2019. 
  39. ^ "Professional Audio Coming to Haiku?". Haikuware. Haikuware. 6 Eylül 2011. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 
  40. ^ "iZ RADAR 24". 27 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006. 
  41. ^ Jay Ankeney (1 Mayıs 2006). "Technology Showcase: Digital Signage Hardware". Digital Content Producer. 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2006. 
  42. ^ Peter Kirn (28 Nisan 2008). "Ni Ends Legal Dispute Over Traktor Scratch; Digital Vinyl's Twisty, Turny History". Create Digital Music. Create Digital Music. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=BeOS&oldid=33325943" sayfasından alınmıştır