İçeriğe atla

F-tipi ana kol yıldızı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

F-tipi ana kol yıldızı (F V), tayf tipi F ve aydınlatma sınıfı V olan ana kol (hidrojen-yakan) yıldızıdır. Bu tip yıldızlar Güneş'in kütlesinin 1 ila 1,4 katı kütleye ve 6.000 ila 7.600 K arasında yüzey sıcaklığına sahiptir.[1] Bu sıcaklık aralığı F tipi yıldızlara sarı-beyaz bir renk verir. Bir ana kol yıldızı, cüce yıldız olarak da belirtildiği için bu yıldız sınıfı aynı zamanda sarı-beyaz cüce olarak da adlandırılabilir (yıldız evriminin olası bir son aşaması olan beyaz cüce yıldızlarla karıştırılmamalıdır). Kayda değer örnekler arasında; Procyon A, Gama Virginis A ve B[2] ile KIC 8462852[3] sayılabilir.

Spektral standart yıldızlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tipik F-tipi ana kol yıldızlarının özellikleri[4][5]
Tayf tipi Kütle (M⊙) Yarıçap (R⊙) Aydınlatma gücü (L⊙) Etkin sıcaklık
(K) 		Renk ölçeği
(B − V)
F0V 1,61 1,728 7,24 7.220 0,30
F1V 1,50 1,679 6,17 7.020 0,33
F2V 1,46 1,622 5,13 6.820 0,37
F3V 1,44 1,578 4.68 6,750 0,39
F4V 1,38 1,533 4,17 6.670 0,41
F5V 1,33 1,473 3.63 6,550 0,44
F6V 1,25 1,359 2,69 6.350 0,49
F7V 1,21 1,324 2,45 6.280 0,50
F8V 1,18 1,221 1,95 6.180 0,53
F9V 1,13 1,167 1,66 6.050 0,56

Gözden geçirilmiş Yerkes Atlas sistemi (Johnson & Morgan 1953),[6] F tipi cüce spektral standart yıldızların kalabalık bir dizgesini listelemişti, fakat bunların hepsi bugüne kadar istikrarlı standartlar olarak hayatta kalmadı. MK spektral sınıflandırma sisteminin F-tipi ana kol cüce yıldızlar arasındaki dayanak noktaları, yani yıllar içinde değişmeden kalan ve sistemi tanımlamak için kullanılabilecek standart yıldızlar; 78 Ursae Majoris (F2 V) ve pi3 Orionis (F6 V) olarak kabul edilir.[7] Bu iki standart yıldıza ek olarak Morgan & Keenan (1973);[8] HR 1279 (F3 V), HD 27524 (F5 V), HD 27808 (F8 V), HD 27383 (F9 V) ve Beta Virginis'i (F9 V) referans standartları olarak kabul etmiştir. Diğer başlıca MK standart yıldızları arasında HD 23585 (F0 V), HD 26015 (F3 V) ve HD 27534 (F5 V) yer alır.[9] Hemen hemen aynı HD adlarına sahip iki Hyades üyesinin (HD 27524 ve HD 27534) her ikisinin de güçlü F5 V standart yıldızları olarak kabul edildiği ve neredeyse aynı renk ve büyüklükleri paylaştığı unutulmamalıdır. Gray & Garrison (1989),[10] çok sıcak F-tipi yıldızlar için modern bir cüce standartları tablosu sunmuştur. F1 ve F7 cüce standart yıldızları nadiren listelenir, fakat uzman sınıflandırıcılar arasında yıllar içinde biraz değişmiştir. Bu sınıfta sıklıkla kullanılan standart yıldızlar arasında 37 Ursae Majoris (F1 V) ve Iota Piscium (F7 V) bulunur. Şu anda henüz resmi olarak yayınlanan hiçbir F4 V standart yıldızı bulunmamaktadır. Maalesef F9 V, Morgan tarafından sınıflandırılan sıcak yıldızlar ile Keenan tarafından sınıflandırılan daha soğuk yıldızlar arasındaki sınırı en alt basamakta tanımlar ve literatürde yıldızların F/G cüce sınırının tanımlamasında tutarsızlıklar bulunur. Morgan & Keenan (1973)[8] Beta Virginis ve HD 27383'ü F9 V standartları olarak listelemiş, fakat Keenan & McNeil (1989)[11] F9 V standardı olarak HD 10647'yi listelemiştir. Eta Cassiopeiae A'yı standart bir yıldız olarak görmekten kaçınmak gerekir, belki sınırdaki bir yıldız olarak görülebilir, çünkü Keenan'ın yayınlarında genellikle F9 V tipi olarak kabul edilirken,[11] Morgan'ın yayınlarında G0 V olarak gösterilmiştir.[9]

Yaşam döngüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

F-tipi yıldızlar, G-tipi yıldızlara benzer bir yaşam döngüsüne sahiptir. Hidrojen yakarlar ve sonunda hidrojen kaynakları tükendikten sonra hidrojen yerine helyum yakan bir kırmızı dev haline dönüşeceklerdir. Helyum da tükendikten sonra karbonu yakmaya başlarlar. Bu da tükendiğinde dış katmanlarını saçarak gezegenimsi bulutsu oluşturur ve bulutsunun merkezinde sıcak bir beyaz cüce kalıntısı bırakırlar. Bu tip yıldızlar ~2-4 milyar yıl boyunca kararlı kalabilirken, Güneş gibi G tipi yıldızlar ~10 milyar yıl boyunca kararlı kalırlar.

Gezegenler

[değiştir | kaynağı değiştir]
F-tipi bir yıldız HD 181327'nin etrafındaki enkaz diski[12]

Gezegenlere sahip olduğu bilinen en yakın F-tipi yıldızlardan bazıları; Upsilon Andromedae, Tau Boötis, HD 10647, HD 33564, HD 142, HD 60532 ve KOI-3010'dur.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Habets, G. M. H. J.; Heintze, J. R. W. (Kasım 1981). "Empirical bolometric corrections for the main-sequence". Astronomy and Astrophysics Supplement. Cilt 46. ss. 193-237. Bibcode:1981A&AS...46..193H. 
  2. ^ "* gam Vir -- High Proper Motion Star". SIMBAD. 11 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  3. ^ "The Curious Case of KIC 8462852". Sky & Telescope. 21 Ekim 2015. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022. 
  4. ^ Pecaut, Mark J.; Mamajek, Eric E. (1 Eylül 2013). "Intrinsic Colors, Temperatures, and Bolometric Corrections of Pre-main-sequence Stars". The Astrophysical Journal Supplement Series. 208 (1). s. 9. arXiv:1307.2657 $2. Bibcode:2013ApJS..208....9P. doi:10.1088/0067-0049/208/1/9. ISSN 0067-0049. 
  5. ^ Mamajek, Eric (2 Mart 2021). "A Modern Mean Dwarf Stellar Color and Effective Temperature Sequence". University of Rochester, Department of Physics and Astronomy. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021. 
  6. ^ Fundamental stellar photometry for standards of spectral type on the revised system of the Yerkes spectral atlas 2 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. H.L. Johnson & W.W. Morgan, 1953, Astrophysical Journal, 117, 313
  7. ^ MK Anchor Points 25 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Robert F. Garrison
  8. ^ a b Spectral Classification 14 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., W.W. Morgan & P.C. Keenan, 1973, Annual Review of Astronomy and Astrophysics, vol. 11, p.29
  9. ^ a b Revised MK Spectral Atlas for stars earlier than the sun 5 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., W.W. Morgan, W. W., H.A. Abt, J.W. Tapscott, 1978, Williams Bay: Yerkes Observatory, and Tucson: Kitt Peak National Observatory
  10. ^ The early F-type stars – Refined classification, confrontation with Stromgren photometry, and the effects of rotation, R. O. Gray & R. F. Garrison, R. F., 1989, Astrophysical Journal Supplement Series, vol. 69, p. 301
  11. ^ a b The Perkins Catalog of Revised MK Types for the Cooler Stars 11 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., P.C. Keenan & R.C McNeil, "Astrophysical Journal Supplement Series" 71 (Ekim 1989), pp. 245–266.
  12. ^ "New Insights into Debris Discs". 23 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2016. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=F-tipi_ana_kol_yıldızı&oldid=32806932" sayfasından alınmıştır