Gigis
_%E2%80%93_Candaules,_King_of_Lydia,_Shews_his_Wife_by_Stealth_to_Gyges,_One_of_his_Ministers,_as_She_Goes_to_Bed_%E2%80%93_N00358_%E2%80%93_Tate.jpg)
Gyges (/ˈdʒaɪdʒiːz/, /ˈɡaɪdʒiːz/; Lidyaca: 𐤨𐤰𐤨𐤠𐤮 Kukaś; Akadca: 𒄖𒊌𒄖 Guggu, 𒄖𒄖 Gugu; Antik Yunanca: Γύγης Gū́gēs; MÖ 680-644 yılları arasında hüküm sürdü.) Lidya krallığında Mermnad hanedanının kurucusudur. Tahtı ele geçirmek için suikast düzenlediği selefi Candaules'in korumasıydı. Eylemi Delphic Oracle tarafından onaylandı ve bu karar Lydia'da iç savaşı engelledi. Tahta çıktıktan sonra, Gyges kendini krallığını sağlamlaştırmaya ve onu askeri bir güç haline getirmeye adadı. Onu oğlu II. Ardis'in hükümdarlığı takip etmiştir.
Gyges'in iktidara yükselişinin alegorik hikayeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik tarih boyunca yazarlar, Gyges'in iktidara yükselişiyle ilgili, ayrıntılarda önemli ölçüde farklılık gösteren farklı hikâyeler anlatmışlardır, ancak hemen hemen hepsinde, Gyges'in kralı, Candaules'i öldürdükten sonra tahtı ele geçirmesini ve Candaules'in dul eşiyle evlenmesini içerir.[1]
Gygesle ilgili ana kaynak, izi Paros'lu şair Archilochus'a kadar götürülebilecek olan Herodot'tur. Buna göre Gyges, karısının dünyadaki en güzel kadın olduğuna inanan Candaules'in korumasıydı. Gyges'e karısının soyunduğunu görmesi konusunda ısrar etti ve bu ihanet karısını o kadar öfkelendirdi ki karısı Gyges'e, kocasını öldürme ve kendini kral yapma ya da kendisi ölüme mahkûm etme şeklinde iki seçenek sundu.[2]
Herodot, Gyges'in Kahin (Delfi'deki Apollo tapınağı baş rahibesi)'e sayısız hediyelerle, özellikle de Sart Çayından çıkarılan otuz talant ağırlığında altın karıştırma kabını hediye ederek nasıl eğildiğini kaydetmeye devam eder. Kahin, Gyges'i Lidya'nın meşru kralı olarak onayladı ve Lidyalılara İyonyalılarla olan çatışmalarında manevi destek verdi. Baş rahibe yine de Gyges hanedanının beşinci nesilde düşeceğini ilan etti. Bu tahmin daha sonra Gyges'in dördüncü torunu Kroisos, Büyük Kiros'un Ahameniş İmparatorluğu'na saldırması sonucunda krallığı kaybettiğinde gerçekleşti.[3]
Eflatun'un Cumhuriyet'inde, Gyges'in atalarından biri, sihirli bir görünmezlik yüzüğü keşfeden, bu sayede kralı öldüren ve kraliçenin sevgisini kazanan bir çobandı.[4]
Şamlı Nicolaus hikâyenin hem Herodot'tan hem de Eflatun'dan oldukça farklı olan kendi versiyonunu sunar.
Hikâye eski bir Lydia Kralı olan Ardys tarafından yapılan çok kuşaklı bir laneti içerir; Güvenilir danışmanı Dascylus, onun artan gücünü kıskanan Ardys'in Sadyattes (veya Adyattes) adlı oğlu tarafından öldürülmüştür. Katiller asla bulunamadı, bu yüzden Kral Ardys onları lanetledi.[5]
Dascylus'un hamile olan karısı, Frigya'ya (evine) kaçar ve yine Dascylus adında bir oğul doğurur. Dascylus'un genç bir adam olarak Lydia'ya gelen ve kral tarafından olağanüstü yetenekleriyle tanınan bir oğlu (Gyges) Kraliyet korumasına atanır.
Gyges kısa süre sonra Candaules'in gözdesi oldu ve Lidya kralının kraliçesi yapmak istediği Mysia'lı Arnossus'un kızı Tudo'yu getirmesi için onun tarafından gönderildi. Yolda Gyges, Sadyates'e davranışlarından şikayet eden Tudo'ya aşık oldu. Kralın kendisini ölümle cezalandırmak niyetinde olduğu konusunda önceden uyarılmış olan Gyges, Candaules'e geceleyin suikast düzenlemiş ve tahtı ele geçirmiştir.[6] Plutarch'a göre Gyges, Lydia muhafızlarının komutanı Milas'lı Arselis'in yardımıyla iktidarı ele geçirdi ve davasını kazandı.[7]
Gyges kendine sadık adamlardan kurulu bir saltanat ve krallık kurmuş ve güçlü bir ordu tesis etmiştir. Yunanlardan Colophon, Troad fethedilmiş, İzmir kuşatılmış ve ittifak yapılmış, Efes ve Milet içlerine kadar girilmiştir.
Gyges'in ordusu Küçük Asya'yı (Anadolu) tahrip eden Kimmerleri defalarca yenmiştir. MÖ 650 dolaylarında barbarlara karşı ittifak yapmak umuduyla Asur Devleti başkenti Ninova'ya bir elçilik heyeti gönderilmiştir. Ancak Asurlulardan beklenen yanıt alınamamış ve bu sefer Mısırlılarla ittifak arayışı başlamış ve 660 dolaylarında Psammetichus'u Asur boyunduruğundan kurtarmak için İyonlu paralı askerlerden ve güvenilir Karyalı askerlerden müteşekkil bir kuvvet Mısır'a göndermiştir.
Giges daha sonra Sardes'in daha aşağı taraflarını ele geçiren Dugdamme komutası altındaki Kimmerlere karşı yaptığı savaşı kaybetti. Ancak Giges'in oğlu Ardys tarafından daha sonraları bu kuvvetler bozguna uğratılarak kaybedilen yerler yeniden kazanıldı.
Diğer bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Birçok İncil bilgini[8] Lidyalı Gyges'in, Hezekiel Kitabı ve Vahiy Kitabı'nda adı geçen Magog'un hükümdarı Gog'un İncil'deki figürü olduğuna inanır. (Ye'cüc ve Me'cüc hikâyesi)
İngiliz hasta adlı romanda, Kont Almásy'nin (ismini Herodot'un talebesinden almakta), evli bir kadın olan Katherine Clifton'a aşık olması tıpkı Giges'in hikâyesine benzemektedir
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Her name is traditionally known as 'Nyssia', but this is not found in Herodotus. Apparently this name was supplied by the ancient historian Ptolemy Hephaestion.
- ^ Herodotus 1975, ss. 44–45
- ^ Herodotus 1975, s. 46
- ^ Plato 1987, ss. 46–47
- ^ JOHN R. PORTER, Nicolaus Reads Euphiletus: A Note on the Nachleben of Lysias 1. 24 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ancient Narrative, Volume 3 (2003), 82–87
- ^ Max Duncker, The History of Antiquity 24 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Volume 3. R. Bentley & son, 1879. pp. 419ff
- ^ Debra Hamel, Reading Herodotus: A Guided Tour Through the Wild Boars, Dancing Suitors, and Crazy Tyrants of 'The History'. 24 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. JHU Press, 2012. p.12
- ^ "F. Delitzsch probably was the first to suggest that Ezekiel took the name Gog from the Lydian king Gyges. This has later become the most recognized hypothesis among scholars, though considerable doubt and many objections have been raised against this identification..... Detailed references are found in Weicker's article on Gyges, Weiker 1912. CF. also Smith, K. F. 1902; and Reinhardt 1960: 139-43 about Gyges, and pp. 175-183 about 'Gyges un sein Ring'. For an updated account, cf. Rollig 1987." Gog and Magog: Ezekiel 38-39 as Pre-text for Revelation 19,17-21 and 20,7-10, Volume 135 of 2], [Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, ISSN 0340-9570 Wissunt Zum Neun Testament Ser. Ii, 135, see https://books.google.com/books?id=vettpBoVOX4C 24 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Nos ancêtres de l'Antiquité, 1991, Christian Settipani, p. 152
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Livius.org: Gyges of Lydia9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
