Jebel Akhdar (Libya)
Jebel Akhdar ya da Cebel Ahdar (Arapça: al-Jabal al-Akhḍar, İngilizce: The Green Mountain) Libya'nın kuzeydoğusunda yoğun ormanlık, verimli bir yayla alanıdır. Derne, Jabal al Akhdar ve Marj'ın kuzey illeri veya semtlerinde bulunur .
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Jebel Akhdar, 900 metre (3.000 ft) yüksekliğe kadar yükselen dağlık bir platodan oluşur. Birkaç vadi ve vadi tarafından kesilmiştir. Batıda Sidra Körfezi ve doğuda Levanten Koridoru ile kuzeyi Akdeniz'e bağlayan yarımadanın kuzeybatı bölümünü oluşturur. Bingazi'den doğuya, Derne İlinin hemen doğusuna doğru uzanır ve yaklaşık 330 kilometre (210 mi) alanı kaplar. Aşınma ve çökme sebebi ile plato bazen 16 kilometre (9,9 mi) kıyı burunlarından oluşur.[1][2] Platonun son yükselişi ve kemerlenmesi Miyosen'de tamamlanmıştır.[2]
Bölge, bir bütün olarak ele alındığında dünyadaki en az ormanlık ülkelerden biri olan Libya'nın çok az ormanlık alanlarından biridir. Libya'nın ortalama yıllık yağış miktarının çok üzerinde yağış alır ve Libya gibi kurak bir ülkede ender görülen zengin meyve, patates ve tahıl tarımına olanak sağlar.[3] Jebel Akhdar'ın içinde ve çevresinde develer, göçebe çobanlarca keçiler ve koyunlar güdülür.[4][5]
Bitki örtüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Libya'nın çoğunda hüküm süren kuraklığın belirgin bir aksine, bu bölgede toplam 3200 km 2 civarında ormanlık alanlar var, ancak orijinal ormanın yaklaşık üçte biri tarıma yer açmak için şimdiden yok edilmiş durumda. Ormanlara ek olarak, geniş maki ve bozkır benzeri bitki örtüsü alanları da vardır. Tipik maki türleri, Fenike ardıcı (Juniperus phoenicea ), sakız ağacı (Pistacia lentiscus ), Kermes meşesi (Qercus coccifera ) ve keçiboynuzu ağacıdır (Ceratonia siliqua ). Daha kuru bozkır benzeri alanlarda, dallı çirişotu (Asphodelus ramosus ), dikenli burun (Sarcopoterium spinosum ) ve beyaz pelin (Artemisia herba-alba ) baskındır.[6] Libya'daki endemik bitki türlerinin yarısından fazlası Jebel Akhdar'da bulunur ve bunlardan yalnızca yedisi bu bölgede bulunur
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeni Mısır Krallığı sırasında oluşturulan belgeler, batıda kasabalarda yaşayan ve bol miktarda hayvanı olan büyük metal işçileri popülasyonunun olduğunu şöyle kaydediyor: "Libyalılar" için tek makul yer Jebel Akhdar'dır.[7]
Antik Yunan Kirene kolonisi, kalıntıları kalan Jebel Akhdar'da ki yemyeşil bir vadide bulunuyordu.[8] MÖ 600 civarında yemyeşil vadilerini kolonileştirdiklerinde Jebal Akhdar'a tarımı başlatan Yunanlılardı.[3]
İtalyan işgali
[değiştir | kaynağı değiştir]İtalyan işgali sırasında bu dağlar tarım için umut verici bir alan olarak tanımlandı ve 1930'larda birçok İtalyan buraya taşındı. Bu yerleşim, 2. Dünya Savaşı sırasında kesintiye uğradı ve köyler ve çiftlikler terk edildi ve daha sonra Libyalılar tarafından yeniden işgal edildi. Sıradağlar, II. Dünya Savaşı sırasında İngiliz Milletler Topluluğu ile Mihver Devletleri arasındaki büyük savaşların yapıldığı bir yerdi.[4]
Kurtuluş
[değiştir | kaynağı değiştir]Libya lideri Omar al-Muhtar, yirmi yıldan fazla bir süredir Libya'nın İtalyan kolonizasyonuna direnmek için bu yoğun ormanlık dağlık bölgeyi kullandı.[9]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Akdeniz'in kuru ormanlık alanları ve bozkırları - alçak kotlar
- Akdeniz ormanlık alanları ve ormanları - daha yüksek rakımlar
- ^ Carter, Theresa Howard (1963). "Reconnaissance in Cyrenaica" (PDF). Expedition. University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. 5 (3): 18-27, page 18. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2023.
- ^ a b Röhlich, Pavel (1978). "Geological development of Jabal al Akhdar, Libya". Geologische Rundschau. 67 (2): 401-412. doi:10.1007/BF01802797.
- ^ a b "Cyrenaica at 1300m". Hidden Journeys. 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2016.
- ^ a b "Akhdar Mountains". Encyclopædia Britannica. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2016.
- ^ Benzabih, Hosney A. (1982). "The Jabal Al Akhdar: A Half Century of Nomadic Livelihood". Malachlon, K. S. (Ed.). Social and Economic Development of Libya. Wisbech, Cambridgeshire, England: Menas Press. ss. 195-206. ISBN 978-0-906559-10-9. r
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım); r eksik|soyadı2=(yardım) - ^ El-Darier, S.M., El-Mogaspi, F.M. "Ethnobotany and Relative Importance of Some Endemic Plant Species at El-Jabal El-Akhdar Region (Libya)" World Journal of Agricultural Sciences Band 5, Nr. 3, 2009
- ^ Peter Mitchell; Paul Lane (2013). The Oxford Handbook of African Archaeology. Oxford University Press. ISBN 978-0191626159. Yazar eksik
|soyadı1=(yardım) - ^ "Cyrenaica". Livius. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2016.
- ^ "A symbol of resistance: Omar Mukhtar". Worldbulletin News. 7 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2016.
