Kıtlık
Kıtlığın iktisat bilimindeki anlamı için lütfen bakınız : Kıtlık (ekonomi)
Kıtlık, yaygın ve sürekli açlığa, etkilediği insanların aşırı zayıflayıp güçten düşmesine ve ölüm oranında önemli bir artışa yol açan aşırı ve uzun süreli gıda darlığı.
Gıda darlığı çekilen bölge ya da ülkedeki tüm sınıfları ve toplulukları şu ya da bu oranda etkileyen kıtlıklar genel kıtlık olarak adlandırılır. Ülkenin yalnızca bir bölümünde yoğunlaşan, ama çoğunlukla kıtlık bölgesindeki bütün toplulukları etkileyen kıtlıklar bölgesel kıtlık biçiminde nitelenir. Gıda darlığı olan ülkede ya da bölgede yalnızca belli bir nüfus kesiminin, darlığın coğrafi yoğunluğundan bağımsız olarak etkilenmesi durumunda sınıfsal kıtlıktan söz edilir.
Kıtlık nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıtlık nedenleri genellikle doğal ve beşeri olmak üzere iki ana kategoride ele alınır. Kuraklık, aşırı yağmur ve taşkınlar, mevsimsiz soğuklar, tayfunlar, bitki hastalıkları ve ürünlere dadanan zararlı böcekler gibi doğal ya da fiziksel nedenler ürünlerin ve gıda kaynaklarının yok olmasına yol açabilir. Kuraklık, kıtlığın en sık karşılaşılan doğal nedeni olarak çorak ya da yarı çorak yerlerde açlığa yol açan başlıca etkendir. Sulamada yararlanılan önemli bir ırmağın kaynağında baş gösteren kuraklık, ırmağın suladığı bölgelerde kıtlığa yol açabilir.
Siyasi ve kültürel nedenlerden kaynaklanan kıtlıklar, doğal kıtlıkların çoğunun tersine, denetim altına alınabilir niteliktedir. Kıtlığın insanlardan kaynaklanan başlıca nedeni savaşlardır. Savaşlar sırasında ürün ve yiyeceklerin yok edilmesinin yanı sıra kuşatma ve abluka gibi taktiklerle yiyecek dağıtımı da büyük ölçüde engellenmiştir.
Kıtlık tehlikesi günümüzde de varlığını korumaktadır. 20. yüzyılda Batı Avrupa ile ABD'de ve öteki gelişmiş ülkelerde kıtlık görülmemiştir. Başka ülkeler de ithal ettikleri gıda maddelerini kısa zamanda ve etkin biçimde dağıtarak kıtlıkla savaşta başarılı olabilmişlerdir. Gelecekte kıtlık tehlikesiyle karşılaşalabilecek yörelerin başında Latin Amerika, Orta Afrika ve Güneydoğu Asya ülkeleri gelmektedir.
Tarihte önemli kıtlıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihte kayıtlara geçen ilk kıtlıklar MÖ 4. binyılda Mısır ve Orta Doğu'da görülmüştür. Bu ilk kıtlıklar, doğal çevrenin yoğun yerleşik tarıma elverişsizliğinden kaynaklandığı için fiziksel kıtlık olarak da nitelenir. 1700'lerden bu yana dünyanın kıtlık çekilen başlıca yöresi Asya'dır. Aşırı nüfusun yol açtığı yiyecek yetersizliği bu kıtada yaşanan kıtlıkların çoğunda belirleyici olmuştur. Bunlar da geçimlik düzeyde ya da bu düzeyin biraz üzerinde tarımsal ürün elde edilen kurak, ama zaman zaman taşkınlara uğrayan yörelerde ortaya çıkmıştır. Aşırı nüfusa bağlı kıtlığın en sık görüldüğü ülkelerin başında Hindistan ve Çin gelir. Hindistan'da Dekkan'da 1702-04 arasındaki kıtlık 2 milyonu aşkın can kaybına yol açmıştır. 1876-79 arasında Çin'in kuzeyini etkileyen kıtlıkta 9-13 milyon insanın öldüğü sanılmaktadır. İrlanda'da 1846-47 yıllarında patates ürününü yok eden bitki hastalığının yol açtığı kıtlık 2-3 milyon insanın ölümü ile sonuçlanmıştır. 1971-73 arasında kuraklık Etiyopya'da 1.5 milyon insanın ölmesine yol açmıştır. 1980'lerin ortalarında başlayan kıtlık Afrika'da Büyük Sahra'nın güneyindeki kurak bölgede yaşayan 150 milyon insanın sağlığını tehdit etmektedir.
Ayrıca
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Encyclopædia Britannica
