Kalecik Karası
| Kalecik Karası | |
|---|---|
| Üzüm (Vitis) | |
| Rengi | Siyah |
| Tür adı | Vitis vinifera Linné subsp. vinifera |
| Köken |  Türkiye |
| Önemli üretim yerleri | Kalecik[1][2] |
| Önemli şaraplar | Ancyra, Chateau Kalecik, Kalebağ, Yakut |
| Tehlikeler | Asma biti |
| Çiçek cinsiyeti | Hermofrodit |
| VIVC kimliği | 5936 |
Kalecik Karası; Ankara'nın Kalecik ilçesi sınırları içerisinde yetişen ve kırmızı şarap üretiminde kullanılan bir üzüm çeşididir. Ankara haricinde Denizli, Yozgat ve Nevşehir bölgelerinde de üretimi yapılmasına karşın; Kızılırmak'ın boydan boya geçerek yarattığı mikroklima ve deniz fosili bakımından zengin topraklar sayesinde en çok verim alınan yer Kalecik'tir.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Anadolu’nun en eski üzümlerinden birisi olan ve uzun yıllar boyunca Türk şarabının da en değerli üzümlerinden birisi olarak kabul edilen Kalecik Karası, adını üretildiği Kalecik ilçesinden almıştır. Bu üzümün yarattığı katma değer ve ilçeye kazandırdığı para o kadar fazlaydı ki; Ziraat Bankası’nın ilk şubelerinden birisi de -İstanbul, İzmir, Bursa ve Adana gibi zamanının büyük şehirlerinden sonra- Kalecik'te açılmıştı.[4] Fakat o zamana kadar çoğunlukla gayrimüslim nüfus tarafından yürütülen bağcılık ve şarapçılık faaliyetleri, Cumhuriyet'in ilanından sonra Ermeni ve Rum nüfusun giderek azalmasıyla orantılı olarak düşmüştü. Çöküşe geçen şarapçılığı canlandırmayı hedefleyen TEKEL ise sahip olduğu ilk şarap tesislerinden birini Kalecik’e kurmuş; üzümü yerinde ve modern yöntemlerle işleyerek "Kalebağ" isimli sek ve tatlı şaraplar üretmeye başlamıştı. Merkezi Çankaya’da bulunan bir diğer büyük şarap üreticisi Kavaklıdere de "Yakut" serisinin üretiminde Kalecik Karası üzümlerini kullanmaktaydı.[5]
1960'lı yıllarda İç Anadolu Bölgesi'nde yaşanan asma biti istilasından sonra üzüm bağlarının kuruması sonucunda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. 1980'lere gelindiğinde ise artık ekonomik getirisi fazla olmadığı gerekçesiyle neredeyse üretimi durmuş ve bulunamaz hale gelmişti. İlerleyen yıllarda Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Kavaklıdere Şarapları'nın ortaklaşa yürüttüğü kurtarma ve seleksiyon çalışmaları sayesinde tekrar dünya şarap literatürüne giren üzüm,[6] 2006 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret olarak tescillenmiştir.[7] Ayrıca; 2019'dan beri her yıl Kalecik'te Uluslararası Kalecik Karası Üzüm Festivali düzenlenmektedir.[8]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalecik Karası, dikildikten en az 3 yıl sonra meyve vermeye başlayan bir üzüm çeşididir.[1] Genel olarak bu türün asmaları Nisan ayında sürmeye başlayıp Mayıs ayının sonlarına doğru çiçeklenir. Haziran ayının ikinci haftasında oluşmaya başlayan meyvelerin olgunlaşma dönemi ise Eylül ayının ortalarına (orta mevsim) denk düşer. Taneleri siyaha yakın mavi renkli olup orta büyüklüktedir. Çekirdekli ve kendine özgü bir aroması olan üzümün, salkımları sık, kanatlı konik biçiminde ve ortalama 150 gram ağırlığındadır. Karışık-kısa budama yapılır.[9][10] Orta Anadolu'da yetişen en kaliteli kırmızı şaraplık üzüm çeşitlerinden biri olan Kalecik Karası, Türkiye'ye özgü olmasıyla bilinir.
Ticari değer
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankara Ticaret Odası'nın 2018 yılı verilerine göre başta Belçika ve Birleşik Krallık olmak üzere pek çok ülkeye milyonlarca dolarlık şarap ihracatı gerçekleştirildiği belirtilmiş; uluslararası ticarette Kalecik Karası'nın Fransa'nın Bordeaux şehrinde yetişen üzümlerle eşdeğer kalitede görüldüğü açıklanmıştır.[11][12]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Kalecik Karası Üzümü - Ankara". Türkiye Kültür Portalı. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. 19 Eylül 2014. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ "Kalecik Karası Üzümü". Türkiye Cumhuriyeti Kalecik Kaymakamlığı. 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ "Kemal Can OCAK : Geçmişten Günümüze Kalecik Karası". Haber3. 22 Temmuz 2020. 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ "Kalecik Ziraat Bankası sandığından çalınmış olan para" (PDF). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kalecik. 2 (2). Ankara: Kalecik Belediyesi Kültür Yayınları. 1 Mayıs 2016. s. 157. 2 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ Yalçın, Mehmet (21 Ekim 2018). "Kalecik Karası aslına dönüyor". T24. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ Bağış, Levon (8 Kasım 2017). "Unutulmayacak üzüm Kalecik Karası". Agos Gazetesi. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "Coğrafi İşaret Tescil Belgesi" (PDF). Türk Patent Enstitüsü. 6 Nisan 2006. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "Kalecik'te üzüm festivali düzenlenecek". AA. 3 Eylül 2019. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ Ülgener, Tuğba Kıymet (2010). "Kalecik Koşullarında Üç Farklı Anaç Üzerine Aşılı Olarak Yetiştirilen Kalecik Karası Üzüm Çeşidinde Terbiye ve Budama Şiddeti Kombinasyonlarının Gelişme, Ürün Verimi ve Kalitesi Üzerine Etkileri" (PDF). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.
- ^ "Sofralık ve Şaraplık Üzüm Çeşitleri" (PDF). Isparta İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.
- ^ "ATO, yabancı temsilcilere Kalecik karası üzümünü tanıttı". Milliyet. AA. 15 Eylül 2019. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "Kalecik karası Bordeaux üzümüne eş değer". Hürriyet. 16 Eylül 2019. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.