Kidarit Krallığı
Kidaritler Kidarit Krallığı Kidarit Krallığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 320-500 | |||||||||
 Damga | |||||||||
 M.S 400 yılında. | |||||||||
| Başkent | Baktriya, Peşaver, Taxila | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Baktriyaca ( yazı dili) | ||||||||
| Resmî din | Hinduizm, Budizm | ||||||||
| Kushanşah | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Türkmenistan Tacikistan Afganistan Özbekistan Hindistan Pakistan | ||||||||
Kidaritler veya Kidara Hunları,[2] 4. ve 5. yüzyıllarda Baktriya'yı ve Orta Asya ile Güney Asya'nın bitişik bölgelerini yöneten bir hanedandır. Kidaritler, Hindistan'da Huna ve Avrupa'da Hiyonlar olarak topluca bilinen bir halk kompleksine aittir.[3] 5. yüzyıl Bizans tarihçisi Priscus onlara Kidarit Hunları ya da "Kidarit olan Hunlar" adını vermiştir.[4][5] Huna / Xionite kabileleri, tartışmalı da olsa, benzer bir dönemde Doğu Avrupa'yı fetheden Hunlarla sıklıkla bağlantılıdır. Yaklaşık bir yüzyıl sonra yerini alan Akhunlardan farklılardır.
Kidaritler, ana yöneticilerinden biri olan Kidara'nın (Çince: 寄多羅 Jiduolo, telaffuzu: Kjie-ta-la)[6][7] adını almıştır. Kidaritler, Latince kaynaklarda "Kermichiones" veya "Kızıl Huna" olarak bilinen bir Huna topluluğunun bir parçası gibi görünmektedir.
Kökenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Göçebe bir halk olan Kidariteler, Altay Dağları bölgesinden gelmiş gibi görünmektedir. Bazı bilim adamları, Kidaritelerin, bazı Doğu Asya (yani Mongoloid) karışımıyla görünüşte "Europid" olduğuna inanmaktadır. Kidarit sikkelerinde hükümdarları sakalsız veya temiz traşlı olarak tasvir edilir - bu o zamanlar İç Asya kültürlerinin bir özelliğidir (o zamanlar Güney Orta Asya'nın ve İran kültürlerinin aksine).[10] Baktarça dilini benimsemeden önce Chionites ve Akhunlar gibi başlangıçta Oğurca konuşmuş olabilirler.[11] Kidariteler, sikkelerin arkasında okçular olarak tasvir edildi.[12] Ayrıca Yapay kafatası deformasyonu uyguladıkları da biliniyordu.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Kızıl Hun reislerinden biri olan Kidara kendisini Kuşan İmparatoru olarak gösteren sikkeler bastırmıştır. Söz konusu sikkeler birçok yerde özellikle Kuzeybatı Hindistan'da bulunmuştur.[13] Dönemin tarihçisi Ammianus Marcellinus Yeni Kidarite kralı için şöyle kayıt tutuyor; Kionitler'in yeni kralı Grumbates, orta yaşlarındayken ve bacakları buruşmuştu, büyük ölçüde hareket eden bir akıl hastasıydı ve çok sayıda önemli zaferiyle ünlüydü. Kayıtlarda Kidaritelerin 359 yılında Amida Kuşatması için Sasanilere destek olduğu yazılır. Daha sonra ittifak bozulmuş Sasaniler ile Kidariteler birçok savaş yapmıştır. Priscus'a göre, Sasani İmparatorluğu, Yazdecer II'nin (438-457) iktidarına kadar Kidarlılara haraç ödemek zorunda kaldı. Kidarlılar, Orta Asya ticaret ağlarının merkezinde bulunan Semerkant'ta başkentlerini, Sogdilerle yakın ilişki içinde kurdular. Kidariteliler, Farsça kaynaklar tarafından verilen tahribata uğratan barbarların imajının tersine, güçlü bir yönetime sahipler ve vergileri yükseltiyorlardı, bölgelerini etkin bir şekilde yönetiyorlardı. 420'lerde Kidaritelerin Peşaveri ele geçirdiği yazılır. Daha sonra 440'lerde Sogdiana'yı fethetmişler ve 467 yılında Belhi fethetme girişimleri vardır ancak Sasaniler tarafından mağlup edilmişlerdir. Hakkında sınırlı bilgiler bulunan bu hanedan 500 yılında Akhunlar tarafından mağlup edilip sona ermiştir.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Grousset, Rene (1970). The Empire of the Steppes. Rutgers University Press. s. 68–69 (ingilizce)
- ^ Bakker, Hans T. (12 Mart 2020). The Alkhan: A Hunnic People in South Asia (İngilizce). Barkhuis. ISBN 978-94-93194-00-7. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Bakker, Hans T. (12 Mart 2020). The Alkhan: A Hunnic People in South Asia (İngilizce). Barkhuis. ISBN 978-94-93194-00-7. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Cribb, Joe (1 Ocak 2010). "The Kidarites, the numismatic evidence.pdf". Coins, Art and Chronology II, edited by M. Alram et al. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Dani, Ahmad Hasan; Litvinsky, B. A.; Unesco (1 Ocak 1996). History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750 (İngilizce). UNESCO. ISBN 978-92-3-103211-0. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Michael, ALRAM; Deborah E., KLIMBURG-SALTER; Minoru, INABA; Matthias, PFISTERER (2010). "Coins, Art and Chronology II". doi:10.1553/0x00250de0.
- ^ Cribb, Joe; Jongeward, David (20 Haziran 2015). "Kushan, Kushano-Sasanian, and Kidarite Coins A Catalogue of Coins From the American Numismatic Society by David Jongeward and Joe Cribb with Peter Donovan". Kushan, Kushano-Sasanian, and Kidarite Coins A Catalogue of Coins From the American Numismatic Society by David Jongeward and Joe Cribb with Peter Donovan. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ DE LA VAISSIÈRE, ÉTIENNE (2003). "Is There a "Nationality of the Hephtalites"?". Bulletin of the Asia Institute. 17: 119-132. ISSN 0890-4464. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Dani, Ahmad Hasan; Litvinsky, B. A.; Unesco (1 Ocak 1996). History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750 (İngilizce). UNESCO. ISBN 978-92-3-103211-0. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Richard N. Frye, Orta Asya Mirası, s. 186
- ^ Zeimal, E. V. (1996). "The Kidarite kingdom in Central Asia". History of Civilizations of Central Asia, Volume III: The Crossroads of Civilizations: A.D. 250 to 750. Paris: UNESCO. ss 119–135 ( ingilizce )