Meclis-i Umûmî

Meclis-i Umûmî
Meclis-i Umûmî
Tarih
Kuruluş	23 Aralık 1876; 23 Temmuz 1908
Dağılış	14 Şubat 1878; 11 Nisan 1920
Önceki	Dîvân-ı Hümâyun
Sonraki	Büyük Millet Meclisi
Toplantı yeri
	Dolmabahçe Sarayı (1876-1878); Eski Darülfünun binası (1876-1878, 1908); Çırağan Sarayı (1909); Cemile Sultan Sarayı (1910-1920)

Meclis-i Umûmî (Osmanlıca: مجلس عمومی, romanize: Meclis-i ʿUmûmî), Osmanlı İmparatorluğu'nda, 23 Aralık 1876 tarihli Anayasa'ya (Kanuni Esasi) göre kurulmuş genel yasama organıdır.^[1]^[2] I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet dönemlerinde görev yapmıştır. Meclis-i Umumî, seçilmiş parlamenterlerden oluşan Meclis-i Mebûsan ve padişah tarafından atanan üst kamara üyelerinden oluşan Meclis-i Âyan (İleri Gelenler) adında iki alt meclis içermekteydi.^[3]^[4] Meclis-i Umûmî'nin iki heyeti, her yıl Kasım ayının başında toplanır ve padişahın buyruğuyla açılır. Mart ayı başında da yine padişahın buyruğu ile kapanır. Heyetlerden biri, diğeri toplanmadığı zaman toplantı yapamaz. Ancak Pâdişâh isterse Meclis-i Umûmî'yi olağan vaktinden önce ya da sonra toplayabilir veya toplantı süresi dönemini kısaltıp uzatabilir.^[5]

Meclis-i Umûmî, feshedildiği 1878 yılından tam 30 yıl sonra yeniden meşrutiyetin ilan edilmesiyle tekrar kurulmuş oldu. 1908 seçimlerinde İttihat ve Terakki Cemiyeti meclisteki çoğunluğu elde etti ve bu seçimin ardından yapılan merasim töreninde Eski Darülfünun binasının kapasitesi yetersiz geldiği için meclisi Çırağan Sarayı'na taşıma kararı alındı. Çırağan Sarayı'nda çıkan yangından sonra meclis Cemile Sultan Sarayı'na taşındı^[3]^[4]

1908 yılında ilan edilen ikinci meşrutiyette meclisin yetkileri genişletildi ve tahta çıkan padişahın Meclis-i Umûmî'de şeriata ve anayasa hükümlerine uyacağına, vatana ve millete sadık kalacağına dair yemin etmesi esası getirildi.^[3]

31 Mart Vakası'nın yaşanması ve hareket ordusunun İstanbul'a yola çıkması sebebiyle Meclis-i Mebûsan ve Meclis-i Âyan üyelerinin bir kısmı Yeşilköy'de Meclis-i Umûmî-i Millî adıyla toplandı. 27 Nisan 1909'da Meclis-i Âyan reisi Said Paşa'nın başkanlığında 240 mebus ve otuz yedi Meclis-i Âyan üyesinin katılımıyla toplanan Meclis-i Umûmî-i Millî, II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesine karar verdi.^[4]

Kanuni Esasi'deki Meclis-i Umûmî ile ilgili kararlar

Madde 42.- Meclisi Umumi Heyeti Âyan ve Heyeti Mebusan namlarile başka başka iki heyeti muhtevidir.

Madde 43.- Meclisi Umuminin iki heyeti beher sene teşrisani iptidasında tecemmu eder ve ba iradei seniye açılır ve mart iptidasında yine ba iradei seniye kapanur ve bu heyetlerden biri diğerinin müctemi bulunmadığı zamanda mün'akid olamaz.

Madde 44.- Zatihazireti padişahi devletçe görünecek lüzum üzerine Meclisi Umumiyi vaktinden evvel dahi açar ve müddeti muayyenei içtimaını da tenkis veya temdit eder.

Madde 45.- Meclisi Umuminin yevmi hüşadında zatı hazireti padişahi veyahut taraflarından bilvekâle sadrıazam hazır olduğu ve vükelâyı devletle iki heyetin âzayı mevcudesi birlikte bulundukları halde resmi küşat icra olunup senei cariye zarfında devletin ahvali dahiliye ve münasebatı hariciyesine ve senei atiyede ittihazına lüzum görülecek tedabir ve teşebbüsata dair bir nutku hümayun kıraat olunur.

Madde 46.- Meclisi Umumi âzalığına intihap veya nasbolunan zevat meclisin yevmi küşadında sadrıazam huzurunda ve o gün hazır bulunmıyan olur ise mensup olduğu heyet müctemi olduğu halde reisleri huzurunda zatı hazireti padişahiye ve vatanına sadakat ve Kanunu Esasi ahkâmına ve uhdesine tevdi olunan vazifeye riayetle hilâfından mücanebet eyliyeceğine tahlif edilür.

Madde 47.- Meclisi Umumi âzası rey ve mütalca beyanında muhtar olarak bunlardan hiçbiri bir gûna vaadü vaid ve talimat kaydı altında bulunamaz ve gerek verdiği reylerden ve gerek meclisin müzakeratı esnasında beyan ettiği mütalealardan dolayı bir veçhile itham olunamaz.Megerki meclisin nizamnamei dahilisi hilâfında hareket etmiş ola. Bu takdirde nizamnamei mezkûr hükmünce muamele görür.

Madde 48.- Meclisi Umumi âzasından birinin hiyanet ve Kanunu Esasiyi nakız ve ilgaye tasaddi ve irtikâp töhmetlerinden birile müttehem olduğuna mensup olduğu heyet azayı mevcudesinin sülüsanı ekseriyeti mutlakasile karar verilür veyahut kanunen hapis ve nefyi mucip bir ceza ile mahkûm olur ise azalık sıfatı zail olur ve bu af'alin muhakemesile mücazatı ait olduğu mahkeme tarafından rüyet ve hükmolunur.

Madde 49.- Meclisi Umumi âzasından her biri reyini bizzat ita eder ve her birinin müzakerede bulunan bir Maddenin red ve kabulüne dair rey vermekten içtinabe hakkı vardır.

Madde 50.- Bir kimse zikrolunan iki heyetin ikisine birden âza olamaz.

Madde 51.- Meclisi Umumi heyetlerinden ikisinde dahi mürettep olan azanın nısfından bir ziyade hazır bulunmadıkça müzakereye mubaderet olunamaz ve kaffei müzakerat sülüsanı ekseriyetile meşrut olmayan hususatta hazır olunan azanın ekseriyeti mutlakası ile karargir olur ve tesavii ara vukuunda reisin reyi iki addedilür.

Madde 52.- Bir kimse şahsına müteallik dâvasından dolayı Meclisi Umuminin iki heyetinden birine arzuhal verdiği halde eğer evvela ait olduğu memurini devlete veyahut o memurların tabi bulundukları mercie müracaat etmediği tebeyyün ederse arzuhali reddolunur.

Madde 53.- Müceddeden kanun tanzimi veya kavanini mevcudeden birinin tadili teklifi vükelâya ait olduğu gibi Heyeti âyan ve Heyeti Mebusanın dahi kendü vazifei muayyeneleri dairesinde bulunan mevad için kanun tanzimini veyahut kavanini mevcudeden birinin tadilini istidaya salâhiyetleri olmakla evvelce makamı Sadaret vasıtası ile tarafı Şahaneden istizan olunarak iradei seniye müteallik buyrulur ise ait olduğu dairelerden verilecek izahat ve tafsilat üzerine layihalarının tanzimi Şûrayı Devlete havale olunur.

Madde 54.- Şûrayı devlette bilmüzakere tanzim olunacak kavanın layıhaları Heyeti Mebusanda badehu Heyeti Ayanda tetkik ve kabul olunduktan sonra icrayi ahkamınaİradei seniye hazreti Padişahi müteallik buyrulur ise düşturül amel olur ve işbu heyetlerin birinde katiyen reddolunan kanun layihası o senenin müddeti içtimaiyesinde tekrar mevkii müzakereye konulamaz.

Madde 55.- Bir kanun lâyıhası evvelâ Heyeti Mebusanda badehu Heyeti Ayanda bend bend okunup ve her bendine rey verülüp ekseriyeti ara ile karar verilmedikçe ve bedel karar heyeti mecmuası için dahi betekrar ekseriyetle karar hasıl olmadıkça kabul olunmuş olmaz.

Madde 56.- Bu Heyetler vükelâdan veya anların göndereceği vekillerden veya kendi azalarından olmayan veyahut resmen davet olunmuş memurinden bulunmayan hiç kimseyi gerek asaleten ve gerek bir cemaat tarafından vekaleten bir Madde ifadesi için gelmiş olduğu halde asla kabul edemez ve ifadelerini istima eyliyemez.

Madde 57.- Heyetlerin müzakeratı lisanı türki üzere cereyan eder ve müzakere olunacak layıhaların suretleri tab ile yövmü müzakereden evvel azaya tevzi olunur.

Madde 58.- Heyetlerde verilecek reyler ya tâyini esami veyahut işaratı mahsusa veyahut reyi hafi ile olur. Reyi hafi usulünün icrası âzayı mevcudenin ekseriyeti arası ile karar verilmeğe mütevakkıftır.

Madde 59.- Her Heyetin inzibatı dahilisini münhasıran kendi reisi icra eder.^[6]

Galeri

İlk defa parlamento binası olarak kullanılan Dolmabahçe Sarayı
1877 yılına ait parlamento toplantısını gösteren bir resim
1908'de yeni parlamentonun açılmasını gösteren eski bir kartpostal.
1908'de yeni parlamentonun açılmasını gösteren eski bir fotoğraf.
1914'te meclis toplantılarını gösteren eski bir kartpostal.

Kaynakça

^ Selda Kılıç (1 Nisan 2011). "1876 Meclis-i Mebusanı ve Seçim Hazırlıkları". DergiPark. s. 2. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ Banuçiçek Güngördü (2014). "MECLİS-İ UMUMİ (KANUN-İ ESASİ VE UYGULAMASI)" (PDF). Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. s. 6. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023. Osmanlı’da ise bu adımlar 1876 Kanun-i Esasisi ile atılmıştır. Kendisi de bir ilk olan bu Anayasayla ilk kez Meclis-i Umumi adı verilen bir meclis kurulmuş, bu gelenek o günden bugüne devam etmiştir.
^ ^a ^b ^c "MECLİS-i MEB'ÛSAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ ^a ^b ^c "MECLİS-i A'YÂN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ Banuçiçek Güngördü (2014). "MECLİS-İ UMUMİ (KANUN-İ ESASİ VE UYGULAMASI)" (PDF). Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. s. 114. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
^ "1876 Kânûn-ı Esâsî | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023.

[1] Selda Kılıç (1 Nisan 2011). "1876 Meclis-i Mebusanı ve Seçim Hazırlıkları". DergiPark. s. 2. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[2] Banuçiçek Güngördü (2014). "MECLİS-İ UMUMİ (KANUN-İ ESASİ VE UYGULAMASI)" (PDF). Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. s. 6. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023. Osmanlı’da ise bu adımlar 1876 Kanun-i Esasisi ile atılmıştır. Kendisi de bir ilk olan bu Anayasayla ilk kez Meclis-i Umumi adı verilen bir meclis kurulmuş, bu gelenek o günden bugüne devam etmiştir.

[:mebusan-3] "MECLİS-i MEB'ÛSAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[:ayan-4] "MECLİS-i A'YÂN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[5] Banuçiçek Güngördü (2014). "MECLİS-İ UMUMİ (KANUN-İ ESASİ VE UYGULAMASI)" (PDF). Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. s. 114. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.

[6] "1876 Kânûn-ı Esâsî | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]