Proceratosaurus
| Proceratosaurus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Holotip kafatası | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| †Proceratosaurus bradleyi (Woodward, 1910 [özgün olarak Megalosaurus]) | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Proceratosaurus, İngiltere'nin Orta Jura (Batoniyen) döneminden küçük boyutlu etçil teropod dinozor cinsidir.[1] Cins adı Proceratosaurus, kafatası tepesinin kısmen korunmuş kısmı yüzeysel olarak Ceratosaurus'un küçük tepesine benzediği için, başlangıçta Ceratosaurus'un atası olduğunun düşünülmesinden kaynaklanır.[2] Ancak şimdi, özellikle Proceratosauridae familyasının bir üyesi ve Tyrannosauroidea kladının bilinen en eski üyeleri arasında bir coelurosaur olarak tanımlanır.[3]
Tip örneği Londra Doğa Tarihi Müzesi'nde tutulmaktadır ve 1910'da Minchinhampton yakınlarındaki Büyük Oolit Grubu'nun oolitli kireçtaşı rezervi için kazı yapılırken bulunmuştur.[4]
Keşif tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1910'da İngiliz paleontolog Arthur Smith Woodward, bir süre önce F. Lewis Bradley tarafından İngiltere, Gloucestershire, Cotswolds'da bir kasaba olan Minchinhampton'daki bir rezerv kazısı sırasında keşfedilen eksik bir teropod kafatasını bildirdi. Bradley kafatasını sol yanı görünecek şekilde hazırlamış ve şu anda NHM R 4860 örneği olarak kataloglanan ve Londra Doğa Tarihi Müzesi'nde bulunan örneği Londra Jeoloji Topluluğu'na sunmuştur. Kafatasının üst kısmı kayayı aşındıran bir çatlak nedeniyle kayıp ve kısmen kalsit ile doluydu. Woodward, kafatasını, keşfinin onuruna yeni bir Megalosaurus türünün (1824 yılında adlandırılan bir cins), M. bradleyi'nin holotip örneği yaptı. Keşfedildiği zaman, muhtemelen Compsognathus ve Archaeopteryx'in ezilmiş ve tanımlanması zor kafatasları dışında, Avrupa'dan bilinen en eksiksiz teropod kafataslarından biriydi.[5][6]
1923'te Alman paleontolog Friedrich von Huene, türü Jura cinsi Ceratosaurus'un atası olduğunu varsayarak yeni bir cins olan Proceratosaurus'a taşıdı, ancak ad sadece bir şematik olarak kullanıldığından, bir geçersiz ad (nomen nudum) olarak kaldı. Üç yıl sonra, 1926'da yayımlanan iki makalesinde, cinsin tanısını sağlayarak adı doğruladı. Avrupa'daki en iyi korunmuş teropod kafataslarından biri ve dünya çapında en iyi korunmuş Orta Jura teropod kafataslarından biri olarak kalırken, o zamandan beri çok az bilimsel ilgi gördü ve esas olarak teropod anatomisi ve evriminin genel yönleriyle ilgili çalışmalarda kendinden bahsedildi. Holotip kafatası, Teksas Üniversitesinde yapılan bilgisayarlı tomografi taramasından bu yana, kafatasının, çenenin ve dişlerin ek ayrıntılarını ortaya çıkarmak için daha mekanik olarak hazırlandı ve 2010 yılında Alman paleontolog Oliver Rauhut ve meslektaşları tarafından yeniden tanımlandı.[6][7]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Başlangıçta Proceratosaurus'u inceleyen Arthur Smith Woodward, aynı sayıda (4) premaksiller dişe sahip olması nedeniyle onu bir Megalosaurus türü olarak tanımlamıştır.[5] 1930'larda Friedrich von Huene tarafından yapılan daha sonraki bir çalışma, Ceratosaurus ile daha yakın bir akrabalık önerdi ve Huene, her iki dinozorun da Coelurosauria grubunun üyelerini temsil ettiğini düşündü.[8]
1980'lerin sonlarına doğru Ceratosaurus'un bir coelurosaur değil, farklı bir evrimsel soydan bir teropod (ceratosaur) olduğu bulunduktan sonra, Proceratosaurus'un sınıflandırması yeniden gözden geçirildi. Gregory S. Paul, yine esas olarak burun üzerindeki tepe nedeniyle Onitholestes'in yakın bir akrabası olduğunu öne sürdü (Ornitholestes'in bir burun tepesi taşıdığı düşüncesi daha sonra çürütüldü). Paul, hem Proceratosaurus hem de Ornitholestes'in ne ceratosaur ne de coelurosaur olduğunu, bunun yerine ilkel allosauroid olduğunu düşündü. Ayrıca Paul, çok daha büyük dinozor Piveteausaurus'un Proceratosaurus ile aynı cins olduğunu düşündü ve Piveteausaurus'u genç sinonim yaptı.[9] Bununla birlikte, ikisi arasında örtüşen hiçbir kemik, fosillerinin etrafındaki kayadan henüz ortaya çıkmamıştı ve gelecekteki araştırmalar, bunların gerçekten farklı cinsler olduğunu gösterdi.[6]
21. yüzyılın başlarında yapılan birkaç filogenetik çalışma sonunda Proceratosaurus'un (ve Ornitholestes'in) bir coelurosaur olduğunu ve ceratosauridler ve allosauroidlerle uzak akraba olduğunu bulundu ancak 2000 yılında yayımlanan bir makale Proceratosaurus'u destekleyici kanıtlar sunmadan bir ceratosaurid olarak kabul etti. 2004 yılında Thomas R. Holtz Jr. tarafından yapılan filogenetik analizler de Proceratosaurus'u coelurosaurlar arasına yerleştirdi, ancak yalnızca zayıf kanıtlarla ve yine Ornitholestes ile (aynı biçimde zayıf bir şekilde desteklendi) yakın bir akrabalık buldu.[6]
Proceratosaurus ve akrabalarının ilk büyük yeniden değerlendirmesi 2010 yılında Oliver Rauhut ve meslektaşları tarafından yayımlandı. Çalışmaları, Proceratosaurus'un aslında bir coelurosaur olduğu ve ayrıca Geç Kretase'deki dev tyrannosauridlere giden soyun bir üyesi olan bir tyrannosauroid olduğu sonucuna vardı. Ayrıca, Proceratosaurus'un Çinli tyrannosauroid Guanlong'un en yakın akrabası olduğunu buldular ve Proceratosaurus'a Tyrannosaurus, Allosaurus, Compsognathus, Coelurus, Ornithomimus veya Deinonychus'tan daha yakın akraba olan tüm teropodlar olarak tanımlanan Proceratosauridae familyasını önerdiler.[6][10]
Aşağıda Loewen ve meslektaşlarına (2013) ait bir kladogram bulunmaktadır:[11]
| Tyrannosauroidea |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]
Proceratosaurus, bir görüntüleme organı olarak kullanılmış olabilecek, ancak muhtemelen ısırma sırasında kafatasındaki bükülme gerilimini azaltan bir burun tepesine sahipti. Bu, Proceratosaurus'un av avlamak için bir delme-çekme izlemi kullandığını gösterebilir. Bununla birlikte Proceratosaurus, muhtemelen büyük hayvan avcısı değildi, kemik kıran dişlerden ve tyrannosauridlerin son derece güçlü çene gücünden yoksundu. Bunun yerine, genellikle temel coelurosaurlarda ve temel tyrannosauroidlerde bulunan uzun bir kafatasına sahipti.[6]
Paleoçevre
[değiştir | kaynağı değiştir]Oxfordshire'daki kabaca eşit yaşlı Taynton Kireçtaşı Oluşumu'ndan gelen bitki örneklerine göre bölge muhtemelen mevsimsel olarak kuru bir kıyı ortamını temsil eden, araucarian ve cheirolepidiacean kozalaklı bitkilerinin yanı sıra Bennettitales ve Pelourdea'nın hakimiyetindedir.[12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Holtz, Thomas R. Jr. (2008) Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information 15 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Palmer, D. (1999). The Marshall Illustrated Encyclopedia of Dinosaurs and Prehistoric Animals. Londra: Marshall Editions. s. 114. ISBN 978-1-84028-152-1.
- ^ Holtz, Thomas (Aralık 1998). "A new phylogeny of the carnivorous dinosaurs" (PDF). Gaia. 15: 5-61. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ "Oldest T. rex relative identified". BBC News. 4 Kasım 2009. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2009.
- ^ a b Woodward (1910). "On a Skull of Megalosaurus from the Great Oolite of Minchinhampton (Gloucestershire)". Quarterly Journal of the Geological Society. 66 (1–4): 111-115. doi:10.1144/GSL.JGS.1910.066.01-04.07. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f Rauhut ve diğerleri. (2010). "Cranial osteology and phylogenetic position of the theropod dinosaur Proceratosaurus bradleyi(Woodward, 1910) from the Middle Jurassic of England". Zoological Journal of the Linnean Society. 158: 155-195. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00591.x.
- ^ Milner (2016). "Smith Woodward's contributions on fossil tetrapods". Geological Society, London, Special Publications. 430 (1): 289-309. doi:10.1144/SP430.13.
- ^ von Huene, F. (1932). "Die fossile Reptil-Ordnung Saurischia, ihre Entwicklung und Geschichte." Monographien zur Geologie und Palaeontologie (Serie 1), 4: 1–361.
- ^ Paul, G.S. (1988). Predatory Dinosaurs of the World. New York: Simon and Schuster. ss. 366-369. ISBN 978-0-671-61946-6.
- ^ "Oldest T. rex relative identified". 2009. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021.
- ^ Loewen ve diğerleri. (2013). Evans, David C (Ed.). "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". PLoS ONE. 8 (11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420. PMC 3819173 $2. PMID 24223179.
- ^ Cleal (July 2003). "The Middle Jurassic flora from Stonesfield, Oxfordshire, UK". Palaeontology. 46 (4): 739-801. doi:10.1111/1475-4983.00319. ISSN 0031-0239.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Proceratosaurus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Proceratosaurus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- Sketchfab'de holotip kafatasının 3 boyutlu taraması
