Akıllı telefon

Akıllı telefon (İngilizce: smartphone), cep telefonunun sağladığı klasik özelliklere, bilgisayar dünyasının bir ürünü olan PDA'lerin özelliklerinin de eklenmesiyle tasarlanan gelişmiş mobil iletişim cihazıdır. Akıllı telefonlarda mobil işletim sistemleri bulunur (ör. Symbian^3) bu sayede birçok farklı amaç için daha aktif bir şekilde kullanılabilir ve neredeyse her iş için bir uygulama bulunabilir.

İşlemcileri bataryaların uzun süre dayanabilmesini sağlayan ARM tabanlı olur ve karmaşık işlemleri sorunsuzca yapabilirler. Aynı zamanda çoğu akıllı telefonda Grafik İşlemci de mevcuttur. Bu sayede fazla poligon gerektiren kaliteli oyunları kolayca ve akıcı şekilde çalıştırabilirler.

Donanım

Çoğu akıllı telefonda oyun, uygulama performansını yukarıya taşıyayacak ve diğerlerinden farklı, özgün uygulamaların geliştirilmesine önayak olacak donanımsal özellikler bulunmaktadır. Şu ana kadar yapılmış akıllı telefonların büyük çoğunluğunda, resim açma veya video oynatma gibi işlerin rahat yapılabilmesi için ekran çözünürlüğü 4:3 veya 16:9 (geniş ekran) şeklindedir. Günümüzde ekran oranları multimedya içeriklerinin daha iyi deneyimlenebilmesi amacıyla 18:9, 19.5:9 ve 21:9 gibi geniş ekran oranlarına sahiptir. Aynı zamanda, ekranda gösterilen herhangi bir öğenin çok daha parlak ve kaliteli görüntülebilmesi için çözünürlükleri hızla yükseltilmekte, SUPER AMOLED, AMOLED, OLED ve LTPO gibi yeni teknolojilere geçilmektedir.

Oyunların ve uygulamaların daha aktif çalıştırılabilmesi için çoğu akıllı telefonda ivme ölçer bulunmaktadır. Bu nedenle akıllı telefonlar, internette gezinmek veya sensör kullanarak oyun oynamak gibi birkaç avantaja sahiptirler. Aynı zamanda yeni akıllı telefonların bazılarında jiroskop yani dijital pusula da bulunur. Bu sayede ivme ölçerlerin yapamadığı şekilde her yöne ekran dönüşü özelliğini kullanıcıya sunabilirler.

Akıllı telefonlar, normal bir cep telefonunun yapacaklarından çok daha ilerisidir. Bunların başında da kaliteli oyunlar, bilgisayardakileri aratmayacak uygulamalar gelir. Ancak bunlar için cep telefonlarının sahip olduğundan çok daha yüksek işlemci performansı gerekir. Akıllı telefonların neredeyse hepsinde ARM tabanlı işlemciler kullanılır. Bu tür işlemcilerin kullanılmasının ana sebebi düşük güç tüketimi ve buna rağmen yüksek performans sağlamalarıdır. Aynı zamanda, yüksek oyun performansının sağlanması sağlanabilmesi için de grafik işlemciler de çoğu akıllı telefonda bulunmaktadır. Bu sayede yüksek sayıda poligon gerektiren 3D oyunlar akıcı şekilde oynanabilir. Aynı zamanda grafik işlemciler, akıllı telefonlarda kullanılan efektler ve 3D oyunlarda kullanılan texturelerde de performansı üst düzeylere çeker.

Çoğu akıllı telefonun bağlantı özellikleri eksiksizdir. Yani, akıllı telefonlar ile kablosuz ağlara (Wi-Fi) bğlanabilir, Bluetooth (Mavi diş) ile dosya alışverişi yapabilir ve yüksek anten performanslarıyla kaliteli sayılabilecek bir konuşma yapabilirsiniz. Aynı zamanda bu konuda büyük rol üstlenen birkaç firmadan biri olan Nokia'nın en son çıkan telefonlarda bulunan NFC (Yakın Alan İletişimi) sistemi ile bankacılık işlemleri kredi kartları yerine NFC sistemi içeren akıllı telefonlarından yapılabilecektir.

HTC'nin büyük rol üstlendiği bir konu da gözlüksüz üç boyutlu ekrana sahip telefonlardır. Bu telefonların hem ekran çözünürlükleri yüksektir, hem de bir tuşla herhangi bir gözlüğe veya ek aksesuara gerek kalmadan üç boyutlu bir ekrana geçilebilirdir. HTC Sense gibi 3D efektlerle birlikte dizayn edilmiş bir akıllı telefonda gözlüksüz üç boyut sistemi çok işe yaramaktadır.

Yazılım

Akıllı telefonların, normal telefonlara kıyasla en büyük özellikleri özel işletim sistemleridir. Günümüzde birçok akıllı telefonda Android işletim sistemi bulunmaktadır. Mobil İşletim Sistemleri, bir cep telefonunda bulunmayan esneklik, özellik ve uygulama sayısını akıllı telefonlara verir.

Android

Bir akıllı telefon olan Samsung Galaxy Z serisi

Dünyada, akıllı telefonlarda en fazla kullanılan mobil işletim sistemidir. Android, Google tarafından geliştirilmektedir ve akıllı telefonlar için resmi olarak sürülmüş en son sürüm Android 15 sürümüdür.^[1] Aynı zamanda Android, tablet bilgisayarlar için de kullanılmaktadır.

Android yalnızca dokunmatik ekranlı telefonlar için değil aynı zamanda Pc, Tablet vb birçok cihaza açık kaynak kodlu olması sayesinde yüklenebilmektedir. Şu ana kadar Android'i en fazla kullanan ve en çok destek veren şirketler Samsung ve HTC olmuştur.

Android, uygulama mağazası olarak Google Play kullanır. Açık kaynaklı ve Linux tabanlı bir mobil işletim sistemidir. Android dünya üzerindeki birçok cihazda çalışabilir. Düşük donanıma sahip olan sistemlerde bile kullanıcılara peformans sağlayabilmektedir.

iOS

Apple tarafından 2007'de üretilmiş ve geliştirilmekte olan mobil işletim sistemidir. Yalnızca Apple markalı iPhone ve iPad gibi cihazlarda çalışmaktadır. Resmi olarak duyurulmuş en son sürümü iOS 17.6.1'dir. Aynı zamanda iOS, bazı çevrelerce hafifletilmiş bir MacOS olarak da görülmektedir.

iOS, uygulama mağazası olarak dünyada en çok uygulama bulunan App Store'u kullanır. Kapalı kaynaklıdır. Aynı zamanda da iPhone ve diğer Apple Mobil cihazlarla da yüksek dereceli stabilize durumundadır. Yüksek dereceli performansa ihtiyaç duyması ve bilgisayar ile senkronize edilebilmesi için iTunes adlı yazılıma ihtiyaç duyulur.

Aşağıda akıllı telefonlarda kullanılan sistemlerin desteği kesilmiş ve artık desteklenmeyen sistemlerdir;

Symbian

Psion tarafından geliştirilen ve 2003 - 2011 yılları arası Dünyada en fazla kullanılan mobil işletim sistemiydi. İleriki yıllarda Nokia ve Accenture tarafından geliştirilmiş. En güncel resmi sürümü Symbian Belle FP2'dir. Genellikle Nokia cihazlarda bulunmaktadır. Sony Ericsson ve Samsung'un da kullandığı Symbian aynı zamanda Japon üreticiler arasında da popülerdi. Japonya'da 2014 yılına kadar yeni modellerde kullanılmaya devam edilmiş ve bu modeller 2016'ya kadar satılmaya devam edilmiştir.

Symbian, her türlü şekle uygun üretilmiştir. S60, MOAP platformu her türlü kızaklı ve tuşlu telefonda kullanılabilir. UIQ ve S60v5 platformu ise dokunmatik ekranlı telefonlar içindir. Aynı zamanda Nokia cihazlarda bulunan Symbian^3 de dokunmatik ekranlı ve QWERTY tuş takımlı telefonlar içindir.

Symbian, resmi uygulama mağazası olarak Nokia Ovi Mağazası (Nokia Store), NTTDoCoMo cihazlarında ise Docomo Store'u kullanır. Ovi, 2010 - 2011 arası Dünya sıralamasında en büyük 3. uygulama mağazasıydı. Düşük derece akıllı telefonlarda bile çalışabilir. Ancak fazla düşük dereceli donanıma sahip akıllı telefonlarda kullanılması yüzünden stabilite sorunları ortaya çıkmış ve popülerliğini yitirmiştir. Güncel Symbian cihazlarda bu sorunlar çözülsede, yapılan yanlış hamleler ve geç kalınmadan sonra kullanıcı kitlesi Symbian'dan Android ve iOS'a kaymıştır.

Windows Phone

Microsoft tarafından 2010 - 2020 yılları arasında Windows Mobile'ın ardılısı olarak geliştirilmiş bir işletim sistemidir. Resmi olarak duyurulmuş en son mobil sürümü Windows 10 Mobile'dır. Windows için en çok mobil cihaz üreten şirketler Microsoft ve Nokia'dır.

Windows, uygulama mağazası olarak Microsoft Store'u (eski adıyla Marketplace) kullanır. Ayrıca Lumia cihazlarla yüksek derecede stabilize durumundadır.

Windows Mobile

Windows Mobile, Microsoft şirketi tarafından PDA ve akıllı telefonlar gibi mobil cihazlar için tasarlanmış olan bir işletim sistemidir. C++ yazılımında yapılmış ve Windows CE sistemi çekirdeği üzerine temellendirilmiştir.

lk kez Windows Mobile sürümü 19 Nisan 2000 yılında Pocket PC 2000 sürümü ile başlatılmıştır. Son versiyon ise 2 Şubàt 2010 yılında tanıtılan Windows Mobile 6.5 sürümünün 6.5.3 güncellenmesi idi. Mayıs 2011 yılında ek servis hazırlayanlara destek, ekim ayında ise My Phone hizmeti durduruldu. Mayıs 2012 yılında ise sisteme destek ve Windows Marketplace for Mobile durduruldu. 6.5 final versiyonu 8 Ocak 2013 tarihinden itibaren desteği kesildi. Microsoft, Windows Mobile sistemine son verdikden sonra yerine tamamen yeni bir işletim sistemi olan Windows Phone'a geçti.

Palm OS

PalmOS, Palm şirketi tarafından cep bilgisayarları (PDA'lar) için tasarlanan ve daha sonradan Akıllı telefonlarda da kullanımış bir işletim sistemidir. PalmSource firması Palm isim hakkını Mayıs 2005'te PalmOne (şimdiki Palm) şirketine satmıştır. Kasım 2004'te PalmSource, Linux tabanlı bir PalmOS sürümü üzerinde çalıştıklarını duyurmuş, Eylül 2005'te PalmSource, Access Co. şirketi tarafından satın alındıktan sonra Linux tabanlı sistem Access Linux Platform olarak adlandırılıp PalmOS'un yerini almıştır. Ayrıca, 2009 yılında Palm OS'un ana lisans sahibi Palm, Inc., gelecek cihazları için Palm OS'tan WebOS'a geçmiştir. 2009 yılında Palm OS'un desteği kesilmiştir.

BlackBerry OS

BlackBerry OS, 1999-2013 yılları arasında Java tabanlı BlackBerry marka akıllı telefonlar için geliştirdiği mobil işletim sistemidir.

Blackberry 10 OS

BlackBerry 10 ya da yaygın kullanılan şekliyle BB10, 30 Ocak 2013 tarihinden itibaren piyasaya sürülmüş ve yeni nesil BlackBerry cihazlarda kullanılmak üzere geliştirilmiş QNX tabanlı mobil platformdur. 2016'dan sonra yeni sürümü çıkmamış ve 2021 yılnda BBOS ve BB10 için verdiği desteği sonlandıracağını duyurmuştur.^[2]

Akıllı telefonların genel özellikleri

teknik özellikler	teknik detayları
GPS	GPS-A, BDS, Galileo, GLONASS, QZSS,
bluetooth	version 5.0 ve üzeri
qwerty klavye
dokunmatik ekran	çoklu algılama
HD ekran	640x480 üzeri
video kamera	megapixel
FM radio	RDS
karasal TV alıcısı	DVB-T
wifi	b\g\n\ac
3g	EDGE, 3g, 4g, 5g

Dünya Pazarında

2022'nin ikinci çeyreğinde dünyada cep telefon satışları^[3]

	2022
Üretici	Sayı	%
Samsung	64.3M	21%
Apple	49.2M	16%
Xiaomi	40.5M	13%
Oppo	29.5M	10%
Vivo	26.0M	9%
Diğer	92.4M	31%
Toplam	301.9M	100.0%

**2009'un ve 2010'un ikinci çeyreğinde dünya'da cep telefon satışları**^[4]
	2010		2009
Üretici	Sayı	%	Sayı	%
Nokia	111473800	/8,1	5445	36.8%
Samsung	65328200	20.1%	55430100	19.3%
LG	29366700	9.0%	30497000	10.7%
Research In Motion (BlackBerry)	11228800	3.4%	7678900	2.7%
Sony Mobile	11008500	3.4%	13574300	4.7%
Motorola	9109400	2.8%	15947800	5.6%
Apple	8743000	2.7%	5434700	1.9%
HTC	5908800	1.8%	2471000	0.9%
ZTE	5545800	1.7%	3697900	1.3%
G'Five	5208600	1.6%	-	-
Diğer	62635200	19.3%	45977200	16.1%
Toplam	325556800	100.0%	286122300	100.0%

2009 Dünya Cep Telefonu Fuarı'nda, şu bilgisayar üreticileri kendilerini akıllı telefon üretiminde de gösterdiler: Asus, Acer, Toshiba, HP, Lenovo, Dell.^[5]

Kaynakça

^ "Android 15". 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024.
^ "Bir devrin tamamen bitişi: BlackBerry, klasik modelleri için yazılım desteği vermeyi sonlandıracağını duyurdu". Webrazzi. 31 Aralık 2021. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023.
^ "Global Smartphone Market Share: By Quarter". Counterpoint Research (İngilizce). 20 Aralık 2022. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2022.
^ (Fransızca) Android, le troisième OS mobile le plus populaire au monde 31 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ AFP'nin şubat 2009 makalesi: "Karlı akıllı telefon piyasası, bilgisayar üreticilerinin ilgisini çekiyor"^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] "Android 15". 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024.

[2] "Bir devrin tamamen bitişi: BlackBerry, klasik modelleri için yazılım desteği vermeyi sonlandıracağını duyurdu". Webrazzi. 31 Aralık 2021. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023.

[3] "Global Smartphone Market Share: By Quarter". Counterpoint Research (İngilizce). 20 Aralık 2022. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2022.

[Gartner2010-4] (Fransızca) Android, le troisième OS mobile le plus populaire au monde 31 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] AFP'nin şubat 2009 makalesi: "Karlı akıllı telefon piyasası, bilgisayar üreticilerinin ilgisini çekiyor"^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]