Vikipedi:Haftanın seçkin maddesi/Mayıs 2009
- 19. Hafta
İslam, İslamiyet, İslamlık ya da Müslümanlık, tek tanrılı göksel bir din olup, dünyanın en yaygın ikinci dinidir. İslam, peygamberi Muhammed aracılığıyla 7. yüzyılda yayılmaya başlamıştır. Kutsal kitabı Kur'an'ı oluşturan surelerin Cebrail adındaki melek aracılığıyla sözlü olarak peygambere vahyolunduğuna (indirildiğine) inanılır.
Müslümanlığın en büyük iki mezhebi, sıklıkla siyasal mezhepler olarak tanımlanan Sünnilik ve Şiilik'tir. Bunların dışında hukuk, itikat gibi çeşitli kategorilerde birçok mezhebi içinde barındırır. İslam dininin temelinde, tüm büyük mezheplerinin kabul ettiği, tevhit ilkesi yatar ki bu kavram Allah'ın varlığı ve birliğine inanmak anlamına gelir.
İslam peygamberi Muhammed, İslam dinini yaymasının yanı sıra bir İslam Devleti de kurmuş, daha sonra bu İslam Devleti farklı hanedanlarca uzun süreler boyunca yönetilmiştir. Bu devletlerin yöneticileri halife unvanını taşımışlardır. Farklı bölgelerdeki halklar İslam'ı benimsemeye başlayınca, farklı ve yeni Müslüman devletler de oluşmuştur.
İslam sözcüğü Arapça "se-le-me" kökünden türemiştir ve anlamı "barış"tır. Bununla birlikte kökün etken ortaç şekli eslemedir ve "teslimiyet" anlamına gelir. Sonuçta İslam, "teslimiyet" anlamına gelirken, Müslüman da "teslim olan" anlamına gelir; burada teslim olunan tek tanrı olduğu kabul edilen Allah'tır. İslam dinine mensup kişileri adlandırmakta kullanılan Müslüman kelimesi ise sözlükte "bağlanan", "teslim olan", mümin ise "şüphesiz inanan" anlamlarına gelir. (Devamı...)
gör - tartış - değiştir - geçmiş
- 20. Hafta
Janet Jackson, (d. 16 Mayıs 1966) ünlü Amerikalı R&B şarkıcısı ve söz yazarıdır. Sanatçı, ağabeyi Michael Jackson'ın getirdiği sesin ardından, 1982'de 16 yaşındayken Jackson kardeşlerin desteğiyle beraber ilk albümü "Janet Jackson"ı yayımladı. Bu albümle olumlu eleştiriler toplayan Jackson, bunun ardından 1984 yılında, "Dream Street" adındaki ikinci albümünü yayımladı. Albümün listelerde ilk yüzü geçememesi sonunda kardeşleri ve menajeri olan babasıyla ilişkilerine son verdi ve gerçek yapımcılarla çalışmaya başladı. Ardından 1986'da "Control" adlı albümü yayımladı.
İlk kez dünya çapında duyulan Jackson, 80'lerde adından sıkça söz ettirdi. Bu albümün başarısından sonra, 1989'da "Rhythm Nation 1814"ü yayımladı. Albümle beraber satışlarda üst sıralarda yer edindi. 1993'te 70'lerin dans parçalarından örnekler içeren albümü "janet."ı yayımladı. Albümün eleştirmenlerce tam not almasının ardından 1990'ların ortasında panik atak hastalığına yakalandı. Tedavi gördüğü sırada ayrıca albümüyle de ilgilendi. 1997'de "The Velvet Rope"u çıkardı ve bu albümle ABD'de listelerin üst sıralarına çıktı. 2001'de "All for You" yayımlayan Jackson, 2000'lerde medyadan uzak kaldı. (Devamı...)
gör - tartış - değiştir - geçmiş
- 21. Hafta
Ay, Dünya'nın tek doğal uydusudur ve Güneş Sistemi içinde beşinci büyük doğal uydudur. Dünya ile Ay arasında ortalama merkezden merkeze uzaklık 384.403 km, yani Dünya'nın çapının yaklaşık otuz katıdır. Ay'ın çapı 3.474 km'dir, bu da Dünya'nın çapının dörtte birinden biraz fazladır. Dolayısıyla Ay'ın hacmi Dünya'nın hacminin %2'sidir. Kütlesi Dünya kütlesinden 81,3 kat daha düşüktür. Yüzeyinde kütle çekimi etkisi yer çekiminin yaklaşık %17'sidir. Ay, Dünya'nın yörüngesinde bir turunu 27,3 günde tamamlar. Dünya, Ay ve Güneş geometrisinde görülen periyodik değişimler sonucunda her 29,5 günde tekrar eden Ay'ın evreleri oluşur.
Ay, insanların üzerine iniş yaparak yürüdükleri tek gök cismidir. Yer çekiminden kurtulup uzaya çıkan ve Ay'ın yakınından geçen ilk yapay nesne Sovyetler Birliği'nin Luna 1 uydusudur. Ay yüzeyine çarpan ilk insan yapısı nesne Luna 2 uydusudur. Normalde görünmeyen Ay'ın öteki yüzünün ilk fotoğraflarını ise Luna 3 uydusu çekmiştir. Bu üç uydu da 1959 yılında uzaya fırlatılmıştır. (Devamı...)
gör - tartış - değiştir - geçmiş
- 22. Hafta
Kalıtım bilimi ya da genetik, biyolojinin bir dalı olup, canlı organizmalardaki kalıtım ve çeşitliliğin bilimidir. Canlıların özelliklerinin kalıtımsal olduğunun bilinci ile, tarih öncesi çağlardan beri bitki ve hayvanlar ıslah edilmiştir. Bununla birlikte, kalıtımsal aktarım mekanizmalarını anlamaya çalışan modern kalıtım bilimi ancak 19. yüzyılın ortalarında, Gregor Mendel’in çalışmasıyla başlamıştır. Mendel, kalıtımın fiziksel temelini bilemediyse de, bu özelliklerin ayrık (kesikli) bir tarzda aktarıldığını gözlemlemiştir; günümüzde bu kalıtım birimlerine gen adı verilmektedir.
Genler DNA'da belli bölgelere karşılık gelir. DNA dört tip nükleotitten oluşan bir zincir moleküldür, bu zincir üzerinde nükleotitlerin dizisi, organizmaların kalıt aldığı genetik bilgidir. Doğada DNA, iki zincirli bir yapıya sahiptir. DNA'daki her iplikçikteki nükleotitler birbirini tamamlar, yani her iplikçik kendine eş yeni bir iplikçik oluşturmak için bir kalıp olabilme özelliğine sahiptir. Bu, genetik bilginin kopyalanması ve kalıtımı için işleyen fiziksel mekanizmadır. (Devamı...)