Эчтәлеккә күчү

Ай (иярчен): юрамалар арасында аерма

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ай (иярчен) latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Dexbot (бәхәс | кертем)
1861 үзгәртү
к Removing Link GA template (handled by wikidata)
MalTsilna (бәхәс | кертем)
3573 үзгәртү
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1: Юл номеры - 1:
{{Планета карточкасы
[[Рәсем:Moon merged small.jpg|right|200px]]
|төр = иярчен
|исеме = Ай
|символ = Moon symbol decrescent.svg
|рәсем = FullMoon2010.jpg
|киңлек = 280px
|имза =
|рәсем2 =
|киңлек2 =
|имза2 =
|башка атамалар =
|астероид билгеләмәсе =
|астероид төркеме =
|ачыш-ref =
|беренче ачучы =
|ачышның урыны =
|ачыш датасы =
|ачыш датасы-ref = күрсәтелми
|ачышның ысулы =
|орбита-ref =
|дәвер =
|перигелий =
|афелий =
|периастр =
|апоастр =
|апсида =
| периапсида = 363 104 км<br />0,0024 [[Астрономик берәмлек|а. е.]]
| апоапсида = 405 696 км<br />0,0027 а. е.
|зур ярымкүчәр = 384 399 км<br />0,00257 а. е.
|орбита радиусы =
|эксцентриситет = 0,0549 (уртача)
|сидерик чор = 27,321582 көн<br />{{nowrap|27 к 7 сәг 43,1 мин}}
|синодик чор = 29,530588 көн<br />{{nowrap|29 к 12 сәг 44,0 мин}}
|орбиталь тизлек = 1,023 км/с (уртача)
|аномалия =
|авышу = 5,145° <small>[[Эклиптика|эклиптикага]] карата</small>
|почмаклы күчелеш =
|калка төен озынлыгы = {{кимү}} 1 оборот за 18,6 лет
|периастр озынлыгы =
|периастр вакыты =
|периүзәк аргументы = {{үсү}} 1 оборот за 8,85 лет
|ярым амплитуда =
|нәрсәнең иярчене = Җир
|иярченнәре =
|физик үзенчәлекләре-ref =
|зурлыклары =
|экваториаль радиус = 1738,14 км<br />0,273 <small>Җирнекеннән</small>
|поляр радиус = 1735,97 км<br />0,273 <small>Җирнекеннән</small>
|уртача радиус = 1737,10 км<br />0,273 <small>Җирнекеннән</small>
|зур түгәрәк әйләнәсе = 10 917 км
|өслекнең мәйданы = 3,793{{e|7}} км²<br />0,074 <small>Җирнекеннән</small>
|күләм = 2,1958{{e|10}} км³<br />0,020 <small>Җирнекеннән</small>
|масса = 7,3477{{e|22}} кг <br />0,0123 <small>Җирнекеннән</small>
|тыгызлык = 3,3464 г/см³
|ирекле төшү тигезләнеше = 1,62 м/с²
|беренче галәми тизлек = 1,68 км/с
|икенче галәми тизлек = 2,38 км/с
|әйләнү тизлеге =
|әйләнү периоды =
|күчәр авышы = 1,5424° (эклиптика өслеге буенча)
|туры калку =
|авышлык =
|поляр күк киңлеге =
|поляр күк озынлыгы =
|альбедо = 0,12
|спектраль сыйныфы =
|күренмә йолдыз берәмлеге = −2,5/−12,9<br />−12,74 (тулы Ай булганда)
| температура 1 исем = Температура
| температура 1 минимум = 100 К (−173&nbsp;°C) (экватор)<br />33 К (−240&nbsp;°C)
| температура 1 уртача = 220 К (−53&nbsp;°C)<br />130 К (−143&nbsp;°C)
| температура 1 максимум = 390 К (117&nbsp;°C)<br />230 К (−43&nbsp;°C)
|атмосфера-ref =
|атмосфера басымы =
|биеклек шкаласы =
|атмосфера составы = '''буш диярлек''', [[водород]], [[гелий]], [[неон]] һәм [[аргон]] калдыклары очрый
}}

:''Ай сүзенең башка мәгънәләре дә бар, [[Ай (мәгънәләр)]] битен карагыз.''
:''Ай сүзенең башка мәгънәләре дә бар, [[Ай (мәгънәләр)]] битен карагыз.''
'''Ай''' — Җирнең бердән-бер табигый иярчене. Кояш системасы планеталарының иярченнәреннән зурлыгы буенча бишенче урында тора, планета зурлыгына карата — беренче урында.
'''Ай''' — Җирнең бердән-бер табигый иярчене. Кояш системасы планеталарының иярченнәреннән зурлыгы буенча бишенче урында тора, планета зурлыгына карата — беренче урында.

23 гый 2016, 15:15 юрамасы

Ай

Орбиталь үзенчәлекләре
Пери

363 104 км
0,0024 а. е.

Апо

405 696 км
0,0027 а. е.

Зур ярымкүчәр (a)

384 399 км
0,00257 а. е.

Орбитаның эксцентриситеты (e)

0,0549 (уртача)

Әйләнешнең сидерик чоры

27,321582 көн
27 к 7 сәг 43,1 мин

Әйләнешнең синодик чоры

29,530588 көн
29 к 12 сәг 44,0 мин

Орбиталь тизлек (v)

1,023 км/с (уртача)

Авышу (i)

5,145° эклиптикага карата

Калка төен озынлыгы (Ω)

1 оборот за 18,6 лет

Периүзәк аргументы (ω)

1 оборот за 8,85 лет

Нәрсәнең иярчене

Җир

Иярченнәре

Lunar Reconnaissance Orbiter[d] һәм CAPSTONE[d]

Физик үзенчәлекләре
Поляр тыгызлану

0,00125

Экваториаль радиус

1738,14 км
0,273 Җирнекеннән

Поляр радиус

1735,97 км
0,273 Җирнекеннән

Уртача радиус

1737,10 км
0,273 Җирнекеннән

Зур түгәрәк әйләнәсе

10 917 км

Өслекнең мәйданы (S)

3,793×107 км²
0,074 Җирнекеннән

Күләм (V)

2,1958×1010 км³
0,020 Җирнекеннән

Масса (m)

7,3477×1022 кг
0,0123 Җирнекеннән

Уртача тыгызлык (ρ)

3,3464 г/см³

Беренче галәми тизлек (v1)

1,68 км/с

Икенче галәми тизлек (v2)

2,38 км/с

Күчәр авышы

1,5424° (эклиптика өслеге буенча)

Альбедо

0,12

Күренүчән йолдызча зурлык

−2,5/−12,9
−12,74 (тулы Ай булганда)

Температура
 
мин. урт. макс.
Температура
100 К (−173 °C) (экватор)
33 К (−240 °C)		 220 К (−53 °C)
130 К (−143 °C)		 390 К (117 °C)
230 К (−43 °C)
Атмосфера
Составы:
буш диярлек, водород, гелий, неон һәм аргон калдыклары очрый
Викимәгълүматта булган чыганаклар
Ай сүзенең башка мәгънәләре дә бар, Ай (мәгънәләр) битен карагыз.

Ай — Җирнең бердән-бер табигый иярчене. Кояш системасы планеталарының иярченнәреннән зурлыгы буенча бишенче урында тора, планета зурлыгына карата — беренче урында.

Ай кабык, өске мантия, урта мантия, аскы мантия һәм төштән гыйбарәт. Атмосфера юк.

Айга экспедицияләр

  • 1959 ел — «Луна-2», «Луна-3» совет космик кораблары айның тискәре ягын фотога төшерәләр
  • 1969 елның 16 июль — Аполлон-11 космик корабы старт ала. Беренче тапкыр кешеләр Айга юл тота.
  • 1969 елның 21 июль — «Аполлон-11» американ космик корабы айга беренче кешеләрне китерә (Нил Армстронг, Эдвин Олдрин)
  • 1970 ел — «Луноход-1» совет үзйөрешле аппараты
  • 1973 ел — «Луноход-3» совет үзйөрешле аппараты
  • 1976 ел — «Луна-24» совет космик корабы
  • 1990 ел — япон «Hiten» спутнигы
  • 1994 ел — американ «Clementine» аппараты
  • 1998 ел — американ «Lunar Prospector» аппараты
  • 2003 ел — аурупа «Смарт-1» зонды
  • 2007 ел — япон «Кагуя» аппараты
  • 2007 ел — кытай «Чанъэ-1» спутнигы
  • 2008 ел — һинд «Чандраян-1» аппараты
  • 2009 ел — американ «Lunar Reconnaissance Orbiter» һәм «Lunar Crater Observation and Sensing Satellite» орбиталь зондлары
Җир, Ай һәм аларның арасында аралык


 Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Ай_(иярчен)&oldid=2092827