Ай (иярчен)

Ай
Орбиталь үзенчәлекләре
Пери	363 104 км 0,0024 а. е.
Апо	405 696 км 0,0027 а. е.
Зур ярымкүчәр (a)	384 399 км 0,00257 а. е.
Орбитаның эксцентриситеты (e)	0,0549 (уртача)
Әйләнешнең сидерик чоры	27,321582 көн 27 к 7 сәг 43,1 мин
Әйләнешнең синодик чоры	29,530588 көн 29 к 12 сәг 44,0 мин
Орбиталь тизлек (v)	1,023 км/с (уртача)
Авышу (i)	5,145° эклиптикага карата
Калка төен озынлыгы (Ω)	1 оборот за 18,6 лет
Периүзәк аргументы (ω)	1 оборот за 8,85 лет
Нәрсәнең иярчене	Җир
Иярченнәре	Lunar Reconnaissance Orbiter[d] һәм CAPSTONE[d]
Физик үзенчәлекләре
Поляр тыгызлану	0,00125
Экваториаль радиус	1738,14 км 0,273 Җирнекеннән
Поляр радиус	1735,97 км 0,273 Җирнекеннән
Уртача радиус	1737,10 км 0,273 Җирнекеннән
Зур түгәрәк әйләнәсе	10 917 км
Өслекнең мәйданы (S)	3,793×107 км² 0,074 Җирнекеннән
Күләм (V)	2,1958×1010 км³ 0,020 Җирнекеннән
Масса (m)	7,3477×1022 кг 0,0123 Җирнекеннән
Уртача тыгызлык (ρ)	3,3464 г/см³
Беренче галәми тизлек (v1)	1,68 км/с
Икенче галәми тизлек (v2)	2,38 км/с
Күчәр авышы	1,5424° (эклиптика өслеге буенча)
Альбедо	0,12
Күренүчән йолдызча зурлык	−2,5/−12,9 −12,74 (тулы Ай булганда)
Температура
	мин. урт. макс.
Температура	100 К (−173 °C) (экватор) 33 К (−240 °C) 220 К (−53 °C) 130 К (−143 °C) 390 К (117 °C) 230 К (−43 °C)
Атмосфера
Составы:буш диярлек, водород, гелий, неон һәм аргон калдыклары очрый

Ай сүзенең башка мәгънәләре дә бар, Ай (мәгънәләр) битен карагыз.

Ай — Җирнең бердән-бер табигый иярчене. Кояш системасы планеталарының иярченнәреннән зурлыгы буенча бишенче урында тора, планета зурлыгына карата — беренче урында.

Ай кабык, өске мантия, урта мантия, аскы мантия һәм төштән гыйбарәт. Атмосфера юк.

Айга экспедицияләр

• 1959 ел — «Луна-2», «Луна-3» совет космик кораблары айның тискәре ягын фотога төшерәләр
• 1969 елның 16 июль — Аполлон-11 космик корабы старт ала. Беренче тапкыр кешеләр Айга юл тота.
• 1969 елның 21 июль — «Аполлон-11» американ космик корабы айга беренче кешеләрне китерә (Нил Армстронг, Эдвин Олдрин)
• 1970 ел — «Луноход-1» совет үзйөрешле аппараты
• 1973 ел — «Луноход-3» совет үзйөрешле аппараты
• 1976 ел — «Луна-24» совет космик корабы
• 1990 ел — япон «Hiten» спутнигы
• 1994 ел — американ «Clementine» аппараты
• 1998 ел — американ «Lunar Prospector» аппараты
• 2003 ел — аурупа «Смарт-1» зонды
• 2007 ел — япон «Кагуя» аппараты
• 2007 ел — кытай «Чанъэ-1» спутнигы
• 2008 ел — һинд «Чандраян-1» аппараты
• 2009 ел — американ «Lunar Reconnaissance Orbiter» һәм «Lunar Crater Observation and Sensing Satellite» орбиталь зондлары

Җир, Ай һәм аларның арасында аралык