Эчтәлеккә күчү

Иң зур империяләр исемлеге

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Иң зур империяләр исемлеге latin yazuında])
1492 елдан алып бүгенгәчә булган дөнья колонизацияләре

Исемлек

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Коры җирнең гомуми мәйданы 148.939.063,133 км².[1][2][3][4].

Тарихи периодлар:

Борынгы заман — 476 елга кадәр (Көнбатыш Рим империясе таркалу)
Урта гасырлар — 477 елдан — 1453 елга кадәр (Истанбулның алынуы)
Яңа заман — 1454 елдан — 1945 елга кадәр (Икенче бөтендөнья сугышы бетү)
Урын № п/п Исеме млн км² Империя экспансиясе Чәчәк аткан чоры. Кызыклы фактлар
1 0 Британия империясе 33,67[5][6] 1922 Британия империясе кешелек тарихындагы иң зур империя булып санала.
2 1 Монгол империясе 33,0 [6] 1270—1368 1206 елда Чынгызхан нигезләгән дәүләт, үз эченә Япон диңгезеннән алып Дунайга кадәр һәм Бөек Новгородтан алып Камбоджага кадәрге территорияләрне ала.
3 2 Русия империясе 24.195 1867 Ауропада, Азияда, Америкада үз биләмәләре була.
4 3 Советлар Берлеге 22.4 1945 — 1991
5 4 Испания империясе 20,0[7] 1790 Португалия империясе белән берлектә мәйданы буенча 4нче урында торган империя.
6 5 Рус Патшалыгы 19.0 1721 Явыз Иван патша титулы алгач нигезләнә.
7 6 Цин Династиясе 14,7[1][2] 1790 Кытайның актык династиясе.
8 7 Юань Династиясе 14,0[2] 1310 1351-68 елларда таркала.
9 8 Өмәйяд хәлифлеге 13,0[8] 720—750
10 9 Француз колонияль империясе 13[7] 1938
11 10 Аббасидлар хәлифлеге 11,1[2] 750 Төрекләр басымы астында таркала.
12 11 Португалия колониаль империясе 10,4[7] 1815 1975 елга кадәр сузылган империя.
13 12 Америка колониаль империясе 9,8[2] 1899
14 13 Бразилия империясе 8,5[7] 1880 1889 едан республика статусына күчә.
15 14 Ахеменидлар империясе 8,0[9] -480 б.э.к. Әрмән – фарсы имериясе.
16—17 15 Сасанидлар империясе 7,4 620
16—17 16 Япон империясе 7,4[7] 1942
18 17 Гарап хәлифлеге 6,7[2] 661
19—21 18 Рим империясе 6,5[10] 117
19—21 19 Хань Династиясе 6,5[3] 100 Кытайдагы иң озын гомерле империя.
19—21 20 Мин империясе 6,5[1][2] 1450 Актык кытайлар идарә иткән династия.
22—23 21 Төрки каһанлыгы 6,0[1][3] 557 603 елга кадәр яши.
22—23 22 Алтын Урда 6,0[1][2] 1310 Икенче исеме- Җүчи Олысы
24 23 Уйгыр каһанлыгы 5,5[1][2] 800
25 24 Тан династиясе 5,4[1][2] 715
26 25 Борынгы Македония 5,2[1][4] -323 б.э.к. Александр македонский идарә иткән чор.
27 26 Госманлы империясе 5,2[1][2] 1683,
1829—1850
28 27 Фатимидлар хәлифлеге 5,1[1][2] 969
29—30 28 Маурьелар империясе 5,0[1] -250 б.э.к.
29—30 29 Постимпериаль Монголия 5,0[2] 1550
29 — 30 30 Беренче Мексика империясе 4,9 1822 XIX гасырда төзелгән империя.
31 31 Синь династиясе 4,7[3] 10
32—35 32 Тибет империясе 4,6[1][2] 800 Урта гасырлар империясе.
32—35 33 Пала 4,6 850 Бүгенге Бенгалияда урнашкан империя.
32—35 34 Тамерлан державасы 4,6[1][2] 1405 Икенче исеме- Аксак Тимер империясе.
32—35 35 Бөек Моголлар империясе 4,6[1][2] 1690 Төркиләр идарә иткән Индия иле.
36 36 Хуннар державасы 4,03[11] -176 б.э.к.
37—42 37 Һуннар империясе 4,0[3] 441 Аттила идарәсе астындагы империя.
37—42 38 Эфталитлар дәүләте 4,0[3] 490
37—42 39 Көнчыгыш төрек каһанлыгы 4,0[3] 624
37—42 40 Афшаридлар империясе 4,0 1747
37—42 41 Көнбатыш төрек каһанлыгы 4,0[3] 630
37—42 42 Җуҗан каһанлыгы 4,0[1][3] 405
43—44 43 Селевкидлар империясе 3,9[1][4]
(территория
сары төс белән күрсәтелгән) 		-301 б.э.к.
43—44 44 Сәлҗуклар 3,9[1][2] 1080
45—46 45 Италия колониаль империясе 3,8 1940 Италия 1946 елга кадәр империя булып тора.
45—46 46 Кушан патшалыгы 3,8[3] 200
47 47 Хулагуидлар дәүләте 3,75[1][2] 1310 Бүгенге Иранда урнашкан дәүләт.
48 48 Нидерландлар колониаль империясе 3,7 1940 1945 елга кадәр яши.
49—51 49 Чола 3,6 1050
49—51 50 Хәрәзм дәүләте 3,6[2] 1218
49—51 51 Өченче рейх 3,6 1942 Гитлер җитәкләгән Германия.
52—60 52 Гупта империясе 3,5[1] 400
52—60 53 Чагатай олысы 3,5[1][2] 1310—1350 Олысны 1370 елда Тамерлан юкка чыгара.
52—60 54 Сефевидлар дәүләте 3,5 1512
52—60 55 Герман колониаль империясе 3,5 1914
52—60 56 Цзинь (265—420) 3,5[3] 300
52—60 57 Шейбанидлар 3,5[2] 1510 Бохара ханлыгы.
52—60 58 Византия империясе 3,5[3] 555 Әрмән- грек дәүләте.
52—60 59 Сун империясе 3,5[1][2] 1100
61—62 61 Газневид дәүләте 3,4[1][2] 1029 Төрки дәүләт булып торган.
61—62 62 Беренче француз колониаль империясе 3,4[2] 1670
63 63 Әлморавидлар 3,3[2] 1147
64—65 64 Династия Туглак 3,2[2] 1320 Һиндстандагы ислам дәүләте.
64—65 65 Гурид дәүләте 3,2[2] 1200
66 66 Династия Суй 3,1[2] 610
67—72 67 Хәзәр каһанлыгы 3,0[1] 850
66—72 68 Кальмар униясе 3,0 1397 Дат униясе.
66—72 69 Караханид ханлыгы 3,0[2] 1025 1402 еда таркала.
66—72 70 Династия Каджар 3,0 1796
66—72 71 Дат корольлеге 3,0 1800
66-72 72 Мәскәү кенәзлеге 3.0 1547
73 73 Саманидлар 2,85[1][2] 928
74—79 74 Мидия империясе 2,8[1][4] -585 б.э.к. Әссүрия.
74—79 75 Цинь династиясе 2,8[3] -206 б.э.к.
73—79 76 Аршакидлар Династиясе 2,8[1][4] 1 Борынгы Парфия династиясе.
73—79 77 Цзинь (265—420) 2,8[3]
(территория
сары белән күрсәтелгән) 		347
73—79 78 Лю Сун 2,8[3] 420
73—79 79 Көнчыгыш Рим Империясе 2,8[3] 450
80—82 80 Khilji dynasty 2,7[1][2] 1312—1320 Моны да карагыз: en:Khilji dynasty
80—82 81 Әйүбидлар Династиясе 2,7[1] 1190
80—82 82 Маджапахит Империясе 2,7[3] Файл:Маджапахит.jpg 1389
83 83 Ляо Династиясе 2,6[1][2] 947 Кытай династиясе.
84—90 84 Һинд-грек патшалыгы 2,5[3] -150 б.э.к.
84—90 85 Грек-бактрий патшалыгы 2,5[3] -184 б.э.к.
84—90 86 Чжао 2,5[3] 329 Кытайлылар дәүләте.
84—90 87 Маратхлар иле 2,5[1] 1760
84—90 88 Бельгия колониаль империясе 2,5 1914
84—90 89 Каракытай ханлыгы 2,5[1] 1210 1218 едан Монол Империясендә.
84—90 90 Казакъ ханлыгы 2,5 1511 1868 едан Русия империясендә.
91—92 91 Цзинь (1115—1234) династиясе
(1115—1234) 		2,3[1][2]
(территория
канәфер белән күрсәтелгән) 		1126
91—92 92 Көньяк Ци 2,3[3] 502
93—96 93 Көньяк Сун 2,1[2]
(территория
куе кызыл белән күрсәтелгән) 		1100
93—96 94 Мәмлүк солтанлыгы 2,1[2] 1300
93—95 95 Мәмлүк солтанлыгы 2,1[1] 1400
93—96 96 Беренче француз империясе 2,1[2] 1813 Наполеона Бонапарт чоры.
97—106 97 Вэй 2,0[3]
(территория
канәфер белән күрсәтелгән) 		263
97—106 98 Төньяк Хань 2,0[3] 316
97—106 99 Цинь 2,0[3] 376
97—106 100 Көнбатыш Рим империясе 2,0[3] 395
97—106 101 Төньяк Вэй 2,0[3] 450
97—106 102 Саффаридлар 2,0 900
97—106 103 Альмохадлар 2,0[1] 1200
97—106 104 Сатавахана 2,0[3] 90
97—106 105 Раятарангини 2,0[1][2] 750
97—106 106 Инклар империясе 2,0[1][2] Файл:Inca-expansion2-ru.png 1527
107—108 107 Гурджара-Пратихара 1,8[2] 860
107—108 108 Себер ханлыгы 1,8[2] 1520 Төрки феодаль ханлыгы.
109 109 Раштракутлар 1,7 805
110—111 110 Буидлар 1,6[1][2] 980
110—111 111 Дәһли солтанаты 1,6[2] 1228
112—119 112 Һинд-парфян патшалыгы 1,5[3] 50
112—119 113 У патшалыгы 1,5[3]
(территория
яшел белән күрсәтелгән) 		221
112—119 114 Төньяк Чжоу 1,5[3] 577
112—119 115 Нанда династиясе 1,5[3][12] -350—321 б.э.к. Магадха патшалыгы дәвамчысы.
112—119 116 Һинд-скиф патшалыгы 1,5[4] -100 б.э.к.
112—119 117 Тулунидлар 1,5[3] 900 Хәлифәттән бәйсез беренче мисыр династиясе.
112—119 118 Идрисидлар 1,5[1] 828
112—119 119 Сури династиясе 1,5[1][2] 1545 Моны да карагыз: en:Suri dynasty
120—121 120 Әссүрия 1,4[1][4] -670 б.э.к. Дөнья тарихындагы иң беренче империя.
120—121 121 Сонгай империясе 1,4[13] 1500
122—123 122 Византия империясе (Македония династиясе) 1,35[1][3] 1025
122—123 123 Харша 1,35[1][2] 625—648 Феодал дәүләт.
124—128 124 Киев Русе 1.3[14] 1054
124—128 125 Лян династиясе 1,3[1][3] 502—549
124—128 126 Көнбатыш Вэй 1,3[3] 557
124—128 127 Соң Лян (907—923) 1,3[2] 923
124—128 128 Соң Тан 1,3[2] 923
129 129 Мали империясе 1,29[15] 1312 13-15 гасырларда Африкада урнашкан империя.
130—132 130 Шан династиясе 1,25[1][4] -1122 б.э.к.
130—132 131 Көнбатыш Чжоу 1,25[4] -1122 б.э.к.
130—132 132 Аксум патшалыгы 1,25[1] 350
133—137 133 Бөек Карл Империясе 1,2[1][2] 814 Франклар дәүләте.
133—137 134 Речь Посполитая 1,2[1][2] 1650
133—137 135 Шривиджая 1,2[1] 1200 Борынгы Малайзия патшалыгы.
133—137 136 Шунга империясе 1,2[1] -150 б.э.к.
133—137 137 Куш патшалыгы 1,2[1]
(-400 б.э.к.) 		-700 б.э.к.
138 138 Раттанакосин 1,12 1782 Бүгенге Таиланд.
139—141 139 Чалукья 1,1 636
139—141 140 Швеция 1,1 1658
139—141 141 Дәһли солтанаты 1,1
(уңда) 		1517
142—154 142 Борынгы Мисыр 1,0[4] -1450 б.э.к.
142—154 143 Яңа патшалык 1,0[1][4] -1300 б.э.к. Яңа Мисыр патшалыгы.
142—154 144 Эллиннар Мисыры 1,0[4]
(территория
зәңгәр белән күрсәтелгән) 		-301 б.э.к.
142—154 145 Көнчыгыш Вэй 1,0[3] 550
142—154 146 Ци 1,0[3] 550
142—154 147 Таһиридлар 1,0[2] 800
142—154 148 Kalachuri 1,0[1][2] 1050 Тулырак: en:Kalachuri
142—154 149 Изге Рим империясе 1,0[2] 1050
142—154 150 Си Ся 1,0[1]
(территория
кызыл белән күрсәтелгән) 		1100 Си Ся вә Тангутское патшалыгы .
142—154 151 Чалукья империясе 1,0 1121 Тулырак: en:Western Chalukya Empire
142—154 152 Камбуджадеша 1,0[1][2] 1290
142—154 153 Авар каһанлыгы 1,0[3]
(территория
кызыл белән күрсәтелгән) 		600
142—154 154 Канем-Борно 1,0[2] 1200 Африка иле.
155—156 155 Калинга 0,9[4] -10 до н. э.
155—156 156 Конбаун 0,9 1800 Илнең башкаласы берничә тапкыр филләр ярдәмендә урыныннан күчерелгән.
157—158 157 Идел буе Болгарстаны 0,9[1][2] 1100
157—158 158 Бөек Литва кенәзлеге 0,9[16] Файл:Duchies of Mamai.jpg 1430
159-166 159 Бөек Әрмән иле 0,8[3] -83 б.э.к.
159—166 160 Аккад 0,8[4]
(территория
яшел белән күрсәтелгән) 		-2250 б.э.к.
159—166 161 Соң Цзинь (936—947) 0,8[2] 936
159—166 162 Империя Гана 0,8[3] 1067
159—166 163 Паган 0,8[2] 1200
159—166 164 Көнбатыш Кшатраплар 0,8[3] 100
159—166 165 Химьяр 0,8[4] 400 Химьяр
159—166 166 Бохай 0,8[1] 830
167—174 166 Казан ханлыгы 0,7[2] 1540 Идел буе татар дәүләте.
167—174 167 Меровинглар 0,7[2] 558
167—174 168 Беренче Болгар патшалыгы 0,7[3] 900
167—174 169 Шу патшалыгы 0,7[3]
(территория
канәфер белән күрсәтелгән) 		221
167—174 170 Ядавлар 0,7[2] 1250
167—174 171 Парамара 0,7[3] 1050 Тулырак: en:Paramara)
167—174 172 Дали 0,7
(территория
шәмәхә белән күрсәтелгән) 		1200
167—174 173 Виджаянагар империясе 0,7 1529
167—174 174 Наньчжао 0,7[2] 830
175 175 Австро-Венгрия 0,67 1913
176—178 176 Борынгы Мисыр 0,65[4] -1650 б.э.к.
176—178 177 Соң Борынгы Мисыр патшалыгы 0,65[4] -550 б.э.к.
176—178 178 Вакатака Династиясе 0,65[4] 450 См. также: en:Vakataka dynasty
179—184 179 Вестготлао 0,6[3] Файл:Visigoth Kingdom 2.gif 580
179—184 180 Кордов хәлифлеге 0,6[2] 1000
179—184 181 Рай Династиясе 0,6[3] 675 Тулырак: en:Rai Dynasty
179—184 182 Маукхари Династиясе 0,6[2] 600
179—184 183 Бахмани 0,6[2] 1470
179—184 184 Низам 0,6 1740 Тулырак: en:Nizam
185 185 Сикхлар патшалыгы 0,56 1845
186—195 186 Урта Борынгы Мисыр патшалыгы 0,5[4] -1850 б.э.к.
186—195 187 Лидия 0,5[4] -585 б.э.к.
186—195 188 Вавилон 0,5[4] -562 б.э.к.
186—195 189 Кошала 0,5[3] -543 б.э.к.
186—195 190 Магадха
(Шишунага Династиясе) 		0,5[3] - б.э.к.
186—195 191 Чу патшалыгы 0,5[3] -350 б.э.к.
186—195 192 Пандья 0,5 1251
186—195 193 Соң Хань 0,5[2] 947
186—195 194 Кангүй 0,5[3] -100 б.э.к.
186—195 195 Остготлар Корольлеге 0,5[2] 510
196—198 196 Когурү 0,45[4] 476
196—198 197 Ся династиясе 0,45[4] -1800 б.э.к.
196—198 198 Яңа Борынгы Мисыр патшалыгы 0,45[4] -1250-1220 б.э.к.
199—201 199 Кырым ханлыгы 0,4[2] 1500
199—201 200 Борынгы Мисыр патшалыгы 0,4[4] -2400 б.э.к.
199—201 201 Әссүрия 0,4[4] -1080 б.э.к.
202 202 Латыйн империясе 0,35[3] 1204
203—206 203 Һинд цивилизациясе 0,3[12] -1800 б.э.к.
203—206 204 Митанни 0,3[4] -1450 б.э.к..
203—206 205 Картаҗ 0,3[4] -220 б.э.к.
203—206 206 Палеологи
(1260—1453) 		0,3[4] 1300 Тулырак: en:Byzantium under the Palaiologoi
207-209 207 Урарту 0,25[4] -743 б.э.к.
207—209 208 Беренче вавилон династиясе 0,25[4] -1690 б.э.к. См. также: en:First Babylonian Dynasty
207—209 209 Галич-Волын кенәзлеге 0,25[4] 1392
210 210 Серб патшалыгы 0,25 1350
211 211 Ацтеклар империясе 0,22[2] 1520
212—215 212 Элам 0,2[4] -1160 б.э.к.
212—215 213 Исин 0,2[4] -1130 б.э.к.
212—215 214 Византия (Аморий династиясе чорында)
(820—867) 		0,2[4] 750 Тулырак: en:Phrygian Dynasty
212—215 215 Гетманщина 0,2[17] Файл:Ukrainian Cossack state Zaporizhian Host 1649 1653.jpg 1654
216—217 216 Әссүрия 0,15[4] -1730 б.э.к.
216—217 217 көнчыгыш Чжоу 0,15[4] -770 б.э.к.

Шулай ук карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганаклар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 1,36 1,37 1,38 1,39 1,40 1,41 1,42 1,43 1,44 1,45 1,46 1,47 1,48 1,49 1,50 1,51 1,52 1,53 1,54 1,55 Peter Turchin, Thomas D. Hall and Jonathan M. Adams, «East-West Orientation of Historical Empires 2007 елның 22 февраль көнендә архивланган.», Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219—229 (2006).
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 2,25 2,26 2,27 2,28 2,29 2,30 2,31 2,32 2,33 2,34 2,35 2,36 2,37 2,38 2,39 2,40 2,41 2,42 2,43 2,44 2,45 2,46 2,47 2,48 2,49 2,50 2,51 2,52 2,53 2,54 2,55 2,56 2,57 2,58 2,59 2,60 2,61 2,62 2,63 2,64 2,65 2,66 Rein Taagepera «Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia», International Studies Quarterly Vol. 41, 475—504 (1997).
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 3,27 3,28 3,29 3,30 3,31 3,32 3,33 3,34 3,35 3,36 3,37 3,38 3,39 3,40 3,41 3,42 3,43 3,44 3,45 3,46 3,47 3,48 3,49 3,50 Rein Taagepera «Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.», Social Science History Vol. 3, 115—138 (1979).
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 4,26 4,27 4,28 4,29 4,30 4,31 4,32 4,33 4,34 4,35 4,36 Rein Taagepera «Size and Duration of Empires Growth-Decline Curves, 3000 to 600 B.C.», Social Science Research Vol. 7, 180—196 (1978).
  5. ↑ Ferguson, Colossus, S. 15
  6. ↑ 6,0 6,1 Ferguson 2004, p. 15.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Gordon (2005)
  8. ↑ Blankinship, Khalid Yahya (1994), The End of the Jihad State, the Reign of Hisham Ibn 'Abd-al Malik and the collapse of the Umayyads, State University of New York Press, p. 37, ISBN 0791418278 
  9. ↑ Vasseghi, Sheda, «The other Iran story: Re-engineering the nation’s cultural DNA», Breaking… WorldTribune.com World Tribune News, (12 October 2009).
  10. ↑ Steele, Christy, «Rome», p. 36 (2001).
  11. ↑ Claudio Cioffi-Revilla, J. Daniel Rogers, Steven P. Wilcox, & Jai Alterman, «Computing the Steppes: Data Analysis for Agent-Based Modeling of Polities in Inner Asia», Proceedings of the 104th Annual Meeting of the Amer. Pol. Sci. Assoc., Boston, MA, p. 8 August 28-31, (2008).
  12. ↑ 12,0 12,1 Rein Taagepera «Size and Duration of Empires: Systematics of Size», Social Science Research Vol. 7, 108—127 (1978).
  13. ↑ John O. Hunwick: Timbuktu and the Songahy Empire: Al-Sa’di’s Ta’rikh Al-sudan Down to 1613 and other Contemporary Documents (Brill, 2003), p. xlix.
  14. ↑ Карта «Древнерусское государство 10 — 12 вв.» // БРЭ. Том «Россия» М.. 2004. С.268.
  15. ↑ Hempstone, page 312
  16. ↑ Карта «Великое княжество Литовское 12 — 15 вв.» // БСЭ. Т.5.(үле сылтама)
  17. ↑ Регіональна історія України. Збірник наукових статей. Випуск 3


Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Иң_зур_империяләр_исемлеге&oldid=4140065