Новосибирск өлкәсе

Новосибирск өлкәсе
Байрак	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	28 сентябрь 1937
Дәүләт	Россия
Башкала	Новосибирск
Административ-территориаль берәмлек	Россия
Сәгать поясы	KRAT[d], Азия/Новосибирск[d] һәм UTC+07:00
Геомәгълүматлар	Data:Russia/Novosibirsk Oblast.map
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Губернатор Новосибирской области[d]
Хөкүмәт башлыгы	Андрей Травников[d]
Канунбирү органы	Законодательное собрание Новосибирской области[d]
Халык саны	2 789 532 (2024)
Административ бүленеше	Новосибирск, Бердск, Искитим, Кольцово[d], Городской округ город Обь[d], Баган районы, Бараба районы, Болотное районы, Венгерово районы, Довольное районы, Здвинск районы, Искитим районы, Карасук районы, Каргат районы, Колыван районы, Коченёво районы, Кочки районы, Краснозёрское районы, Куйбышев районы, Купино районы, Кыштау районы, Маслянино районы, Мошково районы, Навасебер районы, Урда районы (Новосибирск өлкәсе), Северное районы (Новосибирск өлкәсе), Созын районы, Татарск районы, Тогучин районы, Уба районы, Устарка районы, Чаный районы, Черепаново районы, Чистоозёрное районы һәм Чулым районы
Нәрсә белән чиктәш	Омск өлкәсе, Тум өлкәсе, Кемерово өлкәсе, Алтай крае һәм Павлодар өлкәсе
Кулланылган тел	cебер татар теле
Мәйдан	178 200 км²
Рәсми веб-сайт	nso.ru​(рус.)
Тематик география	география Новосибирской области[d]
Феноменның икътисады	economy of Novosibirsk Oblast[d]
Җирле телефон коды	383
Номер тамгасы коды	54 һәм 154
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Новосибирск өлкәсе Викиҗыентыкта

Новосибирск өлкәсе (рус. Новосибирская область) — Россия Федерациясенең субъекты.

Өлкә үзәге – Новосибирск шәһәре.

Җәгърафия

Чиктәшлек

Як	Россия субъекты яки дәүләт
Төньяк	Тум өлкәсе
Көнбатыш	Омск өлкәсе
Көньяк-көнбатыш	Казакъстан
Көньяк	Алтай крае
Көнчыгыш	Кемерово өлкәсе

Новосибирск өлкәсе Көнбатыш Себер тигезлегенең көньяк-көнбатышында өлешендә, башлыча Об һәм Иртеш елгалар арасында урнаша, Васүган тигезлегенең көньягын һәм Бараба түбәнлеген биләп тора.

Гидрография

Төп елгалар — Об, Омь һәм Тара. Өлкәнең үзәгендә һәм көньяк-көнбатышында эре күлләр урнашалар: Чаны, Сартлан, Убинское, Урүм. Сазлыклар өлкә мәйданының 28% өлешен биләп торалар.

Климат

Кискен континенталь климаты; июльнең урта температурасы — +18…+20 °С, гыйнварның урта температурасы — -16…-20 °С. Уртача еллык явым-төшем күләме — 450-500 мм.

Сәгать поясы

Навасебeр өлкәсе халыкара стандарт буенча Omsk Time Zone (OMST) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +7:00 гә тигез.

Тарих

Асаба халыклар — бараба татарлары һәм чатлар. yрыcлар XVII гасыр ахырында төпләнергә башлыйлар.

XVIII гасыр башында Бердск острогы нигезләнә, 1722 елда Себер саклану сызыгы (Усть-Тартас, Каинск, Убинское ныгытмалары) корыла.

1921 елга кадәр Новосибирск өлкәсе территориясе Тум губернасы, 1921—1925 елларда — Новониколаевск губернасы, 1925—1930 елларда — Себер крае, 1930—1937 елларда — Көнбатыш Себер крае кергән. 1937 елда ССРБ ҮБК карары белән Көнбатыш Себер крае Алтай краена һәм Новосибирск өлкәсенә бүленә.

1943 елда өлкә cаcтафыннан Кемерово өлкәсе, ә 1944 елда — Тум өлкәсе чыгарыла.

Халык

Торак пунктлар

Новосибирск өлкәсенең эре торак пунктлары

Новосибирск Искитим	№	Шәһәр	Халык саны	№	Шәһәр	Халык саны	Куйбышев Бараба
	1	Новосибирск	1 473 737	11	Черепаново	19 803
	2	Бердск	97 288	12	Краснообск	18 448
	3	Искитим	60 072	13	Болотное	16 570
	4	Куйбышев	45 298	14	Коченөво	16 374
	5	Бараба	30 394	15	Созын	15 364
	6	Карасук	28 586	16	Купино	14 893
	7	Обь	25 383	17	Масләнино	13 102
	8	Татарск	24 217	18	Кольцово	12 319
	9	Тогучин	21 900	19	Криводановка	11 984
	10	Линөво	20 707	20	Колывань	11 842
2010 елның җанисәбе буенча

Милли cаcтаф

Халык	1959		1970		1979		1989		2002		2010
	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%
руслар	2 056 945	89,5%	2 286 554	91,3%	2 407 183	91,9%	2 556 934	92,0%	2 504 147	93,0%	2 365 845	88,7%
алманнар	78 769	3,4%	67 931	2,7%	64 895	2,5%	61 479	2,2%	47 275	1,8%	30 924	1,2%
татарлар	24 925	1,1%	28 823	1,2%	28 547	1,1%	29 428	1,1%	27 874	1,0%	24 158	0,9%
украиннар	62 261	2,7%	47 583	1,9%	46 997	1,8%	51 027	1,8%	33 793	1,3%	22 098	0,8%
башкалар	124 990	3,3%	143 694	2,9%	137 338	2,7%	52 485	2,9%	48 421	2,9%	222 828	8,4%
барлык	2 298 481	100,0%	2 505 249	100,0%	2 620 130	100,0%	2 778 724	100,0%	2 692 251	100,0%	2 665 853	100,0%

Новосибирск өлкәсе татарлары

Моны да карагыз: Бараба татарлары

Татарлар күпләп Чан (халкының 11,1% өлеше, 2002), Куйбышев (7,1%), Кыштау (6,9%), Бараба (4,7%), һәм Уба (4,5%) районнарында торалар.

Адимнистратив бүленеше

Новосибирск өлкәсе районнары

Районнар

Кыштау районы Северное районы Усть-Тарка районы Венгерово районы Куйбышев районы Татарск районы Чан районы Бараба районы Чистоозёрное районы Купино районы

Здвинск районы Баган районы Карасук районы Уба районы Каргат районы Довольное районы Краснозёрское районы Кочки районы Чулым районы Колыван районы

Коченёво районы Урда районы Созын районы Искитим районы Черепаново районы Маслянино районы Тогучин районы Болотное районы Мошково районы Новосибирск районы

Шәһәр бүлᴦeләре

Новосибирск Бердск Искитим Кольцово Обь

Икътисад

Бараба тимер юлы вокзалы

Сәнәгать

җɵᴍһүриятның сәнәгате күбесенчә Новосибирск агломерациясендә урнаша (монда өлкә сәнәгый продукциясенең якынча 82% өлеше җитештерелгән).

Өлкә икътсадында бөртек җитештерүгә һәм ит-сөт терлекчегенә махсуслаштырылган авыл хуҗалыгы зур ролен уйный.

Транспорт

Авиация транспорты: «Толмачөво» халыкара аэропорты

Тимер юл транспорты: Транссебер магистрале; тимер юлларның гомуми озынлыгы — 1530 км (Көнбатыш Себер тимер юлы белән хезмәтләндерелә).

aфтамабᴎᴫ транспорты: Өлкә территориясе аша М51 (Чиләбе — Курган — Петропавел — Омск — Новосибирск), М53 (Новосибирск — Бийск — Монголия белән чиге), М53 (Новосибирск — (Тум —) Кемерово — Красноярск — Өpкет), Р380 (Новосибирск — Камень-на-Оби — Барнавыл), Р384 (Новосибирск — Ленинск-Кузнецкий — Кемерово), автоюллар баралар.