Ибараки префектураси
| |||
Префектура | |||
---|---|---|---|
Тегишли | Хонсю ороли | ||
Таркибида | Канто | ||
Маъмурий маркази | Мито | ||
Йирик шаҳарлари |
Мито Ҳитачи Цукуба Цучиура | ||
губернатор | Казуҳико Оигава | ||
Расмий тили | япон | ||
Аҳоли (2020, декабр) | 2,852,515 киши (11-ўрин) | ||
Майдони | 6,097.19 км² (24-ўрин) | ||
Вақт минтақаси | +9 | ||
Код ИСО 3166-2 | ЖП-08 | ||
Расмий сайти | http://www.pref.ibaraki.jp/ | ||
Харитада | |||
36°20′30.2″Н 140°26′48.6″Э / 36.341722°Н 140.446833°Э |
Ибараки (японча: 茨城県 Ибараки-кен ) Япониянинг Хонсю оролида жойлашган Канто округидаги префектура[1]. Ибаракида 2,871,199 (2019-йил, 1-июн) киши истиқомат қилади ва префектура майдони 6,097.19 км² ни ташкил. Ибараки шимолда Фукусима, шимоли-ғарбда Точиги, жануби-ғарбда Саитама, жанубда Чиба префектуралари ва шарқда Тич океани билан чегарадош.
Марказ Мито Ибараки префектурасининг энг йирик шаҳри. Бошқа йирик шаҳарлар қаторига Цукуба, Ҳитачи ва Ҳитачинакашаҳарлари киради[2]. Ибараки префектураси Япониянинг Тинч океанининг шарқий қирғоғида, Токио шимоли-шарқида жойлашган ва дунёдаги энг аҳоли гавжум пойтахти бўлган Катта Токио ҳудудининг бир қисмидир. Ибараки префектурасида Япониядаги иккинчи энг катта кўл бўлган Касумигаура кўли; Япониянинг иккинчи энг узун ва энг катта дарё ҳавзаси Тоне; Япониядаги энг машҳур тоғлардан бири бўлган Цукуба тоғи мавжуд. Ибараки префектурасида, шунингдек, Япониянинг учта буюк боғидан бири бўлган Каираку-эн жойлашган ва ҳудуд айкидо жанг санъати учун муҳим марказ ҳисобланади.
Тарихи
[edit | edit source]Ибараки префектураси илгари Ҳитачи провинсияси дея номланган. 1871-йилга келиб префектура номи Ибаракига ўзгарди ва 1875-йил тугатилган Шимоса провинсиясига тегишли баъзи туманларни қўшилиб, ҳозирги ҳоларга келади.
Палеолит даври
[edit | edit source]Япон палеолитида одамлар ҳозирги префектура ҳудудида тахминан 24000 йил олдин Аира Калдерадан вулқон кул қатлами чўкишидан олдин ва кейин ҳаёт кечира бошлаган деб ишонилади. Бу қатламнинг пастки қисмида сайқалланган тош ва куйган шағаллардан ясалган маҳаллий асбоблар мавжуд.
Асука даври
[edit | edit source]Асука даврида Ҳитачи ва Фуса провинсиялари ташкил этилган. Кейинчалик Фуса бўлиниб, улар орасида Шимоса префектураси ташкил этилган.
Муромачи даври
[edit | edit source]Муромачи даврининг бошида, ХИВ асрда, Китобатаке Чикафуса бир йилдан ортиқ вақт давомида Ода қал’асини ўзининг дала штаб-квартирасига айлантирган ва қал’ада бўлганида „Жинно Шōтōки“ (Илоҳий императорларнинг ҳақиқий насл-насаби йилномалари) асарини ёзган.
Эдо даври
[edit | edit source]Эдо даврида Токугава Иэясудан келиб чиққан уч хонадон ёки уруғдан бири (Госанке зíн йāн, учта уй) Мито Токугава оиласи ёки Мито уруғи номи билан танилган Мито доменида жойлашган. Мито домени Эдо давридаги япон домени бўлиб, Ҳитачи провинсияси билан боғланган.
1657-йилда Митогаку мактаби яратилди, Мито доменининг раҳбари Токугава Мицукуни Даи Ниҳонши тўпламини тузишни топширди.
Мейдзи даври
[edit | edit source]Мейдзи даврида, Мейдзи ислоҳоти пайтида, сиёсий харита ўзгариб, эски провинсиялар ўзгартирилади ёки бирлаштирилади, ҳозирги префектуралар, худди Ибаракидек префектуралар ташкил этилган.
Географияси
[edit | edit source]Ибараки префектураси Канто вилоятининг шимоли-шарқий қисми бўлиб, Точиги префектураси ва Тинч океани ўртасида чўзилган ва шимол ва жанубда Фукусима ва Чиба префектураси билан чегараланган. Шунингдек, жануби-ғарбда Саитама префектураси билан чегарадош. Префектуранинг энг шимолий қисми тоғли, аммо префектуранинг кўп қисми текислик бўлиб, кўплаб кўллар мавжуд.
Табиат боғлари
[edit | edit source]1-апрел, 2012-йил ҳолатига кўра, префектура ҳудудининг 15 %ини миллий боғлар, Суиго-Цукуба квази-миллий боғи ва яна 9 милий боғ ташкил этади[3]. Шунингдек, Ибаракида битта префектурал геопарк мавжуд. Суиго-Цукуба квази-миллий боғи Чиба префектурасининг шимоли-шарқий ҳудудини ҳам ўз ичига олади.
Тоғлар
[edit | edit source]Префектуранинг шимолий учдан бир қисми тоғли бўлиб, марказида Цукуба тоғлари (筑波 山地) жойлашган. Префектуранинг асосий тоғлари: Фукусима ва Точиги префектуралари билан чегарадаги Ямизо (1022 м), Такасаса (922 м), Цукуба иккитта Нётаи-Сан (877 м) ва Нантаи-Сан (871 м) чўққилари билан, Ошо (804 м), Ҳаназоно (798 м) ва Каба (709 м) тоғлари ҳисобланади.
Сув тизими
[edit | edit source]Префектурадан оқиб ўтадиган асосий дарёларга Тоне, Нака (Ибараки) ва Кудзи дарёлари киради ва ҳаммаси Тинч океанига қуйилади. ХВИИ асрга қадар Тоненинг қуйи оқими ҳозирги жойлашувидан фарқ қиларди ва Тоне жанубга қараб Токио кўрфазига қуйилган, Ватарасе ва Кину дарёлари каби ирмоқлари эса мустақил сув тизимларига эга бўлган.
Тоне дарёси ҳавзасининг асосий ирмоқлари Кину ва Кокаи дарёлари бўлиб, улар префектуранинг ғарбий қисмида жойлашган ва шимолдан жанубга оқиб ўтади. Синтон ва Сакура дарёлари эса Нишиура кўлига қуйилади.
Эдо дарёси Токио кўрфазига қуйилади; дарё ҳозир Тоне дарёсининг ирмоғи ҳисобланади. Ўтмишда Эдо дарёсининг оқими бошқача бўлган, унинг манбаи тўғри кўрфазга қуйилган. Аммо ХВИИ асрда Токугава сёгунлиги томонидан Эдо (ҳозирги Токио) шаҳрини сув тошқинидан ҳимоя қилиш учун Тоне дарёсига бурилган.
Тоне, Эдо дарёларидан ташқари, Ибараки префектурасининг Чиба префектураси билан жанубий чегарасининг бир қисми ва Ватарасе, Тоне, Гонгендо ва Нака дарёлари (Саитама) Ибаракининг Саитама префектураси билан жануби-ғарбий чегараси бўйлаб жойлашган. Ватарасе дарёси Ибараки ва Точиги префектуралари орасидаги жанубий чегаранинг кичик чегарасидир.
Қадим замонлардан то Эдо даврининг бошларигача Тоне дарёсининг қуйи оқими бўлмаган ва Тоненинг қуйилиши эса Токио кўрфазида бўлган. Қадимги даврларда мавжуд бўлган текисликдаги Катори денгизи[4] ҳозирги Чиба префектурасидаги Касумигаура кўли ва бошқа лагуналар ўша денгиз қолдиқларидир. Катори денгизи Кашима-нада (Тинч океани) билан боғланган бўлган.
Касумигаура кўли ҳозирда: Нишиура, Китаура, Сотонасакаура кўлларига бўлинган. Бундан ташқари, префектурада Ҳинума, Сенба ва Ушику каби чучук сувли лагуналар мавжуд.
Фукуока тўғони — Цукубамираидаги Кокаи дарёсини қамраб олган тўғон, у Канто минтақасидаги учта энг йирик тўғондан биридир. Ҳитачиотадаги Рюдзин тўғони, Рюдзин дарёсидаги гўзал тўғон бўлиб, тўғон кўли устида катта пиёдалар осма кўприги мавжуд.
Шаҳарлар
[edit | edit source]Ибараки префектурасида ўттиз иккита (32) шаҳар жойлашган:
Шаҳарча ва қишлоқлар
[edit | edit source]Булар ҳар бир тумандаги шаҳарча ва қишлоқлар, 7 та тумандаги 10 та шаҳарча ва 2 та қишлоқ:
Иқтисодиёти
[edit | edit source]Ибараки иқтисодиёти энергия ишлаб чиқариш (айниқса, атом энергияси), кимё ва нозик ишлов бериш саноати, илмий-тадқиқот институтлари ва туризмга асосланган. Префектурада қишлоқ хўжалиги, балиқчилик ва чорвачилик ҳам муҳим тармоқлар ҳисобланади[5].
Ибаракининг кенг текис ерлар саноат ривожланиши учун жуда қулайдир. Бу префектуранинг Токио метрополитенига яқинлигини тўлдиради ва унга саноат базаси сифатида юқори мавқе беради. Шунингдек, префектурада Япониянинг энг кенг қамровли илмий шаҳри Цукуба жойлашган бўлиб, бу ерда Ҳитачи, Лтд. ташкил топган[6].
Қишлоқ хўжалиги
[edit | edit source]Кенг текис ерлари, мўл суви ва қулай иқлими билан Ибараки Япониядаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари энг юқори бўлган префектуралар қаторига киради. У Токио метрополитенини озиқ-овқат билан таъминлашда муҳим рол ўйнайди. Унинг асосий маҳсулотлари қовун, нок, қалампир, шолининг турли навлари ва шакарқамиш, шунингдек, гул ва манзарали ўсимликлардан иборат.
Шунингдек, Ибараки мамлакатнинг қолган қисмини бошқа озиқ-овқат экинлари билан таъминлайди. 2011-йил март ойи ҳолатига кўра, префектурада Япониянинг булғор қалампири ва хитой карамининг 25 фоизи ишлаб чиқарилган[7]
Балиқ овлаш
[edit | edit source]Мамлакатда балиқ етиштириш энг юқори бўлган префектуралардан бири; Тинч океани, Касумигаура кўлида, бошқа лагуналар ва дарёларда турли хил балиқ турлари олинади.
Қорамол
[edit | edit source]Чорвачиликда префектуал сигир зоти бўлган Ҳитачигю қорамоли (ひたちぎゅう — Ҳитачи-гйū, Ҳитачи-уши) диққатга сазовордир[8].
Тарих. 1833-йилда Токугава Нариаки (徳川 斉昭) Мито шаҳрининг ҳозирги Мигава-чо (見川 町) да қора қорамолларни кўпайтиришни йўлга қўйди. Дастлаб у асосан префектуранинг шимолий қисмида бўлган, аммо кейинчалик у бутун префектурага тарқалган.
Саноат марказлари
[edit | edit source]- Ҳитачи ҳудуди. Электр, электроника ва машинасозлик каби соҳалар ривожланган. 1300 дан ортиқ компания; уларнинг кўпчилиги 1910-йилда Сукегавада (Ҳитачи Сити) ташкил этилган Ҳитачи компанияси томонидан ҳомийлик қилинади.
- Токаи ҳудуди. Атом энергиясини ўрганиш бўйича гуруҳлаш ташкилот. Ж-ПАРC, Протон тезлатгич тадқиқот мажмуаси.
- Цукуба ҳудуди. 32 та таълим ва тадқиқот институтлари. Моддани атомлар даражасида манипуляция қилиш (нанотехнология) ва Кундалик ҳаётда қўллаб-қувватлаш учун робот хавфсизлик маркази. Космик марказ.
- Касима ҳудуди. Пўлат ва нефт-кимё каби материаллар саноатини гуруҳлари, 160 га яқин компания.
Демографияси
[edit | edit source]Йил | Аҳоли | ±% |
---|---|---|
1890 | 1,025,497 | — |
1903 | 1,200,475 | — |
1913 | 1,328,329 | — |
1920 | 1,350,400 | — |
1925 | 1,409,092 | — |
1930 | 1,487,097 | — |
1935 | 1,548,991 | — |
1940 | 1,620,000 | — |
1945 | 1,944,344 | — |
1950 | 2,039,418 | — |
1955 | 2,064,037 | — |
1960 | 2,047,024 | — |
1965 | 2,056,154 | — |
1970 | 2,143,551 | — |
1975 | 2,342,198 | — |
1980 | 2,558,007 | — |
1985 | 2,725,005 | — |
1990 | 2,845,382 | — |
1995 | 2,955,530 | — |
2000 | 2,985,676 | — |
2005 | 2,975,167 | — |
2010 | 2,969,770 | — |
2015 | 2,917,857 | — |
2020 | 2,854,131 | — |
Ибараки аҳолиси бошқа префектураларга қараганда тез камайиб бормоқда[9][10].
Маданият
[edit | edit source]Ибараки Митода натто ёки ферментланган соя фасулеси, Кёвадаги тарвуз (яқинда Чикусеига бирлаштирилган) ва Нишиибараки минтақасида каштан билан машҳур[11].
Ибараки Осенсеи номи билан ҳам танилган Мориҳеи Уэсиба томонидан асос солинган Айкидо жанг санъати билан машҳур. Уэшиба умрининг сўнгги қисмини ҳозир Касаманинг бир қисми бўлган Ивама шаҳрида ўтказди ва у яратган Айки зиёратгоҳи ва дожо ҳалигача сақланиб қолган[12].
Касама Синто (Касама Инари мақбараси), Ибараки кулолчилик санъати музейи, хаттот ва кулолчи Китаодзи Росандзиннинг уй музейи, Касама Ничидо санъат музейи, Мориҳеи Уэсиба қароргоҳи, Айкидо жанг санъати асосчиси билан машҳур[13].
Марказий шаҳар Митода Япониянинг учта энг машҳур боғларидан бири бўлган Кайракуэн жойлашган ва 100 дан ортиқ навдаги 3000 дан ортиқ япон ўриги дарахтлари билан машҳур.
Касима зиёратгоҳи (Жингу) Ибаракининг маданий мероси ҳисобланади.
Мито Тосо-гу — Мито шаҳридаги Токугава Иэясу ёдгорлик зиёратгоҳи.
Сеизансо Токугава Мицукунининг пенсия вилласи эди.
Мито шаҳар ботаника боғи — Мито шаҳридаги ботаника боғи.
Бандо шаҳридаги Парк Ибараки табиат музейи.
Кўпгина шаҳарларда қал’а харобалари мавжуд: Мито, Юки, Касама, Цучиура, Ода қал’алари шулар жумласидандир.
Ҳитачи Фурюмоно, қўғирчоқ сузувчи театр фестивали, Бутунжаҳон номоддий маданий мероси.
Макабе Ҳина қўғирчоқ фестивали — Ҳинамацури — (Сакурагава шаҳри).
Юки-цумуги (ипак тўқиш техникаси) Бутунжаҳон номоддий маданий мероси, Касама буюмлари, Макабе тош чироқлари, Кагами кристалли шиша заводи, Рюгасаки шаҳридаги эски шиша заводи.
Таълим
[edit | edit source]Университет
[edit | edit source]- Ами
- Ибараки префектураси соғлиқни сақлаш фанлари университети
- Ҳитачи
- Ибараки христиан университети
- Мито
- Ибараки университети
- Токива университети
- Рюгасаки
- Рюцу Кеизаи университети
- Ториде
- Цучиура
- Цукуба халқаро университети
- Цукуба
- Цукуба университети
- Цукуба Гакуин университети
- Цукуба технология университети
Спорт
[edit | edit source]Ибаракида қуйидаги спорт жамоалари фаолият олиб боради.
Футбол (соккер)
[edit | edit source]- Кашима Антлерс (Кашима)
- Мито ҲоллйҲоcк (Мито)
- Цукуба ФК (Цукуба)
Волейбол
[edit | edit source]- Ҳитачи Ривале (аёллар) (Ҳитачинака)
Регби
[edit | edit source]- Стагс — Касима регби футбол клуби РФC (Касима)
Америка футболи
[edit | edit source]- Цукуба университети (Цукуба)
Бейсбол
[edit | edit source]- Ибараки Астро Планец (Юки) (Басебалл Чалленге Леагуэ)
- Ибараки Голден Голдс (минтақавий клуб) (Цукуба)
Кураш
[edit | edit source]- Ҳитачи Про Wрестлинг (минтақавий гуруҳ) (Ҳитачи)
Баскетбол
[edit | edit source]- Ибараки Робоц (Мито)
- Цукуба раллиси (Симоцума)
Туризми
[edit | edit source]
-
Касумигаура кўлидаги Ҳобикибуне (елканли қайиқ).
-
Цукуба шаҳридан Цукуба тоғининг кўриниши
-
Суигō Итако Ирис боғининг кўриниши
-
Китаибаракидаги Роккакудо ва Тинч океанининг кўриниши
-
Оараи соҳилидаги Тории
-
Немофила баҳорда Ҳитачи денгиз бўйи боғида
-
Каираку-эн
-
Касима ибодатхонаси
-
Оараи аквариуми
Транспорт ва кириш
[edit | edit source]Темир йўллар
[edit | edit source]- Шарқий Япония темир йўл компанияси линиялари
- Жобан
- Уцуномия (Тоҳокунинг асосий линияси)
- Мито
- Суигун
- Касима
- Метрополитан шаҳарлараро темир йўл компанияси
- Цукуба Эхпресс
- Канто темир йўли
- Жосо линияси
- Рюгасаки линияси
- Касима Ринкаи темир йўли
- Оараи Касима линияси
- Касима Ринко линияси
- Ҳитачинака денгиз бўйидаги темир йўл
- Минато линияси
- Моока темир йўли
- Моока линияси
Кабел вагонлари
[edit | edit source]- Цукуба Канко темир йўли
- Цукуба тоғидаги телеферик
- Цукуба тоғи канати
Йўллар
[edit | edit source]Тезюрар йўллар
[edit | edit source]Миллий автомобил йўллари
[edit | edit source]Ибараки префектурасидан қуйидаги миллий маршрутлар ўтган:
- 4-миллий йўналиш (Кога ҳудуди атрофида)
- 6-миллий йўналиш (Токионинг Ниҳонбаси-Ториде-Цучиура-Мито-Ҳитачи-Иваки-Сендаи)
- 50-миллий йўналиш
- 51-миллий йўналиш (Мито-Кашима-Итако-Нарита-Чиба)
- 118-миллий йўналиш
- 123-миллий йўналиш
- 124-миллий йўналиш
- 125-миллий маршрут (Катори-Цучиура-Цукуба-Кога-Гёда-Кумагая)
- 245-миллий йўналиш
- 293-миллий йўналиш
- 294-миллий йўналиш
- 349-миллий йўналиш
- 354-миллий йўналиш
- 355-миллий йўналиш
- 400-миллий йўналиш (Мито-Накагава-Никко-Минамиаизу-Нисиаизу)
- 408-миллий йўналиш
- 461-миллий йўналиш
Префектура йўллари
[edit | edit source]Ибараки 300 дан ортиқ префектурал йўлларга эга
Портлар
[edit | edit source]- Ибараки порти
- Ҳитачи порти
- Ҳитачинака порти
- Оараи порти — Томакомаи, Хоккайдонинг Муроран шаҳрига паром йўналиши
- Касима порти
Аэропортлар
[edit | edit source]- Ибараки аэропорти
- Рюгасаки аэродроми
- Цукуба вертолёт аэродроми
- Отоне ҳаво йўлаги 大利根飛行場 (японча: おおとねひこうじょう 'Ōтоне Ҳикōжō' ) — Кавачи шаҳридаги Тоне дарёси яқинида жойлашган аэродром.
Талаффуз
[edit | edit source]Префектура кўпинча Ибараки-бен деб номланувчи минтақавий лаҳжада сўзлашувчилар томонидан "Ибара ги " деб талаффуз қилинади. Бироқ, стандарт талаффуз "Ибара ки ". "Ибара ги эмас, Ибара ки "[14] талаффузи муаллифининг фикрича, бу, катта эҳтимол билан, Ибараки шевасида „к“ товушининг юмшашининг нотўғри қийшаши билан боғлиқ.
Қардош ҳудудлар
[edit | edit source]Ибараки билан биродар:
Манбалар
[edit | edit source]- ↑ Нуссбаум, Лоуис-Фрéдéриc. (2005). „Ибараки-кен“ ин Жапан Энcйcлопедиа Гоогле Бооксда; „Кантō“ ин Жапан Энcйcлопедиа Гоогле Бооксда.
- ↑ Нуссбаум, „Мито“ ат Жапан Энcйcлопедиа Гоогле Бооксда.
- ↑ „Генерал овервиэw оф ареа фигурес фор Натурал Паркс бй префеcтуре“. Министрй оф тҳе Энвиронмент (1-апрел 2012-йил). Қаралди: 9-ноябр 2013-йил.
- ↑ „歌垣発祥の地を訪ねる「筑波山・香取の海」(ин Жапанесе) - То висит тҳе биртҳплаcе оф Утагаки「Мт. Цукуба ・ Катори Сеа」-“. утакура.cом. Қаралди: 12-ноябр 2021-йил.
- ↑ „Абоут Ибараки“. инвест.индус.преф.ибараки.жп. Қаралди: 12-ноябр 2021-йил.
- ↑ „дата | Аттраcтиве Лоcал Регионс ин Жапан — Инвестинг ин Жапан — Жапан Эхтернал Траде Организатион“ (инглизча). ジェトロ. Қаралди: 4-июл 2022-йил.
- ↑ Счреибер, Марк, „Жапанъс фоод cрисис гоэс беёнд реcент паниc буйинг“, Тҳе Жапан Тимес, 17 Април 2011, п. 9.
- ↑ „Бреэд инфо, Абоут Ҳитачиwагйū Беэф“. ҳитачиwагю.cом. Қаралди: 12-ноябр 2021-йил.
- ↑ „Гов'т дата шоw эходус то Токё фром отҳер парц оф Жапан cонтинуэс“. Жапан Тодай (1-феврал 2019-йил). 2019-йил 3-февралда асл нусхадан архивланган.
- ↑ „茨城県の人口と世帯(推計)-令和2年(2020年)12月1日現在 - (ин Жапанесе) - Популатион анд ҳоусеҳолдс ин Ибараки Префеcтуре (эстиматед)-Ас оф Деcембер 1, 2020-,“. преф.ибараки.жп, Деcембер 22, 2020. Қаралди: 19-ноябр 2021-йил.[сайт ишламайди]
- ↑ „Ибараки Гуиде“. ибаракигуиде.орг. Қаралди: 12-ноябр 2021-йил.
- ↑ Аикикаи Фоундатион Ибараки Бранч Дожо „ Фоундер анд Иwама“, Ретриэвед Аугуст 25, 2017
- ↑ „Касамашико – А Жоурней Тҳроугҳ Жапан’с Поттерй Cултуре“. ибаракигуиде.орг. Қаралди: 12-ноябр 2021-йил.
- ↑ いばらぎじゃなくていばらき [Ибараги жа Накуте Ибараки]
Адабиётлар
[edit | edit source]- Нуссбаум, Лоуис-Фредериc ва Кäтҳе Ротҳ. (2005). Жапан Энcйcлопедиа . Cамбридге: Ҳарвард университети нашриёти.ИСБН 978-0-674-01753-5ИСБН 978-0-674-01753-5 .ОCЛC 58053128ОCЛC 58053128 .
Ҳаволалар
[edit | edit source]
Викиомборда Ибараки префектураси ҳақида туркум мавжуд |