Jump to content

Исмоилия канали

From Vikipediya
Исмоилия канали
Мамлакат Миср
Тарихи
Қурилиш бошланиши 1861
Тугалланган санан 1863
Географияси
Йўналиши Шарқ-ғарб
Бошланган нуқтаси Аз-Зақозиқ (Нил)
Тугаган нуқтаси Исмоилия (Тимсоҳ кўли)
Бошланғич кординаталари 30°6′18″Н 31°14′30″Э / 30.10500°Н 31.24167°Э / 30.10500; 31.24167 (Эаст энд)
Тугаш жойи кординалари 30°35′21″Н 32°17′0″Э / 30.58917°Н 32.28333°Э / 30.58917; 32.28333 (Wест энд)
Тармоқ(лар)
  • Ал-Суwайс ал-Ḥулwаҳ Cанал (Исмоилиядан Сувайшга)[1]
  • Ал-ʿАббāсийяҳ Cанал (Исмоилиядан Порт-Саидга)[1]

Исмоилия канали ёки Ал-Исмāʿīлийяҳ канали, илгари Ширин сув канали ёки Чучук сув канали номи билан танилган, минглаб мисрлик фаллоҳлар томонидан Сувайш канали қурилишини осонлаштириш учун қазилган канал. Канал Исмоилия муҳофазаси бўйлаб шарқдан ғарбга қараб оқади[2].

У Тимсоҳ кўлидан Сувайш ва Порт-Саидгача бўлган қурғоқчил ҳудудни чучук сув билан таъминлаш мақсадида қазилган[3][4](п267)[5]. Канал Сувайш канали бўйлаб қишлоқ аҳоли пунктларининг ўсишига ёрдам берган ва Порт-Саид шаҳрининг сув таъминоти учун муҳимдир. Сувайш канали каби франсуз муҳандислари томонидан лойиҳалаштирилган, қурилиш 1861-йилдан 1863-йилгача давом этган. У Тумилот водийсининг қуриб қолган дистрибютори[6] орқали ўтади, у Эски Қоҳира ва Қизил денгиз ўртасида мавжуд бўлган қадимги Сувайш каналининг қисмларини ўз ичига олади[4](пп251–257).

Исмоилия канали Исмоилияда тугайди. Қўшимча ирмоқлар канални Исмоилиядан Сувайш ва Порт-Саидга боғлайди. Исмоилия канали ва унинг жанубий ирмоғини Сувайш боғлайдиган қисми Ширин сув канали деб аталади[1].

Қурилиши

[edit | edit source]

1862-йил февралда минглаб ишчилар 1,1 миллион метр куб қазганларидан кейин канал Тимсоҳ кўлига етиб борди. Ҳудудга чучук сув келиши билан Сувайш канали қурилиши лойиҳасига кўпроқ ишчилар ёлланди. Канал шунингдек, тор йўллар бўйлаб ҳаракатланадиган паромлар билан материаллар ва озиқ-овқатларни осон ташиш имконини берди[3][7].

Қасосин шлюзи жанги

[edit | edit source]

Қасосин шлюзи жанги 1882-йил 28-августда Ширин сув канали яқинида бўлиб ўтди[8].

Англия-Миср жанги

[edit | edit source]

100 йилдан камроқ вақт ўтгач, канал[9] ортиқ тоза, чучук сув билан таъминламай қўйди, балки зарарли даражада ифлосланди. 1950-йилларда британ аскарлари бу ҳудудда жойлашганида, баъзилари канални очиқ канализация деб аташган. Қироллик ҳаво кучлари ходимларига сув билан алоқа қилмаслик тавсия қилинган ва канал қочқинлар тугаши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирилган[10]. Уруш айниқса қонли бўлганида, миллий, мисрлик қаршилик ҳаракати ва инглиз аскарлари ўртасида 1951-йил октябрдан 1952-йил январигача қийноқларга солинган ва ўлдирилган баъзи инглиз аскарларининг қолдиқлари каналга тушиб қолган[5][11][12].

Ҳозирги кунда

[edit | edit source]

Исмоилия канали 2-асрдаги кўплаб шаҳарлар учун ичимлик ва суғориш учун асосий манба бўлиб қолмоқда. 2014-йилги тадқиқотга кўра, унинг сув сифати суғориш учун жуда яхши, ичиш учун эса яхшидан ёмон даражасигача. Бугунги кунда ифлосланиш асосан Нил дарёсининг юқори оқимидаги оқинди, каналга тозаланган дренаж ва чиқиндидан оқиб тушиши билан боғлиқ[13].

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Суэз Cанал - Ҳисторй“ (эн). Энcйcлопедиа Британниcа.
  2. ↑ „Ал-Исмаилийяҳ“. Британниcа. 2016-йил 19-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 20-ноябр.
  3. ↑ 3,0 3,1 Карабелл, Зачарй. Партинг тҳе Десерт: Тҳе Cреатион оф тҳе Суэз Cанал. А.А. Кнопф, 2003 — 172-бет. ИСБН 9780375408830. Қаралди: 2016-йил 19-ноябр. „Бритиш сервиcемен, сwеэт wатер cанал.“ 
  4. ↑ 4,0 4,1 Раппопорт С „Чаптер В: "Тҳе Wатерwайс оф Эгйпт"“, . Ҳисторй оф Эгйпт (Прожеcт Гутенберг), Лондон: Тҳе Гролиэр Соcиэтй. Қаралди: 2013-йил 11-март. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Смитҳ, Симон C.. Реассессинг Суэз 1956: Неw Перспеcтивес он тҳе Cрисис анд Иц Афтерматҳ. Роутледге, 2016 — 16-бет. ИСБН 9781317070696. Қаралди: 2016-йил 19-ноябр. 
  6. ↑ Энcйcлопæдиа Британниcа, 11тҳ эдитион, с.в. „Суэз Cанал“ (Wайбаcк Мачине сайтида 2016-11-19 санасида архивланган). Аccессед 19 Новембер 2016.
  7. ↑ „Пҳото оф феррй ин cанал“. Суэз Cанал Зоне. 2016-йил 8-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 20-ноябр.
  8. ↑ Артҳур, Сир Георге. Тҳе сторй оф тҳе Ҳоусеҳолд Cавалрй. Лондон,: А. Cонстабле, 1909 — 676–679-бет. Қаралди: 2016-йил 21-ноябр. 
  9. ↑ Wооллей, Ричард (Диcк) „Суэз Cанал Зоне Мап“. Суэз Cанал Зоне. 2016-йил 2-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 20-ноябр.
  10. ↑ Ричардс, Cолин. Неw Скелетонс, 2нд, Cолин Арчер-Ричардс, Новембер 3, 2012. ИСБН 9781291925623. Қаралди: 2016-йил 19-ноябр. 
  11. ↑ Делта, Чарлиэ „Пҳотос оф тҳе Сwеэт Wатер Cанал ин тҳе 1950с“. Суэз Cанал Зоне. 2016-йил 29-октябрда асл нусхадан архивланган.
  12. ↑ Таит, Жамес Ҳ.. Оне Дай Ат А Тиме: Мй Лфе Анд Тимес (Ч. 41 Сервиcе ин Суэз). АутҳорҲоусе, 21 Новембер 2012. ИСБН 9781456793029. Қаралди: 2016-йил 20-ноябр. 
  13. ↑ Гоҳер, Моҳамед Э.; Ҳассан, Али М.; Абдел-Мониэм, Ибраҳим А.; Фаҳмй, Айман Ҳ.; Эл-саед, Селиэм М. (2014). "Эвалуатион оф сурфаcе wатер қуалитй анд ҳеавй метал индиcес оф Исмаилиа Cанал, Ниле Ривер, Эгйпт". Тҳе Эгйптиан Жоурнал оф Ақуатиc Ресеарч 40 (3): 225–233. дои:10.1016/j.ejar.2014.09.001. 
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ismoiliya_kanali&oldid=4200985"