Kontent qismiga oʻtish

Ismoiliya kanali

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ismoiliya kanali
Mamlakat Misr
Tarixi
Qurilish boshlanishi 1861
Tugallangan sanan 1863
Geografiyasi
Yoʻnalishi Sharq-gʻarb
Boshlangan nuqtasi Az-Zaqoziq (Nil)
Tugagan nuqtasi Ismoiliya (Timsoh koʻli)
Boshlangʻich kordinatalari 30°6′18″N 31°14′30″E / 30.10500°N 31.24167°E / 30.10500; 31.24167 (East end)
Tugash joyi kordinalari 30°35′21″N 32°17′0″E / 30.58917°N 32.28333°E / 30.58917; 32.28333 (West end)
Tarmoq(lar)
  • Al-Suways al-Ḥulwah Canal (Ismoiliyadan Suvayshga)[1]
  • Al-ʿAbbāsiyyah Canal (Ismoiliyadan Port-Saidga)[1]

Ismoiliya kanali yoki Al-Ismāʿīliyyah kanali, ilgari Shirin suv kanali yoki Chuchuk suv kanali nomi bilan tanilgan, minglab misrlik fallohlar tomonidan Suvaysh kanali qurilishini osonlashtirish uchun qazilgan kanal. Kanal Ismoiliya muhofazasi boʻylab sharqdan gʻarbga qarab oqadi[2].

U Timsoh koʻlidan Suvaysh va Port-Saidgacha boʻlgan qurgʻoqchil hududni chuchuk suv bilan taʼminlash maqsadida qazilgan[3][4](p267)[5]. Kanal Suvaysh kanali boʻylab qishloq aholi punktlarining oʻsishiga yordam bergan va Port-Said shahrining suv taʼminoti uchun muhimdir. Suvaysh kanali kabi fransuz muhandislari tomonidan loyihalashtirilgan, qurilish 1861-yildan 1863-yilgacha davom etgan. U Tumilot vodiysining qurib qolgan distribyutori[6] orqali oʻtadi, u Eski Qohira va Qizil dengiz oʻrtasida mavjud boʻlgan qadimgi Suvaysh kanalining qismlarini oʻz ichiga oladi[4](pp251–257).

Ismoiliya kanali Ismoiliyada tugaydi. Qoʻshimcha irmoqlar kanalni Ismoiliyadan Suvaysh va Port-Saidga bogʻlaydi. Ismoiliya kanali va uning janubiy irmogʻini Suvaysh bogʻlaydigan qismi Shirin suv kanali deb ataladi[1].

Qurilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1862-yil fevralda minglab ishchilar 1,1 million metr kub qazganlaridan keyin kanal Timsoh koʻliga yetib bordi. Hududga chuchuk suv kelishi bilan Suvaysh kanali qurilishi loyihasiga koʻproq ishchilar yollandi. Kanal shuningdek, tor yoʻllar boʻylab harakatlanadigan paromlar bilan materiallar va oziq-ovqatlarni oson tashish imkonini berdi[3][7].

Qasosin shlyuzi jangi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qasosin shlyuzi jangi 1882-yil 28-avgustda Shirin suv kanali yaqinida boʻlib oʻtdi[8].

Angliya-Misr jangi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

100 yildan kamroq vaqt oʻtgach, kanal[9] ortiq toza, chuchuk suv bilan taʼminlamay qoʻydi, balki zararli darajada ifloslandi. 1950-yillarda britan askarlari bu hududda joylashganida, baʼzilari kanalni ochiq kanalizatsiya deb atashgan. Qirollik havo kuchlari xodimlariga suv bilan aloqa qilmaslik tavsiya qilingan va kanal qochqinlar tugashi mumkinligi haqida ogohlantirilgan[10]. Urush ayniqsa qonli boʻlganida, milliy, misrlik qarshilik harakati va ingliz askarlari oʻrtasida 1951-yil oktyabrdan 1952-yil yanvarigacha qiynoqlarga solingan va oʻldirilgan baʼzi ingliz askarlarining qoldiqlari kanalga tushib qolgan[5][11][12].

Hozirgi kunda

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ismoiliya kanali 2-asrdagi koʻplab shaharlar uchun ichimlik va sugʻorish uchun asosiy manba boʻlib qolmoqda. 2014-yilgi tadqiqotga koʻra, uning suv sifati sugʻorish uchun juda yaxshi, ichish uchun esa yaxshidan yomon darajasigacha. Bugungi kunda ifloslanish asosan Nil daryosining yuqori oqimidagi oqindi, kanalga tozalangan drenaj va chiqindidan oqib tushishi bilan bogʻliq[13].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Suez Canal - History“ (en). Encyclopedia Britannica.
  2. ↑ „Al-Ismailiyyah“. Britannica. 2016-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 20-noyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 Karabell, Zachary. Parting the Desert: The Creation of the Suez Canal. A.A. Knopf, 2003 — 172-bet. ISBN 9780375408830. Qaraldi: 2016-yil 19-noyabr. „British servicemen, sweet water canal.“ 
  4. ↑ 4,0 4,1 Rappoport S „Chapter V: "The Waterways of Egypt"“, . History of Egypt (Project Gutenberg), London: The Grolier Society. Qaraldi: 2013-yil 11-mart. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Smith, Simon C.. Reassessing Suez 1956: New Perspectives on the Crisis and Its Aftermath. Routledge, 2016 — 16-bet. ISBN 9781317070696. Qaraldi: 2016-yil 19-noyabr. 
  6. ↑ Encyclopædia Britannica, 11th edition, s.v. „Suez Canal“ (Wayback Machine saytida 2016-11-19 sanasida arxivlangan). Accessed 19 November 2016.
  7. ↑ „Photo of ferry in canal“. Suez Canal Zone. 2016-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 20-noyabr.
  8. ↑ Arthur, Sir George. The story of the Household Cavalry. London,: A. Constable, 1909 — 676–679-bet. Qaraldi: 2016-yil 21-noyabr. 
  9. ↑ Woolley, Richard (Dick) „Suez Canal Zone Map“. Suez Canal Zone. 2016-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 20-noyabr.
  10. ↑ Richards, Colin. New Skeletons, 2nd, Colin Archer-Richards, November 3, 2012. ISBN 9781291925623. Qaraldi: 2016-yil 19-noyabr. 
  11. ↑ Delta, Charlie „Photos of the Sweet Water Canal in the 1950s“. Suez Canal Zone. 2016-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ Tait, James H.. One Day At A Time: My Lfe And Times (Ch. 41 Service in Suez). AuthorHouse, 21 November 2012. ISBN 9781456793029. Qaraldi: 2016-yil 20-noyabr. 
  13. ↑ Goher, Mohamed E.; Hassan, Ali M.; Abdel-Moniem, Ibrahim A.; Fahmy, Ayman H.; El-sayed, Seliem M. (2014). "Evaluation of surface water quality and heavy metal indices of Ismailia Canal, Nile River, Egypt". The Egyptian Journal of Aquatic Research 40 (3): 225–233. doi:10.1016/j.ejar.2014.09.001.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ismoiliya_kanali&oldid=4200985" dan olindi