Jump to content

Ёқуб

From Vikipediya
Ёқуб
Таваллуди мил. авв. 1791[1]
Вафоти мил. авв. 1644[1]
Отаси Ишоқ[2]
Онаси Ривқо

Ёқуб (қадимги иврит: (Я'аков) יַעֲקֹב) – исроилликларнинг учта тарихий оталаридан бири[3]. Иброҳимнинг набираси ва Ишоқнинг ўғли Исроил, айниқса, яҳудийликда юқори маънавий мақомга эга. Христианликда диний етакчи сифатида, Исломда эса пайғамбар сифатида қаралади[4].

Исмнинг келиб чиқиши

[edit | edit source]

Ёқуб исми Беш китобда ақōв יעקב (товон; оёқ изи) сўзининг ҳосиласи сифатида талқин қилинади, чунки Ёқуб онасининг қорнидан, укаси Эсовнинг товонидан ушлаб туғилди, шунинг учун унинг исмини ёқуб қўйдилар (Ибтидо 25:26)[5][6]. Бу исм Яқин Шарқнинг семитик халқлари орасида милоддан аввалги 2-минг йилликда кенг тарқалган теофорик исмнинг қисқартирилган шакли эканлиги тахмин қилинади.

Ибтидодаги тарихи

[edit | edit source]

Ёқубнинг ҳаёти ҳақида Қадимги Аҳд Ибтидо китобининг 25–50-бобларида баён қилинган.

Туғилиши

[edit | edit source]

Ишоқ Ривқо билан турмуш қургандан кейин 20 йил ўтиб, Ёқуб ва унинг эгизак укаси Эсов туғилади. Бу вақтда Ишоқ 60 ёшда эди[7]. Ривқога ҳомиладорлиги азобли бўлади ва нима учун азоб чекаётганини Худодан сўраш учун боради. У қорнида эгизаклар урушаётгани ва ҳатто улар икки алоҳида халқ бўлганидан кейин ҳам бутун умри давомида курашишда давом этиши ҳақида башорат олади. Шунингдек, башоратда айтилишича, „Бири иккинчисидан кучлироқ бўлади, Каттаси эса кичикларга хизмат қилади“ (Ибтидо 25:25).

Ривқонинг туғиш вақти келганида, тўнғич ўгли Эсов қизил тукли, худди тукли кийим кийгандек туғилди ва иккинчи ўғил Ёқуб Эсовнинг товонини қўли билан ушлаб туғилди. Ибтидонинг 25-бобида айтилишича, Ишоқ ва Ривқо биринчи ўғлига Эсов (ивритча: עשו) деб исм қўйишган[8] . Иккинчи ўғлига Ёқуб (ибронийча: יעקב, Яъақоб ёки Яъақов, „товонни ушловчи“, „ўрнини босувчи“, „оёқ тортувчи“, „бирининг пошнасига эргашувчи“, ивритча: עקב, 'ақаб: ёки 'ақав, „тўпиғидан ушлаб олувчи“, „айланиб ўтиш“, „жиловлаш“, ивритча: עקבה , 'иққебаҳ ёки 'иққбаҳ, „тўпиқ“)[9].

Эгизаклар улғайганларида турли характерга эга бўлдилар: „Эсов – дала–даштни яхши кўрадиган моҳир овчи, Ёқуб эса чодирда ўтиришни ёқтирадиган, беозор одам бўлди[10]. Бундан ташқари, ота-оналарнинг уларга бўлган муносабати ҳам бошқача эди:Ишоқ Эсовни яхши кўрар эди. Сабаби Эсов овлаб келган ҳайвонларнинг гўштини мазза қилиб ер эди. Ривқо эса Ёқубни яхши кўрар эди“[11].

Ёқуб Эсовга ўзининг тўнғичлик ҳуқуқи учун бир коса таом беришини таклиф қилмоқда, Заcариас Гонзалез Велазқуэзнинг расми

Тўнғичлик ҳуқуқини олиш

[edit | edit source]
Асосий мақола: Ёқуб ва Эсов

Ибтидо 25:29–34 да Эсов ўзининг тўнғичлик ҳуқуқини Ёқубга сотгани ҳақида ҳикоя қилинади[12]. Бу бобда ёзилишича, Эсов даладан очқаганидан сулайиб қайтганида, Ёқубдан ҳозиргина Ёқуб тайёрлаган таомидан беришини илтимос қилган. (Эсов бу таомни „ўша қизил таом“ деб атаган ва бу унинг тахаллусини келтириб чиқарган, яъни ивритча: אדום ('Эдом, яъни „Қизил“).) Ёқуб Эсовга тўнғичлик ҳуқуқи эвазига бир коса таом беришини таклиф қилди. Эсов бунга рози бўлди.

Ишоқнинг дуоси

[edit | edit source]

Ишоқ қариганда, кўзлари хиралашиб, кўрмай қолади. У, тўнғичлик ҳуқуқини Эсовнинг ўзига беришга қарор қилади. Ишоқ Эсовга гўшт емоқчи эканини айтиб, бунинг учун қурол-яроғи билан далага чиқиб, ов қилишини илтимос қилди. Кейин Ишоқ Эсовдан ўзига ёққанига кўра, овланган гўштдан „мазали таом“ тайёрлаб беришини сўрайди, шунда у уни ейиши ва Эсовга дуо қилишини айтади. Ривқо бу суҳбатни эшитади. Тахминларга кўра, у Ишоқнинг баракалари Ёқубга тушишини башоратли тарзда англаган, чунки унга эгизаклар туғилишидан олдин катта ўғил кичигига хизмат қилишини айтишган[13]. Ривқо Ёқубни дуо қилиб, Ёқубга тезда уларнинг сурувларидан иккита эчки олиб келишни буюрди, токи у Ишоққа хизмат қилиб Эсовнинг ўрнини эгаллаб, унинг дуосини олиши имконияти мавжуд эди. Ёқуб отаси уларнинг алдовини тан олишига эътироз билдирди, чунки Эсов сержун, ўзи эса силлиқ терили эди. У отаси уни ҳис қилиши биланоқ уни лаънатлашидан қўрқди, лекин Ривқо ўша лаънатни ўзига олишни таклиф қилади, кейин эса Ёқубга итоат қилишни талаб қилади[14]. Ёқуб онасини буйруғини бажаради ва у улоқчалар билан қайтиб келганида, Ривқо Ишоқ яхши кўрган мазали таомни қилди. Ёқубни отасининг олдига юборишдан олдин, у Эсовнинг кийимларини кийдирди ва сержун терига тақлид қилиш учун унинг қўллари ва бўйнига улоқчанинг терисини ўраб қўяди.

Кекса Ишоқ Ёқубни дуо қилмоқда

Эсов қиёфасида Ёқуб Ишоқнинг хонасига кирди. Эсовнинг тез қайтиб келганига ҳайрон бўлган Ишоқ қандай қилиб ов бунчалик тез ўтганини сўради. Ёқуб: „Эгангиз Худо йўлимни ўнглади“, деб жавоб берди. Рашининг айтишича, Ишоқнинг шубҳалари янада кучайган, чунки Эсов ҳеч қачон Худонинг номини тилга олмаган эди[15]. Ишоқ Ёқубни ҳис қилиш учун унга яқинлашишни талаб қилди, лекин улоқ териси худди Эсовнинг сержун терисига ўхшарди. Ишоқ пайпаслаб: „Овоз Ёқубнинг овози, қўллар эса Эсовнинг қўлларидир!“ – деди.[16] Ҳали ҳам ҳақиқатни тушунишга уриниб, Ишоқ ундан яна сўради: „Сен ҳақиқатдан менинг ўғлим Эсовмисан?“ Ёқуб эса оддийгина жавоб берди: „Менман“. Ишоқ Ёқуб берган таомни еб, шароб ичишни давом эттирди, кейин унга яқинлашиб, ўпишини айтди. Ёқуб отасини ўпганида, Ишоқ Эсовга тегишли кийимнинг ҳидини сезди ва ниҳоят, қаршисидаги одам Эсов эканлигини тан олди. Кейин Ишоқ Ёқубни Эсовга берилган дуо билан дуо қилди. Ибтидо 27:28–29 да Ишоқнинг марҳамати ҳақида шундай дейилган: „Худо сенга осмон шабнамини, ернинг унумдар тупроғини, мўл-кўл дон ва шаробни берсин: Халқлар сенга хизмат қилсин, қариндошларинг устидан ҳукмрон бўлгин. Онангнинг насли сенга таъзим қилсин: сени лаънатлаган ҳар бир киши лаънатласин, сени дуо қилганларни баракасини берсин“.

Эсов овдан қайтганида, Ёқуб хонадан чиқиб кетган эди. Алданганини англаган, Ишоқ ҳайратда қолади, лекин у Ёқубнинг дуо қилганини тан олди: „Албатта, у баракали бўлади!“ (27:33).

Эсовнинг бу алдовдан юраги эзилиб, ўзига тегишли дуони сўради. Ишоқ Ёқубни ака-укаларига ҳукмдор қилиб қўйгандан сўнг, фақат ваъда бериши мумкин эди: „Қиличинг билан яшайсан, Бироқ укангга хизмат қиласан, лекин сен исён қилганингда, У солган бўйинтуруғини улоқтириб ташлагайсан“. (27:39–40).

Эсов Ёқубга ўзининг неъмати бўлган тўнғичлик ҳуқуқини „қизил таом“га сотган бўлса-да, Эсов Ёқубни отаси Ишоқ билмаган ҳолда унга берган дуосини олгани учун ёмон кўриб қолади. Ишоқ ўлиши биланоқ Ёқубни ўлдиришга ваъда беради. Ривқо унинг қотиллик нияти ҳақида эшитгач[17], Эсовнинг ғазаби тўхтагунча Ёқубга Хорондаги акаси Лобоннинг уйига боришни буюрди.

Ёқубнинг зинапояси

[edit | edit source]
Асосий мақола: Ёқубнинг зинапояси

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ 1,0 1,1 (унспеcифиэд титле)
  2. ↑ // (унспеcифиэд титле)
  3. ↑ Эсау анд Жаcоб анд тҳе Биртҳригҳт
  4. ↑ Ҳз. İбрâҳим’ин торуну ве İсрâилоğулларı’нıн атасı олан пейгамбер.
  5. ↑ יָדֹו אֹחֶזֶת בַּעֲקֵב עֵשָׂו (КЖВ: „анд ҳис ҳанд тоок ҳолд он Эсау’с ҳеэл“). Стронг'с Cонcорданcе Ҳ6119.
  6. ↑ ; Аллен C. МерсЭэрдманс Диcтионарй оф тҳе Библе. Амстердам Университй Пресс, 31 Деcембер 2000 — 666-бет. ИСБН 978-90-5356-503-2. 
  7. ↑ Ҳебреw-Энглиш Библе Генесис 25:20, 25:26
  8. ↑ Ҳебреw-Энглиш Библе Генесис 25:25
  9. ↑ Стронғс Cонcорданcе 3290, 6117.
  10. ↑ Ҳебреw-Энглиш Библе Генесис 25:27
  11. ↑ Ҳебреw-Энглиш Библе Генесис 25:28
  12. ↑ Ҳебреw-Энглиш Библе Генесис 25:29–34
  13. ↑ Счерман, Рабби Носсон (1993). Тҳе Чумаш. Брооклйн, Неw Ёрк: Месораҳ Публиcатионс, п. 135.
  14. ↑ Гинзберг, Лоуис (1909). Легендс оф тҳе Жеwс Вол И : Исааc блессес Жаcоб (Транслатед бй Ҳенриэтта Сзолд) Пҳиладелпҳиа: Жеwиш Публиcатион Соcиэтй.
  15. ↑ Ҳебреw-Энглиш Библе Генесис 27:21
  16. ↑ Ҳебреw-Энглиш Библе Генесис 27:22
  17. ↑ Генесис 27:42
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoqub&oldid=5053849"