Kane, mifologiya

Kane (Kāne) ― oliy xudo, Gavayi mifologiyasidagi barcha yoʻlboshchilar va jamoa aʼzolarining ajdodi. Gavayi orolining homiysi, maʼbuda Xiakaning otasi.

Qadimgi Gavayilarning tasavvuriga koʻra, u abadiy zulmatdan yoki osmon va yerni yaratish uchun paydo boʻlgan. Kanega bagʻishlangan koʻplab afsonalarda dunyoni yaratishda ishtirok etgan qudratli xudolar Ku va Lono ham tilga olinadi. XIX-asrda yozilgan qoʻshiqlarga koʻra, Kane quyosh, oy va yulduzlarni osmonga joylashtirgan va oltinchi kuni aka-ukalari bilan birgalikda Kumuxonua ismli odamni yaratgan. Odamning surati yerdan, boshi shimoliy, janubiy, gʻarbiy va sharqiy dengizlardan olib kelingan oq loydan, tanasi soʻlak bilan aralashgan qizil loydan qilingan. Yaratilish mahsulini jonlantirish uchun Kane va Ku uning burun teshigiga, Lono esa ogʻziga tupurishdi. Shundan soʻng, birinchi odam ajoyib bogʻga joylashdi va zerikmasligi uchun xudolar unga Lalohonua ismli ayolni yaratdilar. Shunday qilib, Bibliya motivlari bilan oʻxshashliklar mavjud, bu, ehtimol, 1819-yilda Gavayi orollariga kelib tushgan Gavayi nasroniy missionerlarining yerliklarning mifologik tasavvurlariga sezilarli taʼsir koʻrsatishi bilan bogʻliq edi.

Kane qadimgi Gavayiliklar orasida juda hurmatga sazovor boʻlgan, ammo uning sharafiga insoniy qurbonliklar boʻlmagan. Oilalar uni oila homiylari yoki aumakua deb nomlangan ruhlar orqali chaqirishgan.

Qadimgi Gavayilarning gʻoyalariga koʻra, Kane ilohiy Kane-hana-moku mamlakatida yashagan, u yer va osmon oʻrtasida suzuvchi bulut boʻlib, unda dastlab birinchi erkak va ayol yashagan, keyin haydalgan. Oʻlganlarni tiriltiradigan muqaddas buloq ham oʻsha yerda boʻlgan.

Yana qarang

• Tane — maorida oʻrmonlar va qushlarning xudosi.