Qadimgi yunon ibodatxonalari

Afina akropolidagi Parthenon, Gretsiya

Afinadagi Erechteionning Karyatid ayvonchasi

Yunon ibodatxonalari qadimgi yunon dinida yunon mehroblari ichida xudo haykallarini joylashtirish uchun qurilgan inshootlar boʻlgan. Ibodatxonaning ichki qismlari yigʻilish uchun xizmat qilmagan, chunki tegishli xudoga bagʻishlangan qurbonliklar va marosimlar ulardan tashqarida, ibodatxonaning tashqarisida kengroq hududida boʻlib oʻtgan. Ibodatxonalar koʻpincha nazrlarni saqlash uchun ishlatilgan.Bunday turdagi ibodatxonalar yunon meʼmorchiligida eng muhim va eng keng tarqalgan qurilish uslublaridandir. Janubi-gʻarbiy Osiyo va Shimoliy Afrikaning ellinistik qirolliklarida ibodatxona vazifalarini bajarish uchun qurilgan binolar koʻpincha mahalliy maqsadlarda foydalanilgan. Hatto yunonlar taʼsiri koʻrinadigan joylarda ham bunday tuzilmalar odatda yunon ibodatxonalari hisoblanmaydi. Masalan, Grek-Parfiya va Baqtriya ibodatxonalariga yoki Misr uslubiga oʻxshab ketgan Ptolemey ibodatxonasini aytish mumkin. Koʻpgina yunon ibodatxonalari astronomik maqsadlarda foydalanilgan.

Dor ibodatxonasining modeli, Aeginadagi Afaya ibodatxonasi ( Gliptotek, Myunxen )

Erta metop to'ldiruvchi lichude, Paestum muzeyi, Geraklning devni o'ldirishi tasvirlangan

Miloddan avvalgi 9-asr va 6-asrlar oraligʻida qadimgi yunon ibodatxonalari kichik loy gʻishtli inshootlardan har tomondan ustunli ikki ayvonli monumental „peripteral“ binolar qilib qurilgan, aksariyatining balandligi 20 metrdan oshadi (tomni hisobga olmaganda). Stilistik jihatdan ular mintaqaviy arxitektura qoidalari asosida qurilgan. Dastlab faqat Doric va Ionic qonun-qoidalarida farq boʻlgan boʻlsa, uchinchi muqobil farq miloddan avvalgi 3-asr oxirida Korintian qoidalarida paydo boʻldi.Miloddan avvalgi 3-asrdan katta ibodatxonalarning qurilishi kamaydi, miloddan avvalgi 2-asrdan keyin qisqa vaqt ichida gullab yashnadi va miloddan avvalgi 1-asrda deyarli butunlay toʻxtadi. Shundan soʻng, faqat kichikroq bino;ar qurila boshlandi, eski ibodatxonalar esa taʼmirlanishda davom etdi yoki tugallanmagan holatda yoʻq boʻlib ketaverdi.

Yunon ibodatxonalari asosan ustunlarning pastki diametri yoki poydevor sathlarining oʻlchamlari bilan belgilanadigan nisbatlarga muvofiq ishlab chiqilgan va qurilgan. Shunday qilib erishilgan asosiy dizaynlarning deyarli matematik qatʼiyligi optik takomillashtirish orqali yengillashtirildi. Hali ham keng tarqalgan ideallashtirilgan tasvirga qaramay, yunon ibodatxonalari yorqin qizil va koʻk ranglar qurilish toshlari yoki gumbaz oqiga qarama-qarshi boʻlishi uchun boʻyalgan. Koʻp ibodatxonalar pedimentda boʻrtma va haykallar koʻrinishidagi juda boy figurali bezaklar bilan jihozlangan. Ibodatxonalar qurilishi odatda shaharlar yoki ziyoratgohlar maʼmuriyati tomonidan tashkil etilgan va moliyalashtirilgan. Xususiy shaxslar, ayniqsa ellinistik hukmdorlar ham bunday binolarga homiylik qilishlari mumkin edi. Oxirgi ellinistik davrda ularning moliyaviy boyligining kamayib borishi, amaldorlari va hukmdorlari homiy sifatida qabul qilingan Rim davlati tarkibiga yunon dunyosining izchil qoʻshilishi bilan birga, yunon ibodatxonalari qurilishining tugashiga olib keldi. Yangi ibodatxonalar endi Rim ibodatxonasi anʼanalariga tegishli boʻlib, u juda kuchli yunon meʼmorchiligi taʼsiriga qaramay, turli maqsadlarni koʻzlagan va turli estetik tamoyillarga amal qilgan.

Asosiy ibodatxona binosi kattaroq uchastka yoki temenos ichida joylashgan boʻlib, odatda peribolos panjara yoki devor bilan oʻralgan.Bu joy odatda „muqaddasgoh“ deb ataladi. Afinadagi Akropol bunga eng yorqin misoldir, garchi u yerda ibodatxona qurilishidan oldin qal'a sifatida foydalanilib, devor bilan oʻralgan boʻlsa ham. Bunga koʻplab yordamchi binolar, muqaddas bogʻlar yoki buloqlar, xudoga bagʻishlangan hayvonlar va baʼzan baʼzi ibodatxonalar kiradi.

Rivojlanish davri

Istmiya ibodatxonasi, Gretsiya . Miloddan avvalgi 690-yildan 650-yilgacha qurilgan. 

Kelib chiqishi

Eng qadimgi yunon ziyoratgohlarida ibodatxona binolari boʻlmagan, chunki ularning koʻplari vayron qilingan yoki bahsli mavzularga sabab boʻlgan.Koʻpgina qishloq ziyoratgohlari shu uslubda qolgan, lekin koʻproq mashhur boʻlganlar asta-sekin, ayniqsa shaharlarda, diniy tasvirni joylashtirish uchun oʻzgartirilgan. Bu jarayonlar 9-asrdan oldinroq boshlangan.

Miken megaroni (Miloddan avvalgi 15-asrdan 13-asrgacha) Arkaik va Klassik yunon ibodatxonalari uchun kashshof boʻlgan. Yunon ibodatxonalari arxitekturasini rivojlantirishning asosiy tamoyillari miloddan avvalgi 10-asrdan miloddan avvalgi 7-asrgacha mavjud boʻlgan. Ibodatxona oddiy toʻrtburchaklar shaklidagi ziyoratgoh boʻlib, yon devorlari usti tashqariga chiqib, kichik ayvon hosil qilgan. Miloddan avvalgi 8-asrgacha ibodatxonalarning koʻplarining orqa devorlari apsidal shaklida qurilgan ammo toʻgʻri toʻrtburchak shakli baribir ustunlik qilgan.

Istmiya ibodatxonasi,Miloddan avvalgi 690–650-yillarda qurilgan birinchi haqiqiy Arxaik ibodatxonasi boʻlgan. Uning kattaligi, ustuni va tomi uni oʻsha paytdagi binolardan ajratib turgan.

Yogʻoch meʼmorchiligi: dastlabki arxaik

Dastlabki ibodatxonalar, asosan poydevor ustida loy, gʻisht va marmar kabi qurilish mollaridan foydalanilgan.Ustunlar va ustki yuzasi (entablatura) yogʻoch, eshikning ochiq joylari va antae yogʻoch taxtalar bilan himoyalangan. Loy gʻisht devorlari koʻpincha yarim yogʻochli texnikaning bir turi boʻlgan yogʻoch ustunlar bilan mustahkamlangan. Ushbu oddiy va aniq tuzilgan yogʻoch meʼmorchiligining elementlari asrlar davomida yunon ibodatxonalarining rivojlanishini belgilab beradigan barcha muhim dizayn tamoyillarini ishlab chiqdi.

Miloddan avvalgi 7-asrning oxiriga yaqin bu oddiy binolarning oʻlchamlari sezilarli darajada oshirildi. Termosdagi Ibodatxona C hekatompedoi uslubining birinchisi hisoblanadi, ibodatxona uzunligi 30 metr boʻlgan. Oʻsha paytda tomdagi keng boʻshliqlarni texnik jihatdan yopishni imkoni boʻlmagani uchun, bu ibodatxonalar 6-10 metr kenglikda juda tor boʻlib qoldi.

Kult haykali va uni ushlab turgan bino, naos ahamiyatini taʼkidlash ustunlar bilan qoʻllab-quvvatlanadigan soyabon bilan jihozlangan. Natijada maʼbadni har tomondan oʻrab turgan ustunlar toʻplami (peristaz) faqat yunon meʼmorchiligida ibodatxonalar uchun ishlatilgan.

Maʼbadning har tomondan ustunlar (ptera) bilan kombinatsiyasi arxitektorlar va homiylar uchun yangi estetik muammo tugʻdirdi: tuzilmalarni har tomondan koʻrish uchun qurish kerak edi. Bu butunlay estetik sabablarga koʻra zarur boʻlgan binoning orqa tomonida xuddi shunday tartibga solish bilan aks ettirilgan frontal pronaos (ayvon) bilan peripterolarning rivojlanishiga olib keldi, opisthodomos .

Korinfdagi Apollon ibodatxonasi, toshdan qurilgan eng qadimgi Dor ibodatxonalaridan biri. Monolit ustunlarga e'tibor bering

Tosh davri arxitekturasining kiritilishi: arxaik va klassik meʼmorchilik davri

Tosh meʼmorchiligi qayta tiklanganidan soʻng, har bir ibodatxonaning asosiy elementlari va shakllari, masalan, ustunlar soni va ustunlar qatori, butun yunon antik davrida butunlay oʻzgarishlarga duch keldi.

Miloddan avvalgi 6-asrda Ion Samoslari bitta peripteros alternativa sifatida ikki ustunli dipterolarni ishlab chiqdilar.Keyinchalik bu gʻoya Didim, Efes va Afinada koʻchirib olindi.Miloddan avvalgi 6-asrdan 4-asrgacha son-sanoqsiz ibodatxonalar qurilgan; deyarli har bir polis, har bir yunon koloniyasi bir yoki bir nechtasini ushbu uslub qoʻllangan. Bundan tashqari shahardan tashqari joylarda va Olimpiya va Delfi kabi yirik ziyoratgohlarda ibodatxonalar mavjud edi.

Shaklning kuzatilishi mumkin boʻlgan oʻzgarishi barcha meʼmoriy elementlarning uygʻun shaklini izlashdan dalolat beradi.Rivojlanish koʻpincha qoʻpol va katta hajmli koʻrinadigan oddiyroq shakllardan keyingi gʻoyalarning estetik mukammalligi va oddiy eksperimentdan yer rejalari va ustki tuzilmalarining qatʼiy matematik murakkabligiga qadar takomillashuviga olib keldi.

Liviya, Kirene shahridagi Zevs ibodatxonasi

Yunon ibodatxonasi qurilishining tanazzulga uchrashi: ellinistik davr

Sitsiliyaning Segesta shahridagi Hera ibodatxonasi

Ilk ellinistik davrdan boshlab, yunon peripteral ibodatxonasi oʻz ahamiyatini yoʻqotdi. Juda kam sonli istisnolardan tashqari, klassik ibodatxona qurilishi Ellinistik Gretsiyada ham, Magna Gretsiyaning yunon koloniyalarida ham toʻxtatildi. Faqat Kichik Osiyoning gʻarbiy qismida miloddan avvalgi 3-asrda ibodatxona kam miqdorda qurilgan xolos. Milet yaqinidagi Didimdagi Apollon ibodatxonasi va Sardisdagi Artemisiya kabi yirik loyihalarning qurilishi katta muvaffaqiyatlarga erishmadi.

Miloddan avvalgi 2-asr ibodatxona meʼmorchiligi, shu jumladan peripteral ibodatxonalar jonlandi. Bu qisman meʼmor Germogen Prienning taʼsiri bilan bogʻliq boʻlib, u ion ibodatxonasini qurish tamoyillarini amaliy va nazariy ish orqali qayta belgilab berdi. Shu bilan birga, turli ellinistik qirolliklarning hukmdorlari ushbu loyihalarni katta moliyaviy resurslar bilan taʼminladilar. Ularning oʻz-oʻzini koʻtarishi, raqobati, taʼsir doiralarini barqarorlashtirish istagi, shuningdek, Rim bilan kuchayib borayotgan ziddiyat (qisman madaniyat sohasiga taʼsir koʻrsatgan) murakkab yunon ibodatxona arxitekturasini qayta tiklashga koʻp harakat sarfladi. Ushbu bosqichda yunon ibodatxonalari Kichik Osiyo janubida, Misr va Shimoliy Afrikada keng tarqaldi.

Yunon ibodatxonasi qurilishining tugashi: Rim Gretsiyasi

Miloddan avvalgi 1-asrning boshida  Mitridatik urushlar arxitektura amaliyotining oʻzgarishiga olib keldi. Homiy rolini Sharqiy viloyatlarning Rim sudyalari koʻproq oʻz zimmalariga oldilar, ular kamdan-kam hollarda ibodatxonalar qurish orqali saxiyliklarini koʻrsatardilar. Shunga qaramay, bu vaqtda baʼzi ibodatxonalar qurilgan.Masalan:Afrodisiasdagi Afrodita ibodatxonasi.

Prinsipning kiritilishi asosan imperator kulti uchun ibodatxonalar yoki Rim xudolari masalan, Baalbekdagi Yupiter ibodatxonasi bir nechta yangi binolar qurilishiga olib keldi. Yunon xudolari uchun yangi ibodatxonalar qurilishi davom etayotgan boʻlsada (masalan, Selgedagi Tyxaion [)ular rivojlanayotgan Rim imperatorlik meʼmorchiligi uslubining kanonik shakllariga yoki mahalliy yunon madaniyati boʻlmagan Petra yoki Palmiradagi ibodatxonalar kabi oʻziga xos meʼmorchilik durdonalarini saqlab qolishga moyil boʻlishgan. Sharqning tobora kuchayib borayotgan romanizatsiyasi yunon ibodatxonalari arxitekturasining tugashiga olib keldi, ammo Didimdagi Apollon ibodatxonasi yoki Afinadagi Olimpieion kabi qurilishi tugallanmagan yirik inshootlarni milodiy 2-asrning oxirigacha tugatish ishlari davom ettirildi. 

Miloddan avvalgi 5-asr Sirakuza, Sitsiliyaning Afina shahridagi Dorik ibodatxonasi o'rta asrlarda xristian cherkoviga aylantirildi.

Ibodatxonalar qurilishiga qarshi tahqirlashlar: Kech antik davr

Feodosiy I va uning vorislarining Rim imperiyasi taxtiga oʻtirishi bilanoq butparast kultlarni taqiqlovchi farmonlari asta-sekin yunon ibodatxonalarining yopilishiga yoki ularning xristian cherkovlariga aylanishiga olib keldi.

Shunday qilib yunon ibodatxonalarining tarixi tugaydi, garchi ularning koʻplari keyinchalik uzoq vaqt davomida foydalanilgan boʻlsa ham. Masalan, birinchi marta cherkov sifatida qayta muqaddas deb ulugʻlangan Afina Parthenon Usmonlilar istilosidan keyin masjidga aylantirilgan va 17-asrgacha tuzilmaviy zarar koʻrmagan. Faqat oʻsha paytda venetsiyaliklarning ibodatxonalardan porox saqlash uchun foydalanilganligi 2000 dan ortiq ibodatxonalarning vayron boʻlishiga olib keldi

Tuzilishi

Kanonik yunon ibodatxonalari koʻp asrlar davomida bir xil asosiy tuzilmani saqlab qolgan. Yunonlar binoga cheklangan miqdorda taʼsir koʻrsatadigan fazoviy komponentlardan va balandlikni aniqlaydigan meʼmoriy elementlardan foydalanganlar.

Qavatlar rejasi

Naos

Ibodatxonalarning markaziy kult tuzilishi naos yoki cella boʻlgan, unda odatda xudoning kult haykali mavjud edi. Arxaik ibodatxonalarida aditon deb ataladigan alohida xonalariga shu maqsadda naos kirib kelgan. Sitsiliyada bu odat klassik davrgacha davom etdi.

Metoplar

• 
  Olimpiyadan Zevs ibodatxonasidagi Metop
• 
  Britaniya muzeyida (London) Parfenon metopida lapit bilan kurashayotgan kentavr
• 
  Britaniya muzeyida Lapith Parthenon metopida kentavr bilan jang qilmoqda
• 
  Troyadagi Afina ibodatxonasidan eramizdan avvalgi 300–280 yillarda quyosh xudosi Helios to'rtburchak shaklida tasvirlangan haykalli metopli arxitrav.

Frizlar

• 
  Aeginadan (Gretsiya) Afeya ibodatxonasining dorik frizi, trigliflar va metoplar bilan
• 
  Gliptotekdagi Erextheumdan olingan ionli friz ( Myunxen, Germaniya)
• 
  Parthenon Frizining bir qismi, naosning g'arbiy tomonida in situ
• 
  Britaniya muzeyidagi (London) Galikarnas maqbarasidan Amazonomaxiya bilan frizning tafsilotlari

Pedimalar

Korfudagi Artemida ibodatxonasining g'arbiy pedimenti (Gretsiya), Korfu arxeologiya muzeyida

• 
  Olimpiyadagi Zevs ibodatxonasining g'arbiy pedimentidagi Apollon haykali
• 
  1794 yilda Jeyms Styuart va Nikolas Revett tomonidan Parfenonning ikkita pedimentining haykallari bilan rasmlari
• 
  Afina Nike ibodatxonasi juda shikastlangan pedimentlari bilan

Tomlar

• 
  Akroteriyalar misollari bilan rasmlar
• 
  Akroterion, miloddan avvalgi 350-325 yillar, marmar, Metropolitan san'at muzeyida (Nyu-York shahri)
• 
  Antefikslar joyida ko'rsatilgan rasm
• 
  Meduza bilan antefiks, miloddan avvalgi 6-5-asrlar, keramika, Pushkin muzeyi (Moskva)

Ustunlar

• 
  Souniondagi Poseydon ibodatxonasining xarobalari (Gretsiya), miloddan avvalgi 444–440 yillar
• 
  Afina akropolidagi Erexteumning shimoliy ayvonchasi
• 
  Erextheum shimoliy ayvonidagi ion ustunining asosi
• 
  Afinadan Olimpiya Zevs ibodatxonasining xarobalari

Boshlanishi

Parfenon (miloddan avvalgi 450-yil)

Parfenonning rejasi, naos uch ustunli ustunlarga va orqa tomonda ustunli xonaga e'tibor bering .

Parthenon 8 × 17 ustunli kattaroq miqyosda bir xil nisbatni saqlaydi, lekin bir xil printsiplarga amal qiladi. Oldida sakkizta ustun boʻlishiga qaramay, maʼbad sof peripteros , uning tashqi naos devorlar ikkinchi va ettinchi ustunlar oʻqlari bilan tekislanadi. Boshqa tomondan, Parthenon yunon peripteroi massasi orasida alohida namuna sifatida ajralib turadi. batafsil koʻplab oʻziga xos estetik echimlar bilan.

Parfenon

Nemeadagi Zevs ibodatxonasi.

Magna Gretsiyadagi Dorik ibodatxonalari

• 
  Paestumdagi Gera II ibodatxonasi.
• 
  Selinusdagi G ibodatxonasi
• 
  Akragasdagi Olimpiada ibodatxonasi modeli.

Ion ibodatxonalari

Ion tartibining tipik nisbatlari.

Monumental ion ibodatxonalari

Samos Heraioni

Ion uslubi ibodatxona meʼmorchiligida taniqli boʻlishi bilanoq, u monumental ahamiyatga koʻtariladi. Samos Heraionidagi ibodatxona taxminan miloddan avvalgi 560-yilda Rhoikos tomonidan qurilgan birinchi dipteros boʻlib tashqi oʻlchamlari 52×105 metr. 8 ta qoʻsh ravoqli ravoqdarajasida 21 ta ustunga naos qilingan, orqa tomonida hatto oʻnta ustun bor edi.Old tomondan kengroq markaziy teshikka ega boʻlgan turli ustun masofalari ishlatilgan. 40 ta naychalar ustun shaftalarining murakkab sirt tuzilishini boyitdi. Samiya ustunlari bir qator gorizontal nayzalar bilan bezatilgan, ammo bu oʻynoqiligiga qaramay, ularning bir donasi1500 kilogram ogʻirlikka ega. bir dona kg.

Efes Artemisiyasi

Efesdagi Artemisiya rejasi.

Columna caelata Artemisiyadan .

Didimdagi Apollon ibodatxonasi

Didimdagi Apollon ibodatxonasining qoldiqlari.

Afina Polias ibodatxonasi, Priene

Prienedagi Afina ibodatxonasi xarobalari

Magnesiya artemisiyasi

Maanderdagi Magnesiya Artemisiyasidan poytaxt ( Berlin, Pergamon muzeyi ).

Chordoq Ionik

Afinadagi Erechtheion .

Ellinistik Hindiston

Jandial, Taxila, Pokistondagi ion ustunlari bo'lgan ellinistik ibodatxona.

Korinf ibodatxonalari

Afinadagi Olimpiya qoldiqlari

Klassik yunoncha uchta ordenning eng kichigi boʻlgan Korinf ordeni yunon ibodatxonalarining tashqi dizayni uchun juda kech qoʻllanila boshlandi. U oʻzining munosibligini isbotlaganidan soʻng, masalan, hozirgi Belevi (Efes yaqinidagi) maqbarasida, 3-asrning oxirgi yarmida mashhurlikka erishgan koʻrinadi. asr Miloddan avvalgi. Ilk misollar, ehtimol, Iskandariya Serapeum va Hermopolis Magna maʼbadni oʻz ichiga oladi, Ptolemaios III tomonidan qurilgan ikkala. Messendagi Afina Limnastisning kichik ibodatxonasi, aniq Korinf, faqat dastlabki sayohatchilar tomonidan chizilgan rasmlar va juda kam boʻlaklar orqali tasdiqlangan. Bu, ehtimol, 3-kun oxiriga toʻgʻri keladi asr Miloddan avvalgi.

Olimpiyadagi Zevsning ellinistik ibodatxonasi, Afina

Korinf ibodatxonasining birinchi tarixiy va yaxshi saqlanib qolgan binosi miloddan avvalgi 175-146-yillarda qurilgan va boshlangan Afina Olimpieionining ellinistik qayta qurilishiga ham bogʻliq boʻlgan. Bu inshoot maydoni 110x44 metr maydonida va har bir ustuni 8x20 metr boʻlgan Korinfdagi eng katta ibodatxonalardan biri boʻlgan. Ibodatxona Antiox IV Epifan tomonidan sovgʻa qilingan Osiyo/Ion uslublarining barcha elementlarini Korinfda birlashtirgan. Uning Osiyo elementlari va dipteros sifatidagi tushunchasi Afinadagi ibodatxonani istisno qildi.

Olba

Taxminan miloddan avvalgi 2-asrning oʻrtalarida 6 × 12 metr ustunli Korinf peripteros Rugged Kilikiyadagi Olba -Diokaisarea shahrida qurilgan. Uning ustunlari asosan tikka, Attikka asoslangan plintlarsiz qurilishi bu davr uchun istisno holat boʻlgan.24 ta naysimon shakldagi ustunlar qirralari bilan ajralib turgan. Korinf poytaxtlarining har biri uchta alohida qismdan iborat boʻlgan. Bu tafsilotlarning barchasi Iskandariya ustaxonasidan dalolat beradi, chunki Iskandariya Dorik antablaturalarini Korinf poytaxtlari bilan birlashtirish va chordoqlar tagida plintussiz ishlashga eng katta moyillikni koʻrsatdi.

Laginadagi Hekate ibodatxonasi

Laginadagi Hekate ibodatxonasi 8x11 ustunlarining kichik pseudoperipterosi orqali qurilish uslubi koʻrsatib berilgan Uning meʼmoriy zamondoshlari Osiyo/Ion kanoniga toʻliq mos keladi. Uning oʻziga xos xususiyati shundaki boy figurali friz, bu binoni miloddan avvalgi 100-yillar atrofida qurilgan meʼmorchilik marvaridi hisoblanadi.

Korinf ibodatxonalarining oʻziga xos qoʻllanishi, taʼsiri

Korinf uslubidagibir nechta yunon ibodatxonalari shakli yoki qurilish rejasida deyarli har doim istisno boʻlib, odatda buning sababi qirollik homiyligining ifodasidir. Korinf uslubi binoga sarflangan moddiy-texnikaviy saʼy-harakatlarni sezilarli darajada oshirishga imkon berdi, bu esa undan qirollik aʼzolarining oʻzini maqtash maqsadida foydalanishuchun qoʻl keldi. Ellinistik monarxiyalarning yemirilishi, Rim va uning ittifoqchilarining kuchayishi savdo elitalari va maʼmuriyat aʼzolarini qurilish homiylari lavozimiga qoʻydi. Rim meʼmorchiligining durdonasi sifatida Korinf ibodatxonasi butun Yunon-Rim dunyosida ayniqsa Kichik Osiyoda kech imperatorlik davrigacha keng tarqalgan.

• 
  Nimesdagi Maison Carrée ( Fransiya ), Miloddan avvalgi 16-asrdagi odatiy Rim ibodatxonasi, Korinf hexaystyle pseudoperipteros .
• 
  Tepalik ramzlari va fil o'rtasidagi ibodatxona tasvirlangan Pandyan qirolligi tangasi, Pandyas, Shri-Lanka, 1-asrga oid.

Omon qolgan qoldiqlar

Verner Karl-Fridrix tomonidan olingan " Erexteion " rasmi, 1877-yil

Garchi juda mustahkam qurilgan boʻlsada juda kam sonli yunon ibodatxonalari saqlanib qolgan. Bular koʻpincha cherkov yoki masjid kabi boshqa maqsadlarda foydalanilgan. Koʻpgina binolar toʻliq toʻldirilgan va ustunlarning baʼzi yumaloq baraban elementlari quruvchilar uchun ularni qayta rekonstruksiya qilish qiyinroq boʻlgan. Baʼzida anastiloz yoki yiqilgan materiallarni qayta tiklashning biroz boshqacha amaliyoti qoʻllangan. Toʻrtburchak devor bloklari odatda qayta ishlash uchun olib ketilgan va baʼzi binolar bloklarni bogʻlaydigan bronza pinlarini olish uchun binolar vayron qilingan yoki zarar yetkazilgan. Marmar haykal koʻpincha ohak tayyorlash uchun olib tashlangan va saqlanib qolgan har doim ham koʻchada turmagan, muzeyga olib ketilgan.

Afinada Parfenon va undan ham yaxshi saqlanib qolgan Dorik Gefest ibodatxonasi bir paytlar cherkovlar, shuningdek, Akropoldagi ikkita kichik ibodatxonalar va Olimpiada Zevsning katta Korinf ibodatxonasining bir burchagi shu yerdan joy olgan. Bassadagi Apollon Epikuriyning kichik ibodatxonasi qishloqda ustunlari va asosiy arxitrav bloklari bilan yiqilgan toshlar orasida saqlanib qolgan.

Italiyada Neapoldan janubda bir vaqtlar Magna Graecia (Yunon Italiya) shimoliy chegarasi yaqinida joylashgan Paestum shaharning asosan Rim xarobalari orasida ketma-ket uchta Dorik ibodatxonalari joylashgan. Sitsiliyada Agrigento yaqinidagi Valle dei Templi yanada kattaroq meroslar qolgan, Konkordiya ibodatxonasining asos tuzilishi ayniqsa yaxshi saqlanib qolgan. Miloddan avvalgi 250-yilda Selinunte qirgʻogʻi boʻylari Karsaginiyaliklar tomonidan vayron qilingan, bittasi haqiqiy materialdan qurilgan 5 ta ibodatxonaning qoldiqlari saqlanib qolgan.Uncha uzoq boʻlmagan Segesta hududida katta qismi butun qolgan Doric ibodatxonasi saqlanib qolgan.

Qoʻshimcha oʻqish uchun

• Qadimgi yunon dini
• Qadimgi Yunonistonda sanʼat
• Arxitektura lugʻati
• Yunon madaniyati
• Yunon uygʻonish arxitekturasi
• Qadimgi yunon texnologiyasi
• Qadimgi meʼmoriy yozuvlar roʻyxati
• Qadimgi yunon ibodatxonalari roʻyxati
• Yunon-rim tomlari roʻyxati
• Yunon mifologik figuralari roʻyxati
• Rim ibodatxonasi

Bibliografiya

Ingliz tilidagilari

• Jenkins, Ian. Yunon arxitekturasi va uning haykaltaroshligi . Kembrij: Garvard universiteti nashriyoti, 2006.
• Martin, Roland. Yunon arxitekturasi . Nyu-York: Electa/Rizzoli, 1988 yil.
• Miles, Margaret Melanie. Yunon arxitekturasining hamrohi . Malden, MA: Jon Wiley & Sons, 2016.
• Skalli, Vinsent Jozef. Yer, maʼbad va xudolar: yunon muqaddas arxitekturasi . Rev. ed. Nyu-Xeyven: Yel universiteti nashriyoti, 1979 yil.
• Tzonis, Aleksandr va Phoivē Jannise. Klassik yunon arxitekturasi: zamonaviy qurilish . Ingliz tilidagi nashr. Parij: Flammarion, 2004 yil.
• Yeroulanou, Marina. „Shahar va ziyoratgohdagi arxitektura“. Tayler Jo Smit va Dimitris Plantzos tomonidan tahrirlangan „ Yunon sanʼatining sherigida“, 132–52. jild. 1. Somerset: Wiley, 2012.; Xorijiy tildagilari

• Bietak, Manfred (ed.): Archaische Griechische Tempel und Altägypten . Österreichische Akademie der Wissenschaften, Wien, 2001,ISBN 3-7001-2937-8
• Fuchs, Verner: Die Skulptur der Griechen . Xirmer, Myunxen 1983 (3. nashr.),ISBN 3-7774-3460-4
• Gruben, Gotfrid: Tempel der Grixenni oʻldiring . Xirmer, Myunxen 2001 (5. nashr.),ISBN 3-7774-8460-1
• Knell, Xayner: Architektur der Griechen: Grundzüge . Wiss. Buchges., Darmshtadt, 1988 yil,ISBN 3-534-80028-1
• Lauter, Xans: Die Architektur des Hellenismus . Wiss. Buchges., Darmshtadt, 1986 yil,ISBN 3-534-09401-8
• Mertens, Dieter: Der alte Heratempel in Paestum und die archaische Baukunst in Unteritalien . 1993 yil.
• Myuller-Viener, Volfgang: Griechisches Bauwesen in der Antike . CH Bek, Myunxen, 1988 yil,ISBN 3-406-32993-4
• Schenk, Ralf: Der korinthische Tempel bis zum Ende des Prinzipats des Augustus . Internationale Archäologie jild. 45, 1997 yil,ISBN 978-3-89646-317-3

Havolalar

• Yunon ibodatxonalari tasvirlari bilan galereya (Chikago universiteti)